خراسان شمالی بیشترین تعداد کاروانسرا را در مسیر جاده ابریشم در شاخه جرجان نیشابور دارد

ایسنا/ براساس گزارشات منتشر شده، خراسان شمالی بیشترین تعداد کاروانسرا را در مسیر جاده ابریشم در شاخه جرجان نیشابور دارد.

از 11 کاروانسرایی که در مسیر جاده ابریشم، در شاخه جرجان به نیشابور قرار دارد، هشت کاروانسرا در خراسان شمالی قرار دارد. بناهای در مسیر جاده ابریشم از لحاظ ارزش های تاریخی و فرهنگی اهمیت خاصی دارند. از گذشته تا کنون این جاده علاوه بر اینکه مسیری برای جابجایی کالاها بوده، موجب انتقال فرهنگ، تکنولوژی، اندیشه و علم هم بوده است. به همین دلیل، شهرهایی که در مسیر راه ابریشم قرار گرفته اند در طول تاریخ شاهد شکوفایی اقتصادی و فرهنگی خاصی بوده اند.

مسیر جرجان به نیشابور نه تنها به دلیل وجود تاسیسات وابسته به راه مانند کاروانسراها، آب انبارها، برج ها و بناهایی که مربوط به راهنمایی مسافران و مراقبت از راهها هستند بلکه تعداد زیادی از مشاهیر علم و ادب و فرهنگ در شهرهای این مسیر رشد کرده اند که نشان دهنده تاثیر این مسیر فرهنگی است. بنابراین ایستایی این کاروانسراها به عنوان یکی از مهمترین شاخصه های فرهنگی در استان اهمیت خاصی دارد که انجام عملیاتی مانند مرمت تاثیر زیادی در حفظ آنها دارد.

مرمت بناهای تاریخی، کاری هزینه بر

علی مستوفیان، مدیر کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان شمالی گفت: خراسان شمالی 1200 اثر تاریخی شناسایی شده دارد که از این تعداد 517 اثر ثبت تاریخی هستند.

وی با اشاره به اینکه در مسیر جاده ابریشم در خراسان شمالی هشت کاروانسرا وجود دارد، افزود: چهار کاروانسرا از این تعداد در سالهای خیلی گذشته از بین رفته اند و فقط کف و پلان آنها باقی مانده و تنها اهمیت آنها برای انجام فعالیت های مطالعاتی باستان شناسی است.

مستوفیان با بیان اینکه نمیتوان این کاروانسراها را با انجام عملیات احیا به شکل اولیه بازگرداند، ادامه داد: تنها کاری که برای حفظ بقایای این کاروانسراها میتوان انجام داد، حفاظت از آنها در برابر حوادثی مانند سیل است.

اعتبار کافی برای مرمت تمام کاروانسراهای جاده ابریشم وجود ندارد

وی درباره کاروانسرای قلی، قره بیل و عشق بیان کرد: این بناهای تاریخی نیازمند مرمت هستند ولی مرمت، کاری سخت و بسیار هزینه بر است.

مستوفیان اظهار کرد: اداره کل میراث فرهنگی دستگاهی درآمدزا نیست و محل هزینه کرد آن از بودجه های دولتی است و اعتبار لازم را برای مرمت تمام این کاروانسراها ندارد.

وی گفت: مرمت رباط قره بیل چند سال است که شروع شده و عملیات آن تکمیل نشده است.

حجم زیاد آوار در کاروانسراها

محمدرضا قهرمانیان، معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان شمالی اظهار کرد: میزان اعتباری که امسال و سال گذشته برای مرمت کاروانسراهای استان اختصاص داده شد، بسیار اندک بوده است. امسال 100 میلیون تومان برای مرمت کاروانسرای قلی اختصاص یافت که این اعتبار برای انجام کارهای امانی و ساماندهی دیوار ضلع شمالی تخصیص یافته است.

وی ادامه داد: سال گذشته، اعتبار 600 میلیون تومانی اختصاص یافت که این اعتبار صرف مرمت و ساماندهی کاروانسرای عشق شد.

وی گفت: پیگیری های زیادی انجام شد تا بتوانیم اعتباری برای کاروانسراهای قره بیل و بقعه خواجه مهزیار بگیریم تا این کاروانسراها در دو سال آینده به بهره برداری برسند اما اختصاص این اعتبار محقق نشده است.

وی بیان کرد: بعد از اینکه مرمت این دو کاروانسرا به پایان برسد، مطالعات طرح انجام می شود، سپس ساز و کارهای قانونی برای واگذاری به بخش خصوصی در نظر گرفته می شود.

وی گفت: برای ساماندهی کاروانسرای عشق پیشنهاد داده شد تا دو میلیارد تومان اختصاص یابد اما آن بودجه تحقق نیافت.

معاون میراث فرهنگی خراسان شمالی افزود: پیشرفت فیزیکی کار در رباط قلی 90 درصد و کاروانسراهای قره بیل و عشق 30 درصد است که سه کاروانسرای اصلی این استان هستند. با تلاش های انجام شده در کاروانسراهای عشق، قره بیل و قلی، این بناها از شرایط جلوگیری از فرسایش و ریزش احتمالی خارج و استحکام بخشی شده اند و سال به سال عملیات مرمت در آنها انجام می شود.

قهرمانیان اظهار کرد: حجم آوار این کاروانسراها بقدری زیاد است که با این اعتبارات در مدت پنج سال نمیتوان آنها را به بهره برداری رساند.

دوره تیموری، دوره تاریخی بیشتر کاروانسراهای جاده ابریشم در استان است

وحدت، پژوهشگر حوزه باستان شناسی در خراسان شمالی اظهار کرد: مهمترین شاخصه ای که کاروانسراهای جاده ابریشم در خراسان شمالی را از سایر کاروانسراهای این مسیر متمایز می کند، این است که در دوره تیموری ساخته شده اند. ویژگی دیگری که کاروانسراهای این مسیر را در خراسان شمالی از سایر بناها متمایز می کند، پلان و مصالحی است که در ساخت آنها بکار گرفته شده است.

وی با اشاره به اینکه خراسان شمالی در منطقه کوهستانی واقع شده، ادامه داد: سایر کاروانسراهای واقع در جاده ابریشم که در منطقه بیابانی قرار گرفته اند، آجری هستند، اما این کاروانسراها با مصالح سنگی ساخته شده اند. فقط یک کاروانسرا از هشت کاروانسرای واقع در جاده ابریشم در خراسان شمالی، مصالح دیگری دارد، آن هم به این دلیل بوده که از مصالح ساختمانی کاروانسرایی که در نزدیکی آن قرار داشته، ساخته شده است.

وی اضافه کرد: شرایط آب و هوایی سرد موجب شده است، پلان های ساخته شده کوچک تر باشند و علاوه بر آن، یکی از کاروانسراها سرپوشیده باشد، دیگر کاروانسراهای این مسیر چنین شاخصه ای ندارند.