نگاهی به نوروز و جلوه های بهارینه در کشورهای جهان

ایسنا/ این خبر پیرامون نگاهی به نوروز و جلوه های بهارینه در کشورهای جهان برای شما مخاطبان گرامی نوشته شد.

نوروز در تاجیکستان، قرقیزستان و افغانستان از زیباترین، کهن ترین و رنگارنگ ترین نوروزهاست، هم زبانی و قرابت فرهنگی ایرانی ها، تاجیک ها و افغان ها باعث شده هر سال تاجیکستان و افغانستان مقصد تعطیلات عاشقان بهار و نوروز باشد. تاجیک ها بسیار میهن دوست هستند و معتقدند حب وطن از تخت سلیمان بهتر است. برای همین وقت آمدن بهار وطن، مردم در روستاها جشنواره های دلپسند برگزار می کنند، کدورت ها را کنار می گذارند و در حالی که لباس های رنگی به تن دارند با یک صبحانه شیرین و دلچسب به استقبال نوروز می روند.

مقامات قرقیزستان هم مانند مقامات کشورهایی که نوروز را به رسمیت می شناسند، با فرا رسیدن نوروز این سنت حسنه و دلنواز را سال به سال با شکوه تر برگزار می کنند. برگزاری چنین جشن های باشکوهی در شهرهای بزرگتر طولانی تر است. نمایش سوارکاران با لباس های عشایری و جنگی در حالی که سلاح هایی مانند شمشیر، خنجر، نیزه، سپر، تیر و کمان با خود حمل می کنند بخشی از آداب و رسوم گرامیداشت نوروز در قرقیزستان است.

مقامات در پیام هایی از مردم می خواهند روح و دلشان با احیای طبیعت و رسیدن بهار، تازه و زنده شود. در قرقیزستان نمایشی نوروزی نیز برگزار می شود که دو شخصیت اصلی قرقیزها «همای انه» (مادر زمین) و «خضر آتا» (پیرمرد خضر) هستند. مادر زمین و پیرمرد خضر در نمایش با سوزاندن برگ کاج کوهی (آرچا در زبان قرقیزی) و پخش دود آن دور مردم این دعا را می گویند: «آلاس آلاس بلا به دور، سال گذشته برفت، سال نو آمد. برای پسران ما راه راست باز بشود و دختران جای خود را در زندگی پیدا کنند. چراگاه های ما پر از دام شود و دشمنان ما به مقام ما رشک بورزند. انبارهایمان پر از خرمن و سفره های من پر از غذا باشد.»

مردم افغانستان هم مردم وطن دوست و ساده زیستی هستند، به دلیل همین خصلت ساده زیستی معمولاً آنها را در حالت چهار زانو زدن روی زمین می بینید. دوری از تجملات و سخت نگرفتن زندگی باعث شده مردم افغانستان آرامش خاصی در رخسارشان عیان شود. برخی محصولات کشاورزی افغانستان از جمله انار قندهار شهرت جهانی دارند. در عین حال، افغانستان از لحاظ منابع معدنی یکی از غنی ترین کشورهای جهان است و دروازه ورود به دنیایی رنگارنگ و الوان و پر از نقش و موسیقی و از جنسی که ما ایرانیان با آن یگانه ایم، دنیایی که در قلمرو بی مثال زبان فارسی شکل گرفته و برای همین است که مراودات فرهنگی و ادبی بین سه کشور ایران و افغانستان و تاجیکستان ناگسستنی است.

در مزار شریف افغانستان مراسم باشکوهی با شرکت انبوه مردم برگزار می شود و جشن بلند کردن پرچ یا به اصطلاح مردم افغانستان «جهنده بالا» در مزار منسوب به حضرت امیر و تمام زیارتگاه های دینی و ملی در سراسر افغانستان برپاست. افغان ها رسم و رسوم ویژه خود را دارند و این عَلَمی را که منسوب به حضرت علی (ع) است و بر آن اسماء متبرک نوشته شده است، در محل ها به اهتزار در می آورند و مدتی علم افراشته در مکانی که مردم آن را به اهتزاز در می آورند باقی می ماند و مردم برای زیارت علم متبرک به آن جایگاه می روند.

