اسب همیشه حیوان نجیبی نیست!

یکی از مهم ترین موضوعات مطرح در گردشگری نحوه صحیح روبرو شدن با حیوانات وحشی و اهلی است . در مورد حیوانات وحشی این امر به معنی حفظ فاصله امن با حیوانات برای پیشگیری از خطر گازگرفتگی و عدم دخالت در چرخه طبیعی حیات آنها است.
به گزارش همگردی، موازین و چارچوب های مواجهه با حیوانات وحشی به دلیل خطراتی که از سوی آنها متوجه انسان است معمولا به خوبی رعایت می شود اما این موضوع در مورد حیوانات اهلی صدق نمی کند و همین امر می تواند مخاطرات فراوانی برای انسان ها خصوصا گردشگرانی که به دامان طبیعت می روند، ایجاد کند.ماجرایی که در ادامه می خوانید شرح یکی از این مخاطرات است.
نیمه دوم آبان ماه سال جاری، نگارنده به همراه دو نفر از دوستان به قصد گردش راهی مناطق حومه نطنز شدیم. بعد از مدتی گشت و گذار به کاروانسرای کوهاب رسیدیم. این کاروانسرای تاریخی در شمال غربی شهر نطنز واقع شده و بنای اصلی آن از دوران صفوی به یادگار مانده است. کاروانسرای کوهاب از سال 1355 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده و در سال 1355 به بخش خصوصی واگذار شده است. کار مرمت این کاروانسرای زیبا از سوی بخش ادامه دارد و این بنا بعد از تکمیل مرمت و بازسازی قطعا به یکی از جاذبه های اصلی نطنز تبدیل می شود. در کنار این بنا کالسکه ای وجود داشت که نشان می داد بهره برداران بخش خصوصی کاروانسرا، برای سرگرمی گردشگران، گشت با کالسکه اسبی را نیز جزو برنامه های خود قرار داده اند. پشت دیوار کاروانسرا محوطه ای به چشم می خورد که توسط حصار چوبی محصور شده بود و اسبی در آن در حال علوفه خوردن بود. این منظره زیبا، ما را وسوسه کرد عکسی در کنار این محوطه به یادگار بیندازیم.

اسب که آرام به نظر می رسید با دیدن ما به حصار چوبی نزدیک شد که ما این حرکت اسب را دوستانه تلقی کردیم! غافل از این که خطر گازگرفتگی توسط اسب در کمین ما است. من در فاصله حدود نیم متری حصار (رو به دوربین و نیم رخ نسبت به اسب) قرار گرفتم و دوستی که دوربین عکاسی را در دست داشت در حال قاب بندی برای گرفتن عکس بود که اسب ناگهان هجوم آورد و بین سینه و استخوان ترقوه ام را گاز گرفت!

با وجودی که ناخودآگاه بدنم را عقب کشیدم ولی شدت گاز گرفتگی به حدی بود که احساس کردم آن قسمت از بدنم همزمان با چند انبردست فشرده می شود و هر آن ممکن است گوشت از استخوان جدا شود. شانس یارم بود و دندان های اسب روی بلوزی که تنم بود سُر خورد و فقط چند میلیمتر در گوشت تنم فرو رفت با این حال درد شدیدی که داشتم و خراشیدگی و خون مردگی جای گازگرفتن اسب نشان می داد، آسیب زیادی دیده ام. نکته جالب توجه این که لحظه گاز گرفتن اسب توسط دوست عکاس ما ثبت شده بود. این حرکت اسب برای ما بسیار عجیب و غیرمترقبه بود. شاید جا داشت با احتیاط بیشتری رفتار می کردیم و از اسب بیشتر فاصله می گرفتیم ولی برداشت ما این بود که اسب همیشه حیوان نجیبی است! متاسفانه فردی در آن حوالی نبود که در مورد خطر این اسب هشدار بدهدد و هیچ تابلویی هم که در مورد خطر گاز گرفتگی این اسب هشدار دهد، دیده نمی شد.

