گرز بهرام دوم فروریخت

ایسنا/ بخش زیادی از گرز اسب سنگ نگاره بهرام دوم ساسانی در تنگ چوگان کازرون که پیشتر آسیب دیده و مرمت شده بود، فروریخت.

سیاوش آریا، پژوهشگر و کنشگر میراث فرهنگی تصاویری را از این نقش برجسته در اختیار ایسنا قرار داد و درباره آنچه اتفاق افتاده است، گفت: در آذر سال 1390 خورشیدی خبری تیتر خبرگزاری ها و روزنامه ها شد که مایه نگرانی دوستداران میراث فرهنگی شد. آن خبر ناگوار این بود: «بخشی از سنگ نگاره ساسانی بهرام دوم در تنگ چوگان شهرستان کازرون با پتک شکسته و فرو ریخت!» درخبرها آمده بود افرادی ناشناس با وسیله ای همانند پتک به جان سنگ نگاره پیروزی بهرام دوم بر تازیان در تنگ چوگان افتاده و بخش زیادی از گرز اسب شاهنشاه ساسانی را شکسته و فرار کرده اند.

پس از آن نیز با ابراز نگرانی دوستداران و کارشناسان میراث فرهنگی و فشارهای رسانه ای، سازمان میراث فرهنگی وقت استان با شتاب در دی همان سال مرمت بخش آسیب دیده را آغاز کند. اما مرمت بخش آسیب دیده که خرده سنگ های آن خوشبختانه همان جا ریخته و گردآوری شده بود، با انتقادهای فراوانی روبرو شد، زیرا به باور کنشگران میراث فرهنگی شهرستان کازرون، مرمت سنگ نگاره ساسانی بهرام دوم از سوی یک هنرمند سنگ تراش بومی و تجربی صورت گرفته بود نه از سوی مرمتگران چیره دست سنگ و دانش آموختگان رشته مرمت و حفاظت آثار تاریخی.

از همین رو و بر اثر مرمت های غیراصولی، بخش آسیب دیده سنگ نگاره بهرام دوم ساسانی در تنگ چوگان و با گذشت بیش از یک دهه از مرمت آن، دو ماه پیش از همان بخش مرمت شده، دوباره فروریخت!

او ادامه داد: با بررسی و پرس و جوها از کارشناسان اداره میراث فرهنگی، مطمئن شدم که گرز اسب بهرام دوم ساسانی در تنگ چوگان بر اثر مرمت های غیراصولی در گذشته بی گمان فروریخته و فرد یا افرادی به آن آسیبی نرسانده اند. همچنین خوشبختانه سنگ های خرد و شکسته شده از سوی پایگاه جهانی بیشاپور همگی گردآوری و کدگذاری شده تا در زمانی مناسب از سوی مرمتگران چیره دست سنگ و آثار تاریخی از اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان فارس مورد مرمت و «وصالی» قرار گیرد.

این کنشگر میراث فرهنگی افزود: آنچه مورد انتقاد بوده و جای پرسش دارد، این است که، نخست چرا پایگاه جهانی بیشاپور و اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان فارس تاکنون چنین مورد مهمی را پس از دو ماه آگاهی رسانی نکرده اند تا بهانه دست بدخواهان میراث فرهنگی و ایران نیفتد و مهمتر از آن، چرا با فوریت به مرمت آن نپرداخته اند؛ تنگ چوگان یک محوطه جهانی و ملی پر بازدید در استان فارس و کشور است.

از سویی، افرادی که در گذشته این سنگ نگاره را دیده اند، دچار نگرانی شده و گمان می برند از سوی سودجویان و سوداگران اموال تاریخی و فرهنگی مورد آسیب قرار گرفته و اداره میراث فرهنگی در این زمینه کوتاهی کرده است. همین موضوع سبب خواهد شد تا چهره پایگاه جهانی بیشاپور و اداره میراث فرهنگی استان خدشه دار شود.

آریا بیان کرد: امیدوارم این بار بخش آسیب دیده و فروریخته به درستی و از سوی کارشناسان چیره دست مرمت سنگ و آثار تاریخی مورد مرمت اصولی و علمی قرار گیرد و دیگر بیننده فرو ریختن آن در آینده و سالهای دور نباشیم.

این پژوهشگر میراث فرهنگی درباره این سنگ نگاره نیز این توضیح را داد که باید دانست بخشی که فرو ریخته و امروزه آن را با نام گرز اسب در سنگ نگاره های ساسانی می شناسیم در اصل «منگوله» نام دارد که در هنر ساسانی شناخته شده است.

او اضافه کرد: سنگ نگاره بهرام دوم ساسانی در تنگ چوگان بیانگر پیروزی او بر تازیان بیابانی است و از بی مانندترین و ارزشمندترین نقش برجسته های ساسانی کشور به شمار می آید که نزد کارشناسان و باستان شناسان از اهمیت فراوانی برخوردار است.

آریا گفت: محوطه تاریخی و جهانی «تنگ چوگان» نیز در روزگار باستان محل بازی چوگان در میان پادشاهان و درباریان ساسانی بوده است و یکی از ارزشمندترین و یگانه ترین مجموعه های تاریخی و باستانی کشور به شمار می آید که امروزه چهار سنگ نگاره از دوران ساسانی در سمت چپ تنگه و دو سنگ نگاره در سمت راست آن جای گرفته است. تنگ چوگان در پرونده محور ساسانی فارس و با نام «منظر باستان شناسی ساسانی فارس (پارس)» به همراه آثار و بناهای ساسانی در شهرستان فیروزآباد به گونه زنجیره ای در اجلاس بحرین در تاریخ 9 تیر 1397 خورشیدی به ثبت جهانی در سازمان علمی، فرهنگی و آموزشی یونسکو رسیده است.