مراسم نوروزی در حافظیه شیراز: برنامه ها و جاذبه ها

نوروز زیباست و این زیبایی را همراه خود به بخش بخش ایران می آورد. یکی از جاذبه هایی که نوروز را به شیوه ای متفاوت برای گردشگران و مردم کشور نمایش می دهد، حافظیه شیراز هست؛ جاذبه ای خاص و معروف در بطن شهری تاریخی. مراسم نوروزی حافظیه به طور خاص و جذاب با برنامه های فرهنگی، هنری و مذهبی فراوانی برگزار گشته و هر کدام از این برنامه ها به طور ویژه ای طراحی می شوند تا گردشگران و علاقمندان به فرهنگ ایرانی بتوانند تجربه ای منحصر بفرد از این مجموعه فرهنگی تاریخی داشته باشند. با ما در مقاله نوروز در حافظیه شیراز همراه گشته تا شما را کمی با بهترین مراسم نوروزی در حافظیه شیراز آشنا نماییم.

آشنایی کوتاه با حافظیه و حافظ

حافظ شیرازی شاعر فارسی گوی ایرانی بود. بیش تر شعرهای او غزل است. مشهور هست که حافظ به شیوه سخن پردازی خواجوی کرمانی گرویده و همانندی سخنش با شعر خواجو مشهور است. حافظ را از مهمترین اثرگذاران بر شاعران فارسی زبان پس از خود می شناسند. در سده های هجدهم و نوزدهم میلادی اشعار او را به زبان های اروپایی نیز ترجمه کردند و نامش به محافل ادبی جهان غرب راه یافت. سال تولد حافظ روشن نیست و تنها بر پایه نشانه ها و قرائن حدود آن را میتوان در سالهای 720 تا 725 ه‍.ق تخمین زد. برخلاف روز تولد حافظ، سال درگذشتش چندان مورد اختلاف نیست. در نسخه ای از مقدمه جامع دیوان سال درگذشت حافظ 792 ه‍.ق یاد شده و افزون بر آن، ماده تاریخ درگذشتش در یک دوبیتی نیز آمده است.

حافظیه محل خاکسپاری حافظ شیرازی در شیراز است. این بنا به فرمان رضا شاه به علی اصغر حکمت، وزیر آموزش و پرورش وقت و بر پایه طرحی از آندره گدار طراحی و بازسازی شد. مجری آن هم علی ریاضی، رئیس اداره آموزش و پرورش فارس و سرپرستش علی سامی بود. مقبره حافظ و پیرامونش پیشتر با نام «تکیه حافظ» شناخته میشد. مکانی در شمال شهر شیراز که از ساحل شمالی رودخانه خرم دره در شمال دروازه اصفهان فعلی آغاز می گشت و تا دامنه کوه چهل مقام امتداد می یافته را «مصلا» می نامیدند.

این مکان از قدیم مورد احترام مردم شیراز بود تا جایی که بسیاری از مردم رسوماتی مانند نماز جماعت، نماز عید فطر و قربان را در این مکان به جا می آوردند و عده ای نیز مردگان خود را برای آمرزش در این مکان به خاک می سپردند. آرامگاه حافظ در شمال این دشت جای دارد. حافظ را در کت شیراز یا مصلای شهر به خاک سپردند و نخستین کسی که بر مقبره حافظ نام «حافظیه» را می نهد، اوحدی بلیانی است. در سال 856 ه‍.ق و حدود شصت و پنج سال پس از درگذشت حافظ، فرماندار تیموری فارس، ابوالقاسم میرزا بابر بن بایسنقر وزیر خویش شمس الدین محمد معمایی را فرمان داد تا بنایی گنبد مانند را بر روی قبر حافظ در باغ مصلی بنا کند.

در قسمت جلوی باغ نیز حوض بزرگی را بنا کرد که از نزدیک رودخانه رکن آباد پر شده بود. این بنا دو بار ترمیم شد؛ یک بار در زمان شاه عباس اول صفوی و دیگر بار به دستور نادر شاه افشار که هر دو نوبت بر اثر فالی گرفته شده از دیوان حافظ بود. در سال 1187 ه‍.ق هم کریم خان زند محوطه را بزرگ و محصور کرد. وی تالاری طاقی را بنا کرد که چهار ستون سنگی بزرگ در شمال و جنوب و دو اتاق بزرگ در شرق و غرب داشت. این ساختمان بطور موثری محوطه را به دو بخش جداگانه نارنجستان در قسمت جلویی و قبرستان در قسمت پشتی تقسیم کرده است.

مقبره حافظ در بیرون و پشت این بنا و در وسط قبرستان واقع شد. کریمخان در بالای قبرش تخته سنگی مرمر به درازای 270 و پهنای 80 و بلندی 40 سانتیمتر قرار داد که هنوز هم وجود دارد. روی این تخته سنگ دو غزل از حافظ به خط نستعلیق توسط خطاط حاجی آقاسی بیگ افشار آذربایجانی نوشته شده است. ساخت و سازهای بعدی در این محوطه را عمدتا والیان مختلف فارس انجام داده اند. یکی از ویژگی های معماری این مجموعه، غلبه فضا بر جسم ساختمان است به گونه ای که با سفارش ساخت 24 ستون دیگر از سوی گدار تقریبا بخش عمده عملیات اجرایی ساختمان انجام شد.

