جامعه باستان شناسی بازبینی و بهینه کردن وضعیت حفاظت از میراث فرهنگی را ضروری اعلام کرد

ایسنا/ براساس خبرهای بدست آمده، جامعه باستان شناسی بازبینی و بهینه کردن وضعیت حفاظت از میراث فرهنگی را ضروری اعلام کرد.

جامعه باستان شناسی ایران در بیانیه ای با نگاهی به «باستان شناسی ایران در سالی که گذشت» درباره لزوم بازاندیشی و توجه به شرایط حفاظت از میراث فرهنگی یادآور شد: اکنون که روزهای پایانی سال 1402 را سپری می کنیم، م توان با نگاهی کوتاه به این سال دید که با وجود پیشرفتهایی در مدیریت باستان شناسی، همچنان شرایط و وضعیت میراث فرهنگی و آثار باستانی کشور بسیار نگران کننده است.

جامعه باستان شناسی ایران با اشاره به اهداف و رویکردهایی که دارد، درباره وضعیت حفاظت از میراث فرهنگی هشدار داد و ابراز امیدواری کرد که در سیاست گذاری های سال پیش رو، مدیران اجرایی در بخش های مختلف وزارت میراث فرهنگی مطالبات باستان شناسان را شنیده و به راهکاری برای برون رفت از وضعیت فعلی بیاندیشند.

در ادامه این بیانیه آمده است: شرایط امروز سرزمین ما محصول سده ها همزیستی و تعامل انسان با محیط زیست و منابع اطرافش بوده است. ماهیت این همزیستی عموماً در هر دوره ای متفاوت بوده و از طبیعت و زمان معناهایی افاده م شد که با نگرش امروز ما تفاوتهای بارزی داشت. میراث ملموس و ناملموس فرهنگی و تمدنی ما حلقه وصل ما به گذشته فرهنگی و زیستی و کلید فهم درست زیستن در این سرزمین است.

آثار باستانی و بقایای فرهنگ مادی گذشته که از آن با عنوان «مواریث فرهنگی» یاد می کنیم در واقع شناسنامه و بیانگر هویت فرهنگی و اجتماعی ما از گذشته های دور تا امروز در این سرزمین است. هر تپه و محوطه باستانی یا اثر تاریخی چونان کتابی ناگشوده و بخشی از حافظه زیسته ما در این سرزمین و نمونه منحصر بفردی است که با تخریب آن، دیگر جایگزینی برایش وجود ندارد. بنابراین، یکی از مهمترین وظایف همگانی ما شناخت، حفاظت و معرفی این میراث ارزشمند ملی و بشری است. متأسفانه با وجود اهمیت حیاتی این میراث، اخبار تخریب محوطه های باستانی، بافت تاریخی شهرها و حتی آثار ثبت شده ملی و جهانی هر روز رو به فزونی است.

در عین حال، هیچ انسان خردمندی مخالف تدبیر، طراحی، برنامه ریزی و مهندسی هر چه دقیق و هوشمندانه تر اقتصاد و دانش و فناوری و به حرکت درآوردن چرخه های تولید و تداوم رشد علمی و فکری کشور نیست، اما توسعه ای که متناسب با مقتضیات زیستی و جغرافیایی و فرهنگی و تاریخی این سرزمین نباشد توسعه ای پایدار نیست و خسارات جبران ناپذیری در پی خواهد داشت که این روزها ابعاد زیان بار برخی از آنها به صورتهای مختلف و در جای جای ایران قابل مشاهده است.

در ادامه با انتقاد از آنچه جانمایی اشتباه سدهایی مانند گتوند، بهشت آباد، خرسان 3، سیوند و کارون 3 یا سدهای اطراف دریاچه ارومیه عنوان شده، آمد: جدا از تأثیرات زیان بار زیست محیطی و اجتماعی احداث سدها هر ساله باعث به زیرآب رفتن بخش بزرگی از میراث فرهنگی ما نیز شده است. در حالی که نه پژوهش های مناسبی درباره این مواریث فرهنگی انجام شده و نه برنامه حفاظتی مناسبی اعمال شده است. در زمان هایی که بسیاری از کشورها، سدسازی را به عنوان یکی از پروژه های پرهزینه با تبعات مخرب زیست محیطی و فرهنگی از برنامه های اجرایی کنترل بحران کم آبی خود حذف کرده اند، در کشور ما هنوز به راه حلی مناسب و علمی برای مدیریت بهتر منابع آبی در راستای توسعه پایدار ایران دست نیافته اند.

جامعه باستان شناسی ایران در ادامه این بیانیه با اشاره به برخی سهل انگاری ها در نگهداری و صیانت از میراث فرهنگی، ضرورت بازبینی در روش ها و سیاست های حفاظت میراث را الزام آور دانسته و با یادآوری ماجرای حفاری غیرمجاز، تخریب و آسیب گسترده در یک محوطه میراث جهانی در استان فارس (نقش رجب) تاکید کرد: تاکنون از سوی مسئولان مربوطه توضیح مناسبی درباره این ماجرا ارائه نشده است.

جامعه باستان شناسی همچنین با اشاره به اخبار تخریب بافت تاریخی شیراز و اصفهان به بهانه توسعه و عمران شهری و تخریب یا تعرض به محوطه های باستانی و مشخصا، تخریب تدریجی محوطه «قمی آباد ری» در جوار پایتخت آنها را نمونه ای از کم توجهی ها برشمرد و با اشاره به نقش برخی کارشناسان نامتعهد در این تخریب ها که به طور کلی وجود چنین آثار تاریخی را بدون در نظر گرفتن مستندات علمی انکار می کنند، تاکید کرد: این جریان ها، تلنگری است برای جامعه علمی و میراثی تا تنوع علل و عاملان تخریب میراث بشری را بشناسند و راهکارهایی برای جلوگیری از تکرار چنان تجربیات ناگواری بیندیشند.

جامعه باستان شناسی به تغییر در ضوابط خطوط عرصه و حرایم محوطه های باستانی و دادن اجازه تخریب، پرداخته و بهینه نشدن یگان حفاظت میراث فرهنگی، چه از حیث تجهیزات و فناوری و روش و چه از نظر نیروی انسانی و آموزش را مزید بر علت و شتاب گرفتن روند تخریب ها اعلام کرده است.

در بخشهای دیگری از بیانیه جامعه باستان شناسی همچنین آمده است: مجموعه موارد ذکر شده را م توان ذیل «تضعیف تدریجی نیروی انسانی متخصص و متعهد» دسته بندی کرد و زنگ خطری است که باید آن را جدی گرفت.

نقد و بازبینی و مرور کارنامه و بهینه کردن وضعیت حفاظت و پاسداری از میراث فرهنگی بسیار ضروری است. جامعه باستان شناسی ایران امیدوار است در سال پیش رو، این مهم در صدر امور قرار بگیرد و با نگاهی مسئولانه تر به مسائل میراث فرهنگی، فهم درست و دقیق تجربه زیسته و گام نهادن در راه توسعه پایدار همگام با حفظ این دارایی های ملی و جهانی، بتوانیم در کنار معرفی و شناساندن فرهنگ غنی کشور با توسعه صحیح صنعت بزرگ گردشگری، رشد اقتصادی کشور را نیز تضمین کنیم. در این راه، جامعه باستان شناسی ایران با بدنه کارشناسی خود از هیچ گونه همفکری و مشارکتی دریغ نخواهد کرد.