براساس مقاله نگاهی به نوروز و جلوه های بهارینه در کشورهای جهان باید بدانید که مراسم و رسم و رسوم مردم افغانستان بسیار پسندیده و همراه با دعا و نیایش است، برای مثال میتوان به جشن نهال شانی در روز دوم نوروز، پهن کردن دسترخوان هفت میوه در روز نوروز، رفتن به طبیعت یا سبزه گشتی که مشابه سیزده به در است، محافل زیبا و فولکلوریک سمنک پختن، حنابندان یا خینه کردن دست و پا در شب نوروز، تبریکی دادن به هم و وادید دوستان را نام برد.

خسروا روزت همه نوروز باد

وز طرب شب های عمرت روز باد

انوری

وقتی به آیین های عیدانه نوروزی این سرزمین های خویشاوند با ایران نقب می زنیم می بینیم قبل از فرا رسیدن عید نوروز بانوی تاجیک دو جاروی سرخ را قبل از طلوع آفتاب در بیرون خانه قرار می دهد، دو جاروی سرخ رنگ را که در فصل پاییز از کوه جمع آوری کرده و تا بهار نگه داشته است، جلوی در خانه به حالت ایستاده قرار می دهد. بانو با کامل شدن آفتاب، پارچه ای قرمز را هم در بیرون خانه آویزان می کند. سرخ، نشانه برکت و موفقیت بین تاجیک هاست.

براساس مقاله نگاهی به نوروز و جلوه های بهارینه در کشورهای جهان باید بدانید که مردم با پوشیدن لباس های سنتی، پخت غذاهای مرسوم و افروختن آتش به شکرانه فصل با برکت کشاورزی و جشن و گلگشت نوروزی به گرد شعله ها در دشت ها به نوروز خوش آمد می گویند. بهار برای ما ایرانیان و کشورهای خویشاوند ما در کشورهای هم کیش یعنی کار و برکت.

تاجیکان ضرب المثلی دارند که می گوید بَه امید انشاءالله، کار بود نَمی شود (به انجام نمی رسد) در چین و چروک و خطوط صورت و دست و پای مردم شریف و پر کار ایران، تاجیکستان و افغانستان بخصوص در روستاها معنا و مفهوم واقعی این ضرب المثل را می شود درک کرد و مردم در کنار توکل به عنایت خداوند در فصل بهار سراغ زمین ها و باغ ها می روند تا در کنار جوشش الطاف بیکران خداوند کوشش هم کنند. برای مردم تاجیکستان بندبازی، کشتی محلی و خروس جنگی (در مناطق روستایی جنوب) از فعالیت های مرسوم نوروز است، در کنار چنین سنت های کهنی، دعا و نیایش های ویژه و گل گردانی، سمنو پزی، کلوچه پزی و طبخ شیرینی های عید هم دارند.

جشن «بایچیچک» یا گل گردانی همزمان با نخستین جوانه های گلها در طبیعت آغاز می شود و تاریخ مشخصی ندارد، کودکان از دامن دشت این گلها را پیدا می کنند و بشارت آمدن بهار در کوی و برزن طنین انداز می شود. با به شکوفه نشستن گلهای بهاری، کودکان و جوانان به رهگذران و مسافران گل می فروشند و مردم هم پایچیچک و سیاهگوش را به چشمان خود می مالند و شکرگزاری می کنند گل گردانی با آوازهایی شبیه بلبل خوانی از جذاب ترین برنامه های نوروز در تاجیکستان است. این مراسم را بایچیچک یا بایچیچک گویی هم می گویند. مردم تاجیک از زمانهای قدیم به مناسبت شکوفه دهی گلها و درختان این کار را انجام می دهند.

براساس مقاله نگاهی به نوروز و جلوه های بهارینه در کشورهای جهان باید بدانید که در گذشته مراسم گل گردانی توسط بزرگسالان انجام میشد اما حالا بچه ها گل گردانی را انجام می دهند. خیرالدین خیراندیش از شاعران خوش ذوق تاجیک در شعر این رسم کهن را هم زمان با نکهت افشانی بهار چنین با طراوت و شادباش نوروزی عنوان می کند و می گوید:

مبارک باد نوروزی مبارک شادی یاران

مبارک باد نوروزی زمین گل ریز و خندان شد

هوا بس نکهت افشان شد

زهی طفلان گل گردان

مبارک باد نوروزی

همه در لب شکر دارد

غزل کیف دگر دارد

سخن سنج و سخن دانان مبارک باد نوروزی

در کوی و برزن و محله ها بچه های زیادی را می بینید که سبدهایی از گل را در دست دارند و می خوانند:

