معرفی برخی از امامزادگان معروف قم

ایسنا/ این خبر به جهت معرفی برخی از امامزادگان معروف قم برای شما مخاطبان گرامی نوشته شده است.

امامزاده شاهزاده ابو احمد (ع) در بیرون دروازه ری در شمال شرقی قم و در میانه بقاع چهار امامزاده و شاهزاده سید علی واقع شده و مدفن ابو احمد محمد بن حنفیه از احفاد حضرت علی(ع) است. این بنا از آثار بسیار قدیمی شهر قم است. که در سال 932 ه . ق تجدید بنا و تزئین شده و دارای بقعه ای متضمن آثار هنری از گچبری و مرقدی کاشی کاری شده است. در قسمتهای بدنه و سطح مرقد، کتیبه ای به خط ثلث سفید از کاشی خشتی است که روی آن آیات و عباراتی به تاریخ 932ه . ق خوانده می شود.

در طرف شرقی و برابر در ورودی نیز کتیبه ای از کاشی معرق اشاره به نام شاه طهماسب حسینی موسوی صفوی دارد که اکثر کاشی های آن فرو ریخته و فقط کاشی های روی جدار آن باقی مانده است که از حیث رنگ قدمت قابل توجهی دارد.

روی بقعه گنبدی هرمی و 6 ترکی به ارتفاع 8 متر با گردنی مضلع و 6 ترکی نماسازی شده که جرزهای ساده آجری دارد و از هر نمایی به کاشی های معقلی متضمن کتیبه ای به خط بنایی از کاشی های الوان مزین است و روی بعضی از آنها آیات قرآن کریم و نام حضرت «علی» خوانده می شود.

بنای امامزاده شاهزاده قاسم (ع) نزدیک دروازه قلعه قم - جنوب شرقی شهر - از آثار خاندان علی صفی است و آرایش های ظریف گچبری آن اثر علی بن محمد ابی شجاع است. بنا در مجموع از بهترین و زیباترین نمونه های اوج تجلی هنر گچبری در دوره قدیم قم است و در سال 780 ه. ق ساخته شده است.

نمای خارجی بنا نخست هشت گوشه و در بالا، شانزده ضلعی با گنبد قوسی از مصالح آجری است که در دوره های اخیر قبه ای کوچک نیز بر فراز آن بنا کرده اند. مرقد امامزاده در میان بنا با کاشی کاری نو آراسته شده که قبلاً کاشی دوره ایلخانی داشته است.

بر روی لوح مرقد که اکنون به عنوان «محراب مسجد قم» در موزه برلین نگهداری می شود، عبارت تاریخ صفر 663 ه. ق و کار علی بن محمد بن ابی طاهر حک شده است.

شاهزاده حمزه از فرزندان موسی بن جعفر و برادر امام رضا است. این امامزاده که در میدان کهنه قم واقع شده، مورد احترام ویژه مردم است. بقعه شاهزاده حمزه پلان بسیار جالبی دارد. درهای ورودی حیاط آن به طور قرینه از ضلع شرقی و غربی تعبیه شده است. حیاط بقعه مستطیل شکل است و دور آن طاق نماهایی تعبیه شده که کلاً با طاق رومی زینت یافته اند.

یکی از تزئینات بسیار جالب بقعه ایوان ورودی به حرم است. در بدنه ایوان و زیر پایه قوس یک ردیف کتیبه بر روی زمینه لاجوردی وجود دارد که تاریخ 1301 ه. ق سال احداث بنا را نشان می دهد. کاشی های شطرنجی سفید روی دیوارهای ایوان از نوع کاشی های قاجاری است.

سقف حرم به صورت حلزونی یا ترکیبی از مخروطی و گنبدی است که در رأس حالت مدور پیدا کرده است. در قسمت زیر گنبد از داخل مقرنس سازی بسیار جالبی با گچ صورت گرفته است. در جنب این امامزاده بنای امامزاده دیگری به نام شاهزاده احمد وجود دارد که گویا برادر شاهزاده حمزه است.

امامزاده علی بن جعفر مشهور به «در بهشت» در شرق شهر قم قرار دارد. بنا هشت وجهی با گنبد دو پوشش هرمی شکل به اوایل سده هشتم ه. ق تعلق دارد که در دوره قاجار ایوان و بیوتاتی به آن اضافه شد. این امامزاده مدفن «علی بن جعفر» فرزند امام صادق (ع) است.

این بقعه پس از آستانه مقدسه بر بقیه اماکن و مقابر استان قم از نظر تزئینات برتری دارد. یکی از مهمترین عناصر تزئینات این بقعه هنر گچبری بکار رفته در آن است که در زمره برجسته ترین آثار هنری سده هشتم و هم طراز بناهایی همچون «گنبد علویان همدان»، «مدرسه حیدریه قزوین» و «بقعه پیربکران اصفهان» محسوب می شود.

