هیچ ایرانی نیست که سرنای نوروزی را نشنیده باشد

ایرنا/ براساس آخرین خبرهای بدست آمده و گزارشات منتشر شده، هیچ ایرانی نیست که سرنای نوروزی را نشنیده باشد.

نغمه بی کلام بختیاری نوستالژیک در دستگاه چهارگاه براساس مقام های موسیقایی بختیاری و موتیف های ماندگار و کهن این دیار اجرا شده است. سرنای تحویل سال یا همان «نوروزنامه» اثر استاد علی اکبر مهدی پور دهکردی بی شک یکی از ماندگارترین و خاطره انگیزترین آثار موسیقایی تولید شده در حوزه بهاریه هاست که از زمان تولید و انتشار آن تا به امروز به شدت با استقبال مردمان ایران زمین مواجه شده و حتی برای تمام فارسی زبانان دیگر کشورها به بخشی از حافظه شنیداری نوروز بدل شده است.

این نوای خوشایند و فرح بخش امسال برای سی و هشتمین سال متوالی گوش نوازی می کند. جالب است بدانید این قطعه بی کلام موسیقی بختیاری که بعدها به عنوان مقام سال تحویل به شهرت رسید، در واقع یک نوع موسیقی خبری کهن در ایل بختیاری بوده است.

«سرنای نوروزی» همچنین در فهرست آثار ناملموس یونسکو به ثبت رسیده است، اثری که سال 1365 در استودیو رودکی تهران توسط رضا جعفری صدابرداری و برای پخش در اختیار صدا و سیما قرار گرفت. از آن روزگار این موسیقی به عنوان اصلی ترین و نوستالژیک ترین موسیقی نوروزی میان مردم شناخته شده و تا به امروز نیز در ذهن و خاطره آنها باقی مانده است و مرورگر لحظات سالیان سال برای نو شدن و تغییر و شکوفایی در ایران اسلامی است.

البته اواخر سال 1394 در مقاطعی از دوران مدیریت محمد سرافراز ریاست وقت سازمان صدا و سیما پخش این موسیقی به دلایلی قطع شد که در همان زمان نیز واکنش گسترده مردم را دربرداشت و حتی بخش اعظمی از هنرمندان موسیقی با انتشار نامه ای از سرافراز خواستند که مجوز پخش مجدد این نوای شادی بخش نوروزی را صادر کند، موضوعی که با واکنش چندانی از سوی مدیر وقت رسانه ملی نیز مواجه نشد.

استاد مهدی پور در زمان حیاتش پیرامون این اثر ماندگار نوروزی گفته بود: «این موسیقی را بیشتر در نوروز می نواختند که به مرور زمان، از دهه 40 با شلیک توپ در زمان های گذشته در آستانه از بین رفتن و فراموشی قرار گرفت و بعد از پیروزی شکوهمند انقلاب مجددا به سفره های نوروزی مردم آمد. این آهنگ در دستگاه چهارگاه از دستگاه های دوازده گانه موسیقی ایرانی نواخته شده و تنظیم آن براساس یکی از قدیمی ترین ردیف های موسیقایی ایرانی انجام شده است. دلیل به تداعی این موسیقی در اذهان مردم نیز به خاطر لحظات شاد مردم هنگام آغاز سال نو است.

علی اکبر مهدی پور دهکردی در سال 1314 در شهرکرد متولد شد و از 17 سالگی نوازندگی سازهای محلی استان چهار محال و بختیاری مثل کَرنا، سُرنا و کمانچه را آغاز کرد و بعدها نوازنده معروف کرنا و سُرنا در ایران و در سطح بین المللی شد.

سرنانواز سرشناس ایل بختیاری در طول عمر 74 ساله اش مشاغل مختلفی همچون کوره پزی، بنایی و کشاورزی را تجربه کرد و دست آخر روزگارش را تنها با هنر موسیقی می گذراند.

وی کنسرت های متعدد خود را در داخل و خارج کشور ازجمله در کشورهای آلمان، کانادا، فرانسه، قرقیزستان، ترکمنستان، مغولستان، امارات متحده عربی، ژاپن، ترکیه، کویت و هنگ کنگ به صحنه برد تا فضای تازه ای را برای فعالیت های موسیقی و قابلیت های آن در عرصه موسیقی بین المللی و دریچه ای برای پژوهشگران اتنوموزیکولوگ رقم زند.

دریچه ای که پژوهشگران و علاقمندان عمدتا غربی را بیشتر با موسیقی مقامی ایران و پتانسیل های آن آشنا کرد و در نتیجه تحقیقاتی از سوی او در ترازهای بالای دانشگاهی و در سطح آکادمیک معتبر موسیقی انجام گرفت و نتایج آن در بسیاری از مجلات تخصصی موسیقی به چاپ رسید.

هوشنگ جاوید، پژوهشگر موسیقی اقوام در خصوص این قطعه می گوید: معمولا از سُرنا و دهُل در موسیقی اقوام ما برای خبر کردن مردم برای اتفاقات مهم استفاده می شده است، بر همین اساس از آن موسیقی در زمان سال تحویل استفاده می شود. در گذشته های دور، ترانه های ویژه نوروزی وجود داشته است. قبل از اینکه این ترانه ها مطرح باشد، «آفرین خوانی» رواج داشته است. «آفرین خوانی» نوعی ستایش و ذکر خاص، دعاهای آهنگین آوازی و توسل به خدا برای کشور بوده است.

مرحوم استاد مهدی پور هنرمند موسیقی مقامی بختیاری نوازندگی موسیقی سریال معروف و ماندگار «روزی روزگاری» به آهنگسازی استاد فرهاد فخرالدینی را نیز اجرا کرده است.

این سرنانواز برجسته بهمن سال 1388 در سن 74 سالگی دار فانی را وداع گفت تا نوای سرنای نوروزی اش همچنان در خانه های گرم ایرانیان در میانه ی روبوسی ها و تبریک گفتن ها خبر از نو شدن و شکوفایی بهار دهد.

ساز مهجور و کهن سرنا که در سالهای منتهی به انقلاب به شدت از نظر فرهنگی تحقیر شده بود و به جز خانواده ها و گروه های موسیقی نسبی، به هیچ عنوان از جایگاهی برخوردار نبود، با پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی و بازگشت به ارزش های خودی و غرب ستیزی و مقابله با تهاجم فرهنگی غربی، اشاعه هنر به طور اعم و موسیقی به طور اخص در دستور کار نهادهای فرهنگی قرار گرفت و امروزه شاهد بازگشت این هنرها و میراث کهن به جایگاه ارزشمند خود هستیم.