گل زردک ثنا می گه

ثنای مصطفی می گه

به هر پهلو خدا میگه

بهار نو مبارک باد

سمنو یا سمنک بر سر سفره نوروز علاوه بر خوراک سالم، رمز برکت، فیض و رونق خاندان و امور کشت و زراعت به حساب می آید. شرکت مردان هنگام پخت سمنک صلاح نیست و حتی ممنوع است. سمنو از جوانه گندم تهیه می شود و تمام طول شب را برای پختن روی شعله است. مراسم پخت سمنو در تاجیکستان یک مراسم آشپزی ساده نیست و با نیایش و دعا و گفتن از آرزوها همراه است. زنان هنگام پخت زمزمه می کنند:

سمنو در جوش و ما کفچه زنیم

دیگران در خواب و ما دفچه زنیم

مراسم سمنوپزان از جمله رسم های قدیمی نوروز در افغانستان است که بین زنان طرفداران زیادی دارد. زنان افغان هم از آغاز شب نوروز تا سپیده دم نخستین روز بهار با همخوانی اشعار قدیمی شروع به پختن سمنو می کنند. رسم شب نشینی سمنو در شب نوروز در میان زنان شهر کابل و دیگر نقاط افغانستان رایج است، یکی دیگر از آیین های جذاب در تاجیکستان «جفت براران» است. کشاورزان تاجیک با آرزوی آمدن برکت به محصولات خود این جشن بومی را در کنار ریش سفیدها و کهنسالان روستا غذاهای محلی تاجیکی طباخی می کنند و در پایان با دعای برکت برای زندگی ها و باغ ها و زمین های کشاورزی جشن تمام می شود.

تاجیک ها «شمع» را در سفره عید، نشانه روشنی و رمز پیروزی نیکی و روشنی بر بدی و تاریکی می دانند. آنها «شیر» را به نشانه سفیدی، پاکی و سفید بختی روی سفره می گذارند «شیرینی» هم برای مردم شیرین زبان تاجیک نشانه شیرین کامی و عزیز بودن است و «شکر» هم به بهانه شیرینی عمر و زندگی، به دیگر عناصر باستانی سفره نوروز اضافه می کنند. در سفره های عیدانه «شانه» نشانه زیبایی و رمز عمر پر رزق و برکت است. کنار این مجموعه زیبا «سنجد» هم قرار می دهند که خبر از عمر طولانی و با عزت دارد، وسط خوانچه و گل سر سبد خوان نوروز «سبزه» است که به عنوان رمز سلامتی محسوب می شود.

«سیر» را به عنوان رمز صداقت، «سمبوسه» به نشان مهمان نوازی و رمز نگهداری حرمت نان و نمک و «سمنو» را به عنوان رمزی از نعمت و برکت روی سفره می چینند «سپند» هم که به نشانه بهبودی و درمان درد و رمز تندرستی به حساب می آید. یکی از زیباترین قاب های سفره هفت سین «سیب» است که یادآور فراوانی رزق به شمار می آید. این رازها و نشانه های نازک و بهانه ها یعنی در تاجیکستان عزیز، لطیف و شریف، نوروز را بهانه ای برای دوستی و زنده شدن هستی می دانند:

صد برگ را مطالعه کن ای چمن تبار

احسنت گو به حوصله ناشر بهار (اشعار فرزانه خجندی)

افغان ها به آمدن نوروز «آمدآمدِ عید» می گویند به راستی حال و هوای بعضی از کشورها آدم را بر سر ذوق می آورد، نوروز با پیشینه بلندی که در فرهنگ فارسی زبانان دارد، قرنهاست مثل یک جشن بزرگ باستانی بین همسایه های ما و همرازهای ما برگزار می شود. یگانگی فرهنگی، هم کیشی، رسم الخط، خویشاوندی، آداب و رسوم دلنواز و شیوای ایرانی و افغانستانی بالابال و بغل به بغل در جهان درخشان است، با وجود مرزبندی ها، ایرانی ها و افغانستانی ها و تاجیکستانی ها خلق و خوی مشترکی دارند و همیشه ایرانی ها حامی صلح و آرامش و بهروزی برادران و خواهرانشان هستند. فرزانه خجندی، بانوی شعر تاجیک از چکامه سرایانی است که نام بهار را با مراقبه و مترنم می آورد، او در شعری می گوید:

