باغ دولت آباد

باغ دولت آباد چهار منار از باغ های قدیمی شهر یزد بوده و در تاریخ 1346/12/23 به شماره 774 در ردیف آثار ملی ایران قرار گرفت. همچنین، این باغ یکی از باغ های ایرانی ثبت شده در میراث جهانی توسط یونسکو است. عمارت بادگیر آن با ارتفاع 33/8 متر بلندترین بادگیر خشتی شناخته شده در جهان هست. باغ دولت آباد در یزد در اواخر دوره افشاریه و در سال 1125 ه‍.ق توسط محمد تقی خان بافقی معروف به خان بزرگ که وی سرسلسله خاندان خوانین یزد بود، احداث گردید. تقی خان ابتدا قناتی به طول 65 کیلومتر را احداث نمود و آب را از مهریز به یزد و محل کنونی باغ دولت آباد رساند. سپس، مجموعه حکومتی (دارالحکومه) خود را بنا کرد. این باغ با مساحتی در حدود 70000 متر مربع شامل ساختمان ها، حوض ها و آبنماهای بسیاری بوده که در فضای بین آنها باغ هایی با درختان انار و انگور و…با گلهای فراوان زینت بخش محیط بوده اند.

قنات تاریخی عظیم دولت آباد با قدمتی بیش از 200 سال از احداث پنج رشته قنات تشکیل شده و از ارتفاعات مهریز سرچشمه می گرفت و پس از مشروب کردن بخشی از زمین های مهریز و به کار انداختن چند آسیاب آبی و طی بیش از 50 کیلومتر به یزد می رسید و باغ دولت آباد را آبیاری می کرد. اما این باغ در حال حاضر توسط چاه نیمه عمیق مجاور آبیاری می شود. این باغ از دو بخش کلی اندرونی و بیرونی (جلو خان) تشکیل شده است. دولت آباد از دیدگاه گونه شناسی عملکردی باغ «سکونتگاهی حکومتی» هست به نحوی که باغ بیرونی محل انجام تشریفات حکومتی، مراسم ورزشی و اداره امور شهر بوده و باغ اندرونی بخش خصوصی و اقامتگاهی مجموعه به شمار می رفت. در باغ های سکونتگاهی حکومتی عرصه اندرونی را از سایر عرصه ها کاملا متمایز می کردند و حتی دربان یا حاجبی را برای نظارت بر آن تعیین می نمودند.

ساختمان (عمارت) هشتی از مهمترین بخش های مجموعه به شمار می رود که در آن تلفیق جریان هوا و آب به زیباترین شکل صورت گرفته است. در این ساختمان با تلفیق باد و آب که در حوض های داخل ساختمان در جریان بوده، هوای خنک از زیر بادگیر به قسمت شاه نشین و تالارها انتقال پیدا می کند. به همین دلیل هم به این بنا ساختمان تابستانه گفته می شود. این بنا از سه شاه نشین با درهای مشبک، اتاقک بادگیر، هشتی و دو اتاق پستو تشکیل شده و شکل کلی بنا شبیه به یک هشت ضلعی است. همچنین، بادگیر قرار گرفته بر آن نیز از نوع هشت تنبوشه هست. سقف قسمت میانی (هشتی) دارای کاربندی زیبایی اثر استاد حاجی علی اکبر آخوند بوده که با سیم گل و دمگیری گچی به طرزی بسیار ماهرانه اجرا شده است.

اطراف باغ دولت آباد توسط دیوار بلند خشتی که دارای یک برج دیده بانی بوده، احاطه شده است. بخش بیرونی هم محل استقرار کاروانها و همچنین رسیدگی به امور حکومتی و شامل جلوخان و سردر، تالار آینه، عمارت تهرانی، دو بازارچه و آب انبار عمومی است. در اصلی این مجموعه در خیابان شهید رجایی قرار گرفته و در دیگر در خیابان دولت آباد واقع هست. اگر دوست دارید که هر چه بیشتر با جاهای دیدنی یزد نظیر باغ دولت آباد آشنا شوید، می توانید سری به راهنمای سفر به یزد زده و حسابی کسب اطلاعات نمایید.