منار جام، اثری ارزشمند در افغانستان + تصاویر

سفر به افغانستان شاید رویای آدم های زیادی نباشد. تصویری که اهالی سفر نسبت به این کشور دارند فضایی نا آرام و ملتهب است، در حالیکه امروز افغانستان روزهای آرامی را سپری می کند با مردمی میهمان نواز و خونگرم می تواند مقصدی جذاب برای سفری ماجراجویانه و به یادماندنی باشد. افغانستان جاذبه های فرهنگی بسیاری دارد که آشنایی و کشف زوایای ناشناخته آن می تواند جذابیت سفر به این کشور کهن را دو چندان کند.

افغانستان در کنار جاذبه های فرهنگی و طبیعی بکر، آثاری تاریخی هم دارد که متاسفانه در سال های جنگ آسیب بسیاری دیده اند، اما بعضی از آن ها هنوز هم پابرجا هستند و می توان به عنوان یک جاذبه تاریخی از آن ها یاد کرد. یکی از این آثار که در فهرست میراث جهانی یونسکو هم به ثبت رسیده «منار جام» است که به دلیل قرارگیری در مناطق تحت سلطه طالبان کمترین آسیب را در روزهای ناآرامی افغانستان دیده است.

منار جام، دومین منار بلند خشتی جهان است. پر از ظرافت و زیبایی های معماری در کنار رودخانه هریرود بلند و استوار ایستاده است. هر چند در سال های اخیر اخبار نگران کننده ای در مورد کج شدن این منار تاریخی ارزشمند منتشر شد، اما این اثر جهانی هنوز میزبان گردشگرانی است که راهی افغانستان می شوند و در میان کوه های سر به فلک کشیده ولایت غور به تماشای دومین منار بلند جهان می ایستند. مناری که قدمت آن به قرون 12 و 13 میلادی بر می گردد، روزگاری که «غوریان» بر افغانستان، هند، پاکستان و مناطق شرقی ایران حکومت می کردند. این منار در دوره های مختلف حکمرانی غوریان تکمیل شده، این ادعایی است که باستان شناسان دارند و دلیلشان برای این ادعا قدمت متفاوت کتیبه های این بنا است.

بالا رفتن از این بنای 800 ساله از طریق پلکانی مارپیچ امکان پذیر است، این پلکان درست شکلی شبیه ساختار DNA دارد. این پله ها دو بخش دارند، یکی از ابتدای پایه 8 ضلعی بنا تا میانه برج که به پنجره ای کوچک با چشم انداز رودخانه می رسد و بخش دوم از میانه منار تا بالاترین نقطه آن که با ایوانی کوچک منتهی می شود. این منار در چهار طبقه ساخته شده است. ارتفاع منار جام حدود 65 متر است و بعد از برج خشتی دهلی دومین برج بلند خشتی جهان است. این اثر جهانی از کنار هم قرار گرفتن 1190 آجر پخته شده ساخته شده است، البته در بخش هایی از این بنا کتیبه های آجری لعاب دار هم دیده می شوند.

در معماری دوران اسلامی منارها عموما در کنار بناهای مذهبی ساخته می شدند، اما اینکه این منار به تنهایی آن هم در میان دو کوه بلند ساخته شده، نشان دهنده کاربری متفاوت آن است. برخی منابع گفته اند که این منار را مسلمانان بعد از پیروزی در افغانستان ساختند تا نمادی باشد بر پیروزی اسلام در این سرزمین، اما در معماری کهن این منطقه بناهایی به نام «میل» ساخته می شد که حکم راهنما را برای کاروان ها داشت، در ایران هم چندین «میل راهنما» در شهرهای مختلف وجود دارند که همین کاربری را داشتند. از طرفی در کاوش های باستان شناسی در اطراف این منار آثاری از استحکامات نظامی، کاخ، ظروف سفالین کشف شده که احتمال اینکه کاربری این منار برج دیده بانی بوده را مطرح می کند. در مورد کاربری این بنا در گذشته کارشناسان تاریخ هنوز به نتیجه روشنی نرسیده اند.

برای سفر به روستای جام، باید در مسیری که از مرکز غور به سمت غرب قرار دارد، حرکت کنید. شاهراهی که به دهلیز شرق و غرب افغانستان معروف است و ولایات هرات، غور، بامیان، دایکندی و کابل را به هم وصل می کند. راهی که به منار جام می رسد از دره های عمیق و کوه های بلندی عبور می کند. پشت سر گذاشتن فاصله 70 کیلومتری آن از مرکز غور، حدود 4 ساعت طول می کشد.