کاشی های کوکبی زرین فام ازاره بنا بالغ بر 94 پارچه با نقش های گیاهی، حیوانی و انسانی و کتیبه هایی به خط نسخ شامل آیات قرآن، روایات مذهبی و ابیات فارسی از دیگر تزئینات منحصر بفرد این بقعه به حساب می آیند و بخش هایی از آنها امروزه زینت بخش بسیاری از موزه های ایران و جهان است.

براساس مقاله معرفی برخی از امامزادگان معروف قم باید بدانید که محراب زرین فام بنا که در طاقنمای جنوبی بقعه قرار داشت و به دستور «یوسف بن علی بن محمد بن ابن طاهر» آخرین فرد از خاندان ابی طاهر به سال 734 ه. ق ساخته شده بود، یکی دیگر از آثار هنری این بقعه است. این محراب امروزه زینت بخش موزه دوران اسلامی در موزه ملی ایران است.

امامزاده چهل اختران در شهر قم قرار دارد و مدفن موسی مبرقع (ع) فرزند امام محمد تقی (ع) و امامزادگان دیگر است. به همین دلیل در صحن بزرگ این مجموعه سه زیارتگاه به اسامی امامزاده موسی مبرقع (ع)، چهل اختران و امامزاده زید (ع) قرار دارد. این زیارتگاه در میان مردم به نام چهل اختران شهرت دارد.

امامزاده موسی مبرقع (ع) به نظر می رسد که بنای ساختمان این زیارتگاه از آثار قبل از صفویه باشد. اما اکنون اثری از گذشت زمان بر چهره آن مشاهده نمی شود و در آن عملیات تجدید بنا صورت می گیرد. این بنا مدفن موسی مبرقع فرزند امام جواد (ع) است. تاریخ بنای این بقعه سال 950 ه. ق آمده است. بانی آن شاه طهماسب صفوی و معمار هنرمندش «استاد سلطان قمی» از مشاهیر معماری دوره صفویه به شمار می رود.

براساس مقاله معرفی برخی از امامزادگان معروف قم باید بدانید که در سال 953 ه. ق به دستور شاه طهماسب صفوی سقفی بسیار مرتفع از آجر بر این بقعه زده شد. در این مکان قبور جمعی از سادات و امامزادگان از جمله فرزندان و اولادان امام موسی مبرقع (ع) جای دارد. می گویند در این بقعه چهل زن، چهل مرد و بیست و پنج کودک در مجموع صد و پنج نفر دفن شده اند.

امامزاده سید سربخش (ع) در شرق شهر قم مقابل چهل اختران قرار دارد و مدفن یکی از نوادگان امام جعفر صادق (ع) است. بنای این امامزاده از آثار نیمه دوم سده هشتم ه. ق است به استناد کتیبه موجود، این بنا به دستور «غیاث الدین امیر محمد» از بزرگان خاندان علی صفی و فرمانروایان قم بنیاد شد.

تزئینات گچبری بنا از آثار «علی بن محمد بن ابی شجاع» هنرمند بزرگ آن دوران است.

امامزاده شاهزاده ابراهیم (ع) در بیرون دروازه کاشان - قم و نزدیک مزار «در بهشت» درون محوطه محصوری که به عنوان گورستان استفاده می شود، واقع شده و مدفن یکی از نوادگان امام هفتم است. تاریخ ساخت بنا براساس قدیمی ترین کتیبه موجود به اوایل قرن نهم ه. ق (805) می رسد.

گنبد بیرونی بنا از نوع دو پوسته گسسته و 16 ترک بلند با شیب تند است. سطح خارجی گنبد در اوایل قرن حاضر مجددا کاشی کاری شده است. پوسته داخلی گنبد، نیم کروی است. تزئینات بنا مقرنس کاری، گچ کاری، نقاشی روی گچ و کاشی کاری شده است. تزئینات گچ بری بنا بسیار پر ارزش است. این تزئینات شامل قاب بندی های اطراف طاق نماها و موتیف های تزئینی لچکی های پشت بغل گوشوارها و طاق نماها و نیم ستون های تزئینی در هر یک از زوایاست.

امروزه بنا فاقد کاشی کاری با اصالت تاریخی و هنری است اما پیش تر درگاه ورودی بنا به کاشی های خشتی عصر قاجار مزین بوده است. بانی بنا از بانوان دودمان صفوی و گویا همسر خواجه ابراهیم باشد که در آن سال فرمانروای قم و پیرامون آن بوده است.