مواظب باشید در ایام نوروز کلاه سرتان نرود

ایام نوروز است و احتمالا خیلی از ما در سفر به نقاط مختلف کشورمان دوست داریم از صنایع دستی ایران برای خودمان چیزی به یادگار بخریم. اگر چه راه های تشخیص تقلبی بودن صنایع دستی دشوار است و کار کسی است که سال ها در این حوزه فعالیت کرده، اما با دانستن اطلاعات ساده در خصوص تقلبی بودن صنایع دستی ایران می توانیم مطمئن شویم صنایع دستی که می خریم تا چه اندازه کار هنرمندان ایرانی است و اصالت دارد یا محصول کشور دیگری است. اگر در نوروز 1398 به هر استان یا شهری سفر می کنید، حتماً یکی از صنایع دستی آن منطقه را بخرید، زیرا به رونق اقتصادی، اشتغال زایی آن منطقه و انگیزه کسی که یک هنر سنتی را تولید می کند، کمک خواهید کرد تا آن هنر از بین نرود.

اصالت محصول حق مشتری است

شما حق دارید برای پولی که بابت یک هنر پرداخت می کنید و حمایتی که انجام می دهید، مطمئن باشید که آن محصول از اصالت کافی برخوردار است. بنابراین با ورود به هر استان، از نزدیکترین پایگاه اطلاع رسانی گردشگری، کاتالوگ یا بروشوری که مؤلفه های صنایع دستی آن منطقه درج شده را درخواست کنید. سعی کنید حتماً یکی از صنایع دستی ایران را بخرید، زیرا خاطره آن سفر را می توانید با صنایع دستی و هنر بومی آن منطقه همیشه زنده نگه دارید. صنایع دستی که به عبارتی سوغات یک منطقه جغرافیایی هم محسوب می شود، بار فرهنگی و مردم شناسی آن منطقه را با خود حمل می کند. انرژی و احساسی که در هنگام ساخت آن اثر منتقل شده، همیشه با شما همراه خواهد بود. برخی از صنایع دستی یا هنرهای سنتی، شناسنامه دارند که روی آن ها جزئیات استفاده از مواد تشکیل دهنده یک اثر و روند تولید آن نوشته شده است. همچنین باید مشخصه های فرهنگی، فرم و نقوش هر منطقه ای در صنایع دستی همان منطقه قابل تشخیص باشد.

هنر شیشه گری

صنایع دستی ایران یا کاربردی یا تزئینی است. صنایع دستی کاربردی، باید استحکام داشته و به صورت بهداشتی تهیه شده باشد و چون این بخش از صنایع دستی در زندگی روزمره مردم کاربرد دارد، بنابراین نکته مهمی است. ویژگی های سنتی و بومی، اصالت، خلاقیت و نوآوری باید در صنایع دستی تزئینی پررنگ باشد. برخی صنایع دستی مثل زیورآلات، تزئینی و کاربردی هستند. دقت کنید تزئینات در این نوع صنایع دستی، کاربردی بودن آن را مخدوش نکند. برای مثال یک انگشتر به دست فشار نیاورد و آزاردهنده نباشد. همچنین ضایعات نداشته باشد. در واقع کاربردی بودن یک صنایع دستی نباید قربانی تزئینات شود و باید شاخصه های کاربردی آن استاندارد باشد. یک صنایع دستی خوب، مواد طبیعی دارد و فرآیند ساخت آن غیرصنعتی است. باید ابزار و تجهیزات در روند ساخت آن کمرنگ و مؤلفه های فرهنگی و ملی قابل مشاهده باشد. هنگام خرید صنایع دستی ایران از فروشنده یا تولیدکننده بخواهید روند تولید محصول را توضیح دهد. همچنین نحوه نگهداری و چگونگی شست و شوی محصول را هم بپرسید. دقت کنید یک محصول حتماً بسته بندی داشته باشد. اگر تولیدکننده ای صنایع دستی را در کیسه پلاستیکی به شما داد، یک نکته منفی محسوب می شود، بنابراین به او گوشزد کنید که شایسته نیست یک هنر بومی را در کیسه ای که سازگار با محیط زیست نیست به مشتری تحویل دهد. هرچه مواد اولیه مرغوب تری در تولید صنایع دستی استفاده شده باشد، قیمت آن محصول گران تر است. این موضوع را می توان از کیفیت ساخت، تولید و موادی که در آن استفاده شده، متوجه شد. مثلاً برای خرید یک لیوان سفالی به قرار گرفتن دسته ساخته شده و جایگیری دست، سنگینی و سبکی و ایستایی آن دقت کنید. در بین راه های تشخیص تقلبی بودن صنایع دستی و برای اطمینان خاطر از اینکه در تولید یک محصول مثل لباس از رنگرزی طبیعی استفاده شده، می توان یک دستمال خیس را روی آن کشید. اگر رنگ پس دهد، از رنگ طبیعی برای رنگرزی آن استفاده نشده است. همچنین رنگ های طبیعی در مقایسه با شیمیایی، پخته و خاموش هستند و به مرور زمان و تابش آفتاب، ثباتشان را از دست نمی دهند اما رنگ های شیمیایی به نسبت طبیعی، براق تر و پررنگ تر هستند. همچنین برای اینکه متوجه شوید در یک لباس از الیاف طبیعی استفاده شده، می توانید یکی از تارهای بیرون زده از پارچه را به نحوی که به محصول آسیب نرسید بکشید و آن را آتش بزنید. اگر تار بعد از سوختن مثل پلاستیک جمع شود، الیاف طبیعی نیست و اگر به شکل نرمی خاکستر شود، دارای الیاف طبیعی است. برای تشخیص مینای فلز اصل که یکی از صنایع دستی های استان اصفهان است از مینای چینی، باید فندک را روی رنگ ظرف بگیرید. اگر رنگ جمع شود و بسوزد، آن اثر اصل نیست. چون مینای فلز با حرارت زیاد شکل می گیرد، مقاومت زیادی در مقابل آتش دارد. بد نیست بدانید به دلیل علاقه ناصرالدین شاه قاجار به این هنر، قلیان های دربار را با آن تزئین می کردند. مهمترین بخش این هنر، کوره کاری است که با حرارت در دمای 850 تا 950 درجه شکل می گیرد.

