آیین های عید نوروز در شهرهای ایران و عالمی رنگارنگ و دیدنی

رنگ های یک مداد رنگی را در کنار هم تماشا کرده ای؟ کودک که بودم، رنگ ها را به ترتیب در کنار هم می چیدم، همان ترتیبی که برروی جعبه اش می دیدم. رنگ ها را در کنار هم می خواستم تا به دنیای کوچکم نظم دهم و از این کار ذوق زده می شدم و خوشحال. بزرگتر که شدم، کم کم اهمیت این ترتیب برایم کم شد، اما می خواستم همه آن ها مرتب باشند و نوک هایشان تیز تا هر زمان که خواستم از آنان استفاده کنم، آماده باشند، اکنون اما فکر می کنم که چقدر برای این نظم و ترتیب دادن ها زمان گذاشتم؟ زمانیکه می توانستم برای لذت بردن از نقاشی هایم استفاده کنم و رنگ وجود مداد رنگی ها را به صفحه بی روح کاغذ ببخشم و از جانشان به وجودش تزریق کنم. حالا دیگر بودنشان برایم مهم است، داشتنشان، اینکه به زندگیم، به نقاشی هایم رنگ دهند و روح را به کالبد هستی ام برگردانند. این ها را گفتم تا گفته باشم از کلیشه های همیشگی که شاید از شنیدنش خسته شده باشید، اینکه رنگ ها در کنار هم زیبایند، اینکه سفید هم زیباست اگر در جای خود استفاده شود، اینکه رنگ های ایران را بشناسیم و دفتر نقاشی اش را سیاه و سفید یا خاکستری رها نکنیم. یکی از زیبایی هایی که رنگی تازه بر پیکر ایران می زند، آداب و رسوم ایرانیان در عید نوروز است که چه ماهرانه دفتر ایران را رنگ آمیزی می کنند. با ما در مقاله آداب و رسوم نوروزی در شهرهای مختلف ایران همراه شوید تا قدری بیشتر با فرهنگ بومی عید نوروز در ایران آشنا شده و به ایرانی بودن خود ببالید.

آیین های نوروزی شهرهای ایران، تنوع موسیقی و رنگ و زبان

آداب و رسوم نوروزی در شهرهای مختلف ایران از دیرباز رواج داشتنند، هرچند گذر سالیان، کاشی دلش را کدر کرده، اما هنوز هم می توان گرد و غبار را از آینه چشمانش زدود و نیاکان خود را با جلوه بیشتری در این دالان هزارتوی تاریخ مشاهده کرد. قومیت، کلمه ای که تنها برای مشخص کردن آداب و رسوم، زبان و ظاهر چهره انسان ها باید به کار رود، در ایران بسیار زیاد است و همین ایران را تبدیل به مقصدی جذاب برای گردشگری می کند. می خواهیم خودمان را از این فراموشی و بی خبری نجات دهیم و آداب و رسوم ایرانیان در عید نوروز را برای یکبار هم شده با صفای دل و به دور از تعصب های قومیتی بنگریم و پی ببریم به رشته هایی که همه ما را در قالب انسان و ایرانی به یکدیگر پیوند می دهند که اگر از بالا بنگریم، هیچ مرزی وجود ندارد. می توانید در عید نوروز به سرزمین های ایران سفر کنید و چشمتان را به جمال رسومشان بیارایید.

آذربایجان

یکی از آیین های زیبای عید نوروز در مناطق غرب و شمال غربی ایران، تکم گردانی بوده که البته به جز آذربایجان در اکثر شهرهای ترک زبان رواج دارد. به این صورت که فرد تکم گردان یک عروسک چوبی مخصوص به شکل بز نر، " تکم " را که با پارچه های قرمز و تکه های آینه آراسته شده، تکان می دهد، شعرهای بداهه یا از پیش تعیین شده می خواند و به سمت مردم می رود. شوخی، خنده و کنایه های طنز اجتماعی در این مراسم زیاد بوده و مردم هم اگر خواستند، پولی به تکم گردان می پردازند.

کردستان

میر میرین: " که بیش از پنج روزی نیست حکم میر نوروزی ". پنج روز حکومت برای فردی که از میان مردم انتخاب می شود و حق هیچگونه لبخند زدنی ندارد. این آیین که از قدیم الایام در ایران اجرا می شده، در واقع به منظور صلح و صفا و آشتی در بین مردم یا حل کردن مشکل جوانان در هنگام عید انجام می شود. شخصی که به عنوان حاکم پنج روزه انتخاب شد، برای خود افراد درباری انتخاب می کند. وزیر دست راست، شخصی که فرمان های به حق و درست او را انجام می دهد، وزیر دست چپ که فرمان های ناحق یا مضحک پادشاه را اجرا می کند، میرزا که فردی باهوش و نکته سنج است و گروه ساز و آواز و رقص و موسیقی. حاکم در این پنج روز معمولا افراد را با هم آشتی می دهد و جوان های عاشق را به وصال یکدیگر می رساند. در پایان این مورد از آداب و رسوم نوروزی در شهرهای مختلف ایران برای خاتمه دادن به پادشاهی شخص، مردم با ساز و آواز و شوخی و خنده تمام سعیشان را می کنند که پادشاه را بخندانند تا حکومتش باطل شود.