بریز نور مبارک، بریز از آفتاب نوازنده

که پر شود ز طلوع سیب فضای باغ شکرخنده

«سید اسماعیل بلخی» از شاعران افغانستان یک شعر نوروزی را با چنین ابیاتی آغاز می کند:

نوروز شد و گشت همه روی زمین سبز

گسترد طبیعت به زمین، فرش نگین سبز

و حافظ دل افروز از خزانه داران شعر فارسی می گوید:

به صحرا رو که از دامن غبار غم بیفشانی

به گلزار آی کز بلبل غزل گفتن بیاموزی

سخن در پرده می گویم چو گل از غنچه بیرون آی

که بیش از پنج روزی نیست حکم میر نوروزی

«محمد کاظم کاظمی» شاعر، نویسنده و پژوهشگر معاصر افغانستان که سالهاست با خانواده خود در ایران زندگی می کند، در یک مثنوی این چنین به سراغ بهار و نوروز می رود:

گفتی قطار خرم نوروز می رسد

نوروز را نداده کسی راه در قطار

این خرمی بس است که سنجاق می شود

بر سررسید کهنه من برگی از بهار

مردم افغانستان که در مهمان نوازی شهره هستند در روزهای نوروز از مهمانان خود با هفت میوه که بسیار خوشمزه و شیرین هستند، استقبال می کنند. آماده کردن سفره هفت سین و هفت میوه از رسم های شیرین و نمکین نوروز در افغانستان است. هفت میوه ترکیبی از هفت نوع میوه خشک همراه خشکبار که معمولا ترکیب مغزهای بادام، گردو، پسته، کشمش، زردآلو، سنجد و قیسی است.

رنگ سفید و سبز برای مردم افغانستان نشانه خوشبختی و سعادت است. برای همین بسیاری از مردم افغانستان یک خروس سفید رنگ را در شب نوروز با نیت این که سال جدید، سالی پر از خوشبختی و نیک بختی باشد ذبح و همراه سبزی و پلو برای سفره شب نوروز طبخ می کنند. ماهی کباب شده هم از غذاهایی است که در شب نوروز طرفداران زیادی بین خانواده های افغان دارد. در نوروز به دلیل استقبال مردم از مواد خوراکی مخصوص نوروز، وضعیت درآمدی مشاغلی مثل ماهی فروشی ها و شیرینی فروشی ها رونق پیدا می کند.

جوانانی که هنوز در دوران نامزدی و منتظر ازدواج هستند، یک روز قبل از نوروز همراه هدایایی مثل لباس، جواهرات و حنا همراه غذاهایی مثل ماهی، زولبیا، شیرینی و کلوچه های متنوع برای تبریک عید و تقدیم عیدانه به خانه عروس می روند. خانواده عروس هم در مقابل لباس مردانه و شیرینی به داماد آینده هدیه می دهند.

رسم بلاگردانی و شکستن کوزه آب بین برخی دخترانی که به خانه بخت نرفته اند، مرسوم است. برای بجا آوردن این رسم، زنان خانه به دختران کوزه های خالی می دهند تا از چشمه یا جویبار آب بیاورند و بعد جلوی چشم همه کوزه را به زمین بزنند تا بلاگردانی کنند و با شکستن کوزه راه خوشبختی باز شود برای باز شدن راه خوشبختی در فرهنگ ما هم مثل هم کیشان ما آتش زدن به اسپند مرسوم است. مردم با دود کردن اسپند و خواندن ترانه های آشنا بلاگردانی می کنند.

یکی از ترانه های معروف که در این زمینه سروده شده، این است که مردم افغانستان می خوانند: اسپند، بلا بند، به حق شاه نقشبند، چشم خویش، چشم میش، چشم همسایه بداندیش، چشم از خود و بیگانه، اسپند چشم حسود و دشمن را بترکانه. مردم افغانستان معتقدند در حالی که طبیعت با آغاز بهار نو می شود، این زیبایی بر جان و روح انسان هم اثر می گذارد. تصنیف زیبای «کهنه زری کو» به معنی کهنه را به زر یا به نو تبدیل کن با صدای «فرهاد دریا» برگرفته شده از همین فرهنگ بومی افغانستان است.

کهنه زری کو، کهنه زری کو، کهنه زری کو، کهنه زری کو

اشک های کهنه، غم های کهنه، دردهای کهنه، عشق های کهنه، دارید می خریم

کهنه زری کو، کهنه زری کو

گُل به جای گِل داروم ، گُل به جای گِل داروم

تازه تازه دل داروم، تازه تازه دل داروم