هنر میناکاری

از طرفی با یک وسیله نوک تیز می توان سطح ظروف مینا را خراشید. اگر خط بیفتد، این ظرف اصل نیست و نشان گر تقلبی بودن صنایع دستی ایران هست. قطعاً فروشنده ای که جنس اصل ندارد، اجازه این کارها را به خریدار نمی دهد، بنابراین همین واکنش بهترین راه تشخیص تقلبی بودن صنایع دستی ایران است! میناکاری، هنری درباری محسوب می شده و با کیمیاگری مرتبط بوده است. یکی از دلایل ناشناخته بودن این هنر نیز همین موضوع است، زیرا فقط درباریان از این هنر استفاده می کردند و مردم عادی اطلاعات چندانی از آن نداشته اند. حلقه قدرت و فره پادشاهی هخامنشیان نیز هنر میناکاری بوده که در حال حاضر هنر مینای آن ریخته و تنها بدنه فلزی آن باقی مانده است. بسیاری از جواهراتی که در موزه جواهرات نگهداری می شود، با هنر میناکاری تزئین شده اند. همه می دانیم که سنگ فیروزه یکی از سوغاتی ها و صنایع دستی است. در بیشتر مغازه های شهر مشهد طیف رنگی سبز و آبی را می توان در سنگ های فیروزه دید، اما فیروزه ای بهترین است که رگه های کمتری داشته باشد. از طرفی هر چه رنگ سنگ فیروزه به این سه رنگی که در عکس پایین می بینید، نزدیکتر باشد، قطعاً بهتر است و قیمت بالاتری دارد. سنگ فیروزه خاصیت و حساسیت بالایی دارد، بنابراین برای حفظ خاصیت و نمردن این سنگ باید آن را تا مدت سه ماه هر شب در ظرف آب گذاشت تا احیا شود، زیرا سنگ فیروزه نیاز به احیا دارد و اگر چربی به آن بخورد به اصطلاح می میرد و خاصیتش را از دست می دهد.

حصیر بافی

با تنوع حصیری که در ایران وجود دارد، تشخیص حصیر تولیدشده در داخل از حصیر چینی، تایلندی یا وارداتی دشوار است اما برای اطمینان خاطر از خرید حصیر تولید ایران باید سری به کارگاه های تولیدی این حوزه زد. برخی از هنرمندان ایرانی با گذراندن دوره های حصیربافی استادکاران چینی توانایی تولید حصیرهای متنوع کاربردی را به دست آورده اند. معمولاً برخی از کارگاه های تولید صنایع دستی از جمله حصیربافی در استان های مختلف و در ایام نوروز فعالیت می کنند، بهتر است برای خرید جنس اصل به این کارگاه ها مراجعه کنید و نحوه تولید آن را هم از نزدیک ببینید. این مورد از راه های تشخیص تقلبی بودن صنایع دستی هست.

نقاشی پشت شیشه

نقاشی پشت شیشه روی ظروف کاربردی هم در دماهای متفاوت حرارت می بینند. معمولاً ظروفی که در حرارت بالا ساخته می شوند، ثبات رنگ بیشتری دارند. برای تشخیص نقاشی روی شیشه حرارت دیده از صرفاً نقاشی روی شیشه و تقلبی بودن صنایع دستی ایران، می توان با یک وسیله نوک تیز سطح آن را خراشید. اگر روی نقاشی کارشده در سطح شیشه خط نیفتد، آن محصول ثبات رنگ بیشتری دارد و در دمای بیشتری ساخته شده اما پخت این ظرف ها در حرارت بالا منجر به بیشترشدن قیمت آن هم می شود.

گلیم و جاجیم

شاید تشخیص گلیم و جاجیم هم برای عموم مردم کار دشواری باشد. گلیم پودنما است یعنی پودها در آن دیده می شوند و چله ها مشخص نیستند، اما در جاجیم چله ها نقش ساز هستند و با رنگ های متفاوت بافته می شوند. معمولاً جاجیم راه راه است. قالی هم که پرزنما است، نه پود مشخص است نه تار بلکه گره دیده می شود. البته هنری هم به عنوان گلیم فرش داریم که با ترکیب هر دو (گلیم و فرش) ساخته شده است.

نحوه تشخیص کالاهای قاچاق

البته پویا محمودیان - معاون صنایع دستی کشور درباره راه های تشخیص تقلبی بودن صنایع دستی اعلام کرده: «تشخیص این موضوع بسته به ارزیابی گمرک است اما برای تقویت توانمندی ارزیابان گمرک تفاهم کرده تا هر زمان که احساس کردند که به توان کارشناسان تخصصی ما احتیاج دارند به آن ها کمک کنیم. به طور طبیعی وقتی راه های واردات رسمی کالاهای خارجی به کشور محدود شود تلاش برای قاچاق کالا صورت می گیرد که برای این موضوع نیز تمهیداتی اندیشیده شده است. گشت های قاچاق که از سال 95 راه اندازی شده با جدیت بیشتری فعالیت خواهند کرد و از این پس در این گشت ها نیروهایی از اداره کل صنایع دستی نیز حضور خواهند داشت.»

منبع: ایسنا