نقش رجب

نقش رجب جایگاه یکی از آثار ارزشمند حجاری باستانی ایران است. این محل در 13 کیلومتری شهر مرودشت و در فاصله 3 کیلومتری شمال تخت جمشید واقع است. در مجلس یکم که در شمال این محوطه کوچک قرار گرفته و یک متر و نیم بالاتر از سطح زمین است، شاپور یکم دومین شاهنشاه ساسانی سوار بر اسب درشت اندامی هست و در پشت سر شاهنشاه 9 نفر از بزرگان کشور ایستاده اند. چنین به نظر می رسد که این جمع برای گرفتن تاج شاهنشاهی یا حضور در مجلس شادی یا برای امر مهمی افتخار حضور دارند.

در سینه اسب شاهنشاه چهار سطر به خط پهلوی ساسانی حجاری شده و نزدیک آن شش سطر خط یونانی به همان مضمون کنده شده است. مضمون سنگ نوشته چنین هست: «اهورامزداپرست، خداوندگار شاپور، شاهنشاه ایران و انیران، فرستاده از طرف خدا، پسر اهورامزداپرست خداوندگار اردشیر شاهنشاه ایران و انیران، فرستاده از سوی خدا، پسر خداوند پاپک شاه» مجلس دوم در وسط نشان دهنده مراسم تاجگذاری اردشیر بابکان بنیانگذار شاهنشاهی ساسانی است. این مجلس که چهار متر و نیم پهنا دارد، از هشت نفر مرد و زن و کودک تشکیل یافته و همان طور که می نمایاند، تاج یا حلقه پادشاهی از طرف روحانی عالی مقام «موبدان موبد» یا مظهر اهورامزدا به شاهنشاه اعطا می گردد.

در پشت سر شاهنشاه دو نفر دیده می شوند که یکی از آن دو از ملازمان درباریست که مگس پرانی بالای سر شاهنشاه نگاهداشته و دیگری یکی از بزرگان کشور است که به حالت احترام ایستاد. در جلو شاهنشاه و اعطا کننده تاج، دو کودک روبروی هم ایستاده اند، یکی از آنها که در جلو شاهنشاه ایستاده به ظاهر ولیعهد و فرزند شاهنشاه است. مظهر اهورامزدا یا روحانی بزرگ با یک دست تاج را به اردشیر می دهد و با دست دیگر عصای پادشاهی را به شاهنشاه تقدیم می نماید و پشت سر او دو نفر از بانوان درباری دیده می شوند که به طور جداگانه مراسم احترام را به جا می آورند.

بیرون از این مجلس، به طرف چپ، تصویر حجاری شده انسانی را می بینیم که دست راست را به حالت احترام برداشته و سنگ نوشته ای را نشان می دهد. این نبشته سی سطر و به خط پهلوی ساسانی است که در حدود بیست سطر آن کاملا سالم بوده و بقیه از بین رفت. سنگ نوشته مربوط به کرتیر موبد موبدان، بزرگترین روحانی آن عصر و نقش هم به ظاهر خود اوست. کرتیر در این کتیبه خدمات دینی خود را به کشور شاهنشاهی شرح داد. مجلس سوم، مراسم تاج گذاری شاپور یکم، فرزند اردشیر پاپکان، بنیانگذار شاهنشاهی ساسانی هست که از سال 241 تا 272 میلادی در ایران سلطنت داشت. در این حجاری شاپور سوار بر اسب، تاج شاهی را از روحانی بزرگ یا مظهر اهورامزدا که او هم سوار بر اسب است، می گیرد.

جلو نقش رجب میدانگاه وسیعی است که میتوان حدس زد زمانی آباد و خانه هایی در آنجا وجود داشته است و حجاری آبی که در کوه نقش رجب دیده می شود، این تصور را تقویت می نماید که چشمه آبی در آنجا وجود داشته و به طور کلی تفرجگاه باطراوتی بوده که دو تن از شاهان ساسانی نقش مراسم تاجگذاری خود را در آنجا به یادگار گذارده اند. نقش رجب چون نزدیک شهر باستانی استخر است و این شهر زادگاه اردشیر و شاپور و نیاکان آنها بوده، از همین رو مراسم تاجگذاری خود را در این شهر انجام می دادند و به همین جهت، نقوش و تصاویری از این گونه مراسم در نقش رستم و نقش رجب به یادبود گذارده اند. اردشیر، بنیانگذار شاهنشاهی ساسانی در سه نقطه مراسم تاجگذاری خود را نقش کرده که یکی در همین نقش رجب است.