وضعیت نامطلوب سرویس دهی به سانحه دیدگان حیوانات در نطنز

آنچه در ادامه این ماجرا پیش آمد، وضعیت نامطلوب سرویس دهی بیمارستان های نطنز به افرادی که دچار چنین سوانحی شوند را به نمایش می گذارد. بیمارستان خاتم الانبیا نطنز تنها مرکز درمانی در این شهر بود که خدمات واکسن هاری و کزاز را ارائه می داد اما شخصی که مسئول این خدمت بود در محل کار خود حضور نداشت. مسئول پذیرش بیمارستان اعلام کرد که به دلیل تعطیلی رسمی، این فرد در بیمارستان نیست ولی آماده به خدمت است و با یک تماس به محل کار می آید. این تماس برقرار شد ولی بجای فرد مورد نظر همسرشان جوابگوی تلفن همراه ایشان بود و با وجود تاکید مسئول اورژانس بیمارستان خاتم الانبیا به لزوم حضور فوری وی در محل کار، بعد از 3 ساعت معطلی، حتی گفتگوی تلفنی با این فرد میسر نشد! به ناچار از نطنز به کاشان رفتیم. در کاشان هم آمپول کزاز به سختی و بعد از مراجعه به چند داروخانه پیدا شد. به علاوه، مسئول تزریق واکسن هاری در شهر کاشان هم چندان به پروتکل های درمانی استاندارد کشور آشنا نبود چرا که وقتی برای ادامه روند درمان به انستیتوپاستور تهران مراجعه کردم، مسئولان انستیتو پاستور تهران، تزریق واکسن هاری و کزاز در کاشان را خارج از پروتکل درمانی رایج کشور دانستند و ضمن تماس تلفنی با مسئول تزریق واکسن های مربوطه در کاشان و انتقاد از عدم رعایت پروتکل درمانی توسط ایشان، چرخه درمانی را از ابتدا آغاز کردند.

واکسن هاری 5 نوبت تزریق می شود

یک دامپزشک در مورد بیماری هاری به «همگردی» توضیح می دهد: هاری یکی از کشنده ترین بیماری های مشترک بین انسان و حیوانات است که هم حیوانات وحشی و هم حیوانات اهلی خصوصا گوشت خواران را مبتلا می کند. این بیماری معمولا از طریق گازگرفتگی – و گاهی از طریق پنجه کشیدن - از حیوانات به انسان منتقل می شود و اگر مراحل درمان به موقع انجام نشود در صورت ابتلا تقریبا در تمام موارد منجر به فوت انسان می شود. دکتر منصور خالدی در توضیح اقدامات لازم بعد از گازگرفتگی یا خراشیدگی با پنجه حیوانات برای پیشگیری از ابتلا به هاری، گفت: بعد از گازگرفتگی شستشوی عمیق زخم با آب و صابون با کمترین فاصله از زمان گزش باید انجام شود و بعد از آن باید محل زخم به خوبی از باقی مانده کف صابون تمیز شود. در ادامه نیز باید محل زخم با الکل 70 درصد یا بتادین و یا دیگر محلول های ضد عفونی کننده شستشو شود اما محل زخم – به دلیل بی هوازی بودن ویروس هاری - نباید پانسمان شود. بعد از انجام این مراحل نوبت تزریق واکسن هاری است. واکسن هاری طبق پروتکل رایج کنونی در ایران در 5 نوبت - در روز گازگزفتگی ، 3 روز بعد از گازگرفتگی، 7 روز بعد از گازگرفتگی ، 14روز بعد از گازگرفتگی و نهایتا 30 بعد از گازگرفتگی- به صورت عضلانی و در عضله دلتوئید بازو تلقیح می شود. لازم به تذکر است که واکسن هاری برخلاف برخی واکسن ها - همچون کزاز که تزریق آن مصونیت 10 ساله ایجاد می کند - در برابر گازگرفتگی بعدی مصونیتی ایجاد نمی کند و در صورت گازگرفتگی مجدد، نیاز به تکرار دوره(5 نوبت) واکسن هاری است.

پیش بینی رفتار اسب از روی حالت های ظاهری

یک پرورش دهنده اسب نیز در گفتگو با خبرنگار «همگردی» با بیان این که نزدیک شدن اسب به انسان را نمی توان همیشه دوستانه تلقی کرد، گفت: اسب حیوان بسیار باهوشی است و رفتارهای اسب با انسان در اغلب موارد - و در صورتی که این حیوان بیماری خاصی نداشته باشد - از روی شناختی است که این حیوان نسبت به انسان کسب می کند. عباس جلالی افزود: یک فرد حرفه ای از روی حالت های ظاهری اسب می تواند رفتار بعدی این حیوان را پیش بینی کند. بررسی عکس های ثبت شده از این واقعه نشان می دهد لحظاتی قبل از هجوم و گاز گرفتگی اسب مذکور، گوش های این حیوان خوابیده و حالت تهاجمی داشته است. ضمنا عضلات فک اسب هم در عکسی که لحظاتی قبل از گاز گرفتگی برداشته شده به حالت منقبض درآمده و یک فرد حرفه ای در این لحظه با یک نگاه به اسب در می یابد که حیوان با گوش های خوابیده و فک منقبض، آماده حمله است و باید از حیوان فاصله گرفت. وی در پایان با یادآوری این که گردشگران باید در مواجهه با حیوانات اهلی دانش و آگاهی لازم را از نحوه رفتارهای تهاجمی این حیوانات داشته باشند، تصریح کرد: اسب معمولا حیوان آرامی است ولی این اصلا بدان معنی نیست که اسب همیشه حیوان نجیبی است چرا که این حیوان ممکن است به دلایل مختلف از جمله بیماری هاری یا مورد خشونت قرار گرفتن و موارد دیگر، خطرناک باشد و در صورتی که گردشگران بدون توجه و آگاهی به این حیوان نزدیک شوند، خطر فراوانی را به جان خریده اند.