گیلان

مردم گیلان نیز مانند جای جای ایران در عید نوروز مراسم خاصی دارند. عروس گوله، یکی از بخش های بی مثال فرهنگ بومی عید نوروز در ایران هست برای فراری دادن غول سیاه سرما و زمستان و استقبال از عروس بهار، برای دیدن دوباره آفتاب و برکت بخشی به محصولات. فردی با صورت سیاه و هیبت ناجور که نماد زمستان است، دل در گروی عروس بهار، ناز خانم بسته و می خواهد او را از چنگ پیر بابو که باغبانی ساده دل و مهربان است، برباید. پیربابو به جنگ با غول سیاه می رود، اما وقتی زورش به او نمی رسد، به مردم پناه می برد. مردم هم چون بهار را می خواهند و دوست ندارند که غول سیاه زمستان او را در چنگالش اسیر کند، بنابراین به پیربابو که در این میان حرکات مضحک و عجیبی هم انجام می دهد تا مردم را بخنداند، کمک می کنند. مراسم از ابتدا تا انتها با شعر و ساز و آواز و رقص همراه بوده و در آخر هم تبدیل به مراسم عروس بران می شود و مردم با شعرهای گیلکی، نازخاتون و پیربابو را به سمت خانه بخت روانه می کنند. در این میان، هدایایی مثل پول، تخم مرغ، شیرینی و برنج هم به پیربابو داده می شوند.

مازندران

عید نوروز تقریبا در همه جای ایران با مراسم نوروزخوانی همراه است، به این صورت که در روزهای قبل از عید و چند روز ابتدایی عید، شخصی مژده آمدن بهار را می دهد و ترانه هایی با همین مضمون به زبان محلی می خواند، اما در روستاهای مازندران، این آیین با توان و گستردگی بیشتری انجام می شود و به آیین مارمه معروف است. در این بخش از فرهنگ بومی عید نوروز در ایران، نوروزخوانان به صورت گروهی و حداقل سه نفر به خواندن شعر و آواز می پردازند. یک نفر ساز محلی می زند، یک نفر شعر محلی می خواند و فرد سوم به کوله کش یا بارکش معروف است که لوازم اهدایی مردم را حمل می کند.

لرستان

کوسه سواری، جشنی بوده که توسط لرهای ایران در عید نوروز انجام می شود. ننه پیره که مسئول سرمای سخت زمستان و مرگ و میر است، به همین خاطر باید تنبیه شود. مردی بدون ریش که نماد ننه پیره است و مردم در میدان شهر از او سواری می گیرند تا بگویند که زمستان دیگر کاری از دستش بر نمی آید و بهار در راه است. گفتنی است که جشن خداحافظی از زمستان با عنوان سبزه قبا در چهارمحال و بختیاری، سیلاخور و حاشیه های خرم آباد اجرا می شود. در همدان نیز رسمی به نام کوسه گلین وجود دارد که شباهت های زیادی به این مراسم داشته و در اواخر زمستان انجام می شود.

سیستان و بلوچستان

ساز و آواز و موسیقی در خون سیستان و بلوچستان جریان دارد و در مناسبت های مختلف، توانایی و شکوهش را به رخ تماشاگران و شنوندگان می کشد. جشن بهارگاهی، فرصت مناسبی است برای نیکشهر سیستان و بلوچستان تا در روز پنجم فروردین، دوباره خودش را برای دل گردشگران عزیز کند و با اجرای موسیقی سنتی، رقص دوچاپی و شیرینی ها و غذاهای محلی در عید نوروز از میهمانانش پذیرایی کند.

عشایر خراسان شمالی

وقتی که حکومت پنج روزه میر نوروزی تمام می شود، میربیگ از بین زنان تنومند، شجاع، قوی، جسور و تنومند ایل انتخاب می گردد، اما تفاوتی که با میر نوروزی دارد در این است که در مدت حکومتش تنها بر جاده های منطقه حکومت می کند و راه را بر رهگذرها جاده بسته درمورد رفتارش با خانواده می پرسد. رهگذر برای رهایی باید آواز و همچنین هنرهای رزمی و بزمی بلد باشد یا اینکه جریمه نقدی بپردازد. اگر هیچ کدام از این کارها را نتوانست انجام دهد، توسط زنان تنبیه می شود تا عبرتی باشد برای کسانی که اهل هنر و آواز نیستند. اعضای گروه میربیگ، هم از بین زنان تنومند و خشن و هم از بین دختران و زنان بی تجربه و جوان انتخاب می شوند و میربیگ، گروه ساز و آواز مخصوص خود را نیز دارد. این بخش از آداب و رسوم ایرانیان در عید نوروز در قدیم توسط کرمانج های شیروان اجرا می شد، اما اکنون تنها عشایر کوچ روی سرحدی صورت می پذیرد.