از این 24 ستون جدید، 8 ستون برای زیر گنبد و 16 ستون برای ایوان جدا کننده در نظر گرفته شد. سقف گنبد شبیه کلاه درویشان طراحی شد که وارستگی شان از سوی حافظ ستوده شده است. گزینش مس به جای فلزات گرانبها برای پوشش سقف نشان از برگرفتن دل از وابستگی ها و دلبستگی های دنیایی و مادی است که به مرور زنگار می گیرد. نمای داخلی گنبد طرحی از گنبد مینا شد. هشت ستون هم نگاه دارنده گنبد هستند که نشان از سده روزگار حافظ دارد. عدد بیست ستون در معماری ایوان نیز احتمالا اشاره به سده احیای حافظیه داشته باشد. بکارگیری چهار ستون کریمخانی و سنگ قبر قدیمی و عناصر معماری زندیه در طرح جدید نشان دهنده دلبستگی و توجه گدار به معماری و روزگار حکومت زندیه است.

مراسم تحویل سال نو در حافظیه

مراسم تحویل سال نو یکی از مهمترین و خاص ترین بخش های جشن نوروز در حافظیه است. در این مورد از بهترین مراسم نوروزی در حافظیه شیراز که در 29 اسفند برگزار شده، برنامه های ویژه ای همچون قرائت قرآن، مناجات خوانی و اذان صبح در کنار موسیقی سنتی اجرا می گردد. این برنامه ها در محوطه آرامگاه حافظ و باغ های اطراف آن برگزار می شوند. حضور در این مراسم علاوه بر تجربه معنوی، فرصتی برای آشنایی با آداب و رسوم نوروزی شیراز نیز هست.

جشنواره بهار شیراز در حافظیه

در ایام نوروز، جشنواره ای به نام بهار شیراز در حافظیه و به مدت ده روز (29 اسفند تا 9 فروردین) برگزار می شود. این مورد از بهترین مراسم نوروزی در حافظیه شیراز شامل برنامه های گسترده ای از جمله موسیقی زنده شیرازی، نمایش های تئاتری، رقص های محلی و مسابقات شیرازشناسی است. در کنار این برنامه ها هم نمایش هایی از آواها و نواهای شیراز و تئاترهای عروسکی با داستان های ایرانی به اجرا در می آیند. این جشنواره در گذر حافظیه و ارگ کریم خانی برگزار گشته و در فضایی پرنشاط و فرهنگی، ترکیبی از هنرهای بومی و مدرن را به نمایش می گذارند.

برنامه های فرهنگی و هنری حافظیه در طول نوروز

به منظور معرفی بیشتر فرهنگ و هنر شیراز، در این ایام غرفه های صنایع دستی، نمایشگاه های هنری و کارگاه های آموزشی برگزار می شوند. این غرفه ها محصولات مختلف هنری و صنایع دستی استان فارس را به نمایش می گذارند. علاوه بر این، حافظ خوانی و شعرخوانی های جمعی در محوطه حافظیه به ویژه در شب های نوروز برگزار خواهند شد تا فضای فرهنگی و ادبی حافظیه به اوج خود برسد. بازدیدکنندگان می توانند از آثار هنری بومی مانند میناکاری، سفالگری، قالی بافی و طراحی های سنتی خریداری کرده و در کنار آن هم از نمایشگاه های عکس و نقاشی که در سراسر حافظیه برگزار می شوند، لذت ببرند.

ساعات بازدید ویژه و تسهیلات گردشگری حافظیه

با توجه به استقبال گسترده ای که از حافظیه در ایام نوروز می شود، ساعات بازدید از آن در نوروز به ویژه در روزهای شلوغ تر تا ساعت 22 تمدید می گردد. علاوه بر این، تسهیلات ویژه ای از جمله تورهای راهنمایی، خدمات حمل و نقل، آسان ترین دسترسی به حافظیه و راهنمایی برای بازدیدکنندگان بین المللی فراهم خواهد شد تا بازدید از این مجموعه فرهنگی برای همه آسان تر و راحت تر گردد.

جاذبه های تاریخی و فرهنگی حافظیه برای ایام عید

حافظیه با معماری منحصر بفرد خود علاوه بر برنامه های نوروزی، جاذبه های تاریخی زیادی را هم برای علاقمندان به تاریخ و فرهنگ ایران فراهم می آورد. آرامگاه حافظ با طراحی خاصش به همراه باغ های اطراف به یکی از زیباترین مکان ها برای گردشگران تبدیل شده است. نورپردازی های ویژه ای که در شب ها در این مکان انجام می شوند، فضایی رویایی و آرام را برای بازدیدکنندگان ایجاد می کنند. همچنین، همراه با برنامه های نوروزی، بسیاری از بازدیدکنندگان از تاریخ شعر فارسی و حافظ شناسی آگاهی پیدا کرده که به عمق فرهنگی و تاریخی حافظیه می افزاید.

در صورتی که تمایل دارید با جاذبه های شهر شیراز نظیر آرامگاه حافظ هر چه بیشتر آشنا گردید و از این طریق برای شیراز گردی خود برنامه ریزی نمایید، می توانید سری به راهنمای سفر به شیراز زده و حسابی کسب اطلاعات کنید.