کلات نادری یکی از مناطق دیدنی خراسان رضوی به شمار می رود

ایرنا/ براساس آخرین گزارش های منتشر شده، کلات نادری یکی از مناطق دیدنی خراسان رضوی به شمار می رود.

کلات نادری شهری در خراسان رضوی و در محدوده شمال غربی این استان است که نامش با نادر شاه افشار و حکومت قدرتمند او پیوند خورده است؛ دیار نام آشنایی با تاریخی پرغرور و افتخارآمیز در منطقه ای خوش آب و هوا که از جاذبه های متنوع طبیعی، تاریخی و فرهنگی برای دوستداران تاریخ و طبیعت سرشار است.

کلات در معنای لغوی قلعه، آبادی و زیستگاه برفراز کوه است. این شهر به نفوذ ناپذیری اش مشهور بوده است و چنین روایت شده که تیمور گورکانی (لنگ) 14 بار به کلات نادری حمله کرد و در گشودن دروازه آن ناکام ماند؛ کلات نادری علاوه بر زیبایی های بسیار، اثری تاریخی در دل خود دارد که شاخصه آثار تاریخی و جاذبه های کلات است و با نام کاخ خورشید شناخته می شود.

موقعیت این شهر پایگاه های حکومت نادر را در ایران مستحکم تر کرده بود و این قدرت تا لشگرکشی های مداوم به هندوستان ادامه پیدا کرد. کوههایی که اطراف کلات را محاصر کرده بود دسترسی به آن را به رویایی دور از دسترس برای دشمنان سرسخت نادر شاه افشار بدل کرده بود.

پس از آنکه نادر شاه خرسند از درهم شکستن هندوستان به وطن بازگشت، دستور بنای کاخی خاص در شهر کلات را داد. این اثر که به کاخ خورشید معروف است از جاذبه های گردشگری ویژه کلات نادری و شناخته شده در ایران و جهان است.

در دوران ایلخانان مغول، کلات از اهمیت زیادی برخوردار بود به طوری که تاسیسات دروازه "ارغون شاه" در شهر کلات بدان دوران نسبت داده می شود. کلات در عصر تیمور در برابر حمله وی به سختی مقاومت کرد آنچنان که در کتب تاریخ آمده است که تیمور 14 بار به دژ کلات یورش برد و هر بار شکست خورد، اما بیش از همه دوره ها در زمان افشاریان از اعتبار خاصی برخوردار شد و دلیل آن را باید در دیواره های طبیعی و دروازه های قابل کنترل دانست که باعث شد نادر شاه کلات را به عنوان محل سکونت خود و ذخایر ارزشمندش برگزیند.

شهرستان کلات به دلیل موقعیت کوهستانی و جاذبه های تاریخی و همچنین رودخانه های جاری، آبشارهای گوناگون، پوشش گیاهی متنوع در تمام سطح شهرستان، دارا بودن حیات وحش گوناگون و کوههای سر به فلک کشیده همه ساله پذیرای گردشگران زیادی است.

براساس مقاله کلات نادری یکی از مناطق دیدنی خراسان رضوی به شمار می رود، باید بدانید که این شهرستان وسعتی در حدود سه هزار و 276 کیلومتر مربع دارد که از شرق به سرخس، از غرب به درگز، از شمال به کشور ترکمنستان و از جنوب به مشهد و چناران محدود شده است.

آب و هوای کلات معتدل کوهستانی و شامل دهستانهای لایین، کبود گنبد، پساکوه و زاوین است که مجموعا بیش از 140 پارچه آبادی را در خود دارد.

این شهرستان در دامنه کوه هزار مسجد قرار گرفته و همچون گنجینه ای است که طبیعت سخت از آن حفاظت می کند و در این میان، کاخ خورشید همچون نگینی در میان کلات جای گرفته و عطر شالیزارهای آن مشام جان گردشگران را می نوازد.

کاخ خورشید قدیمی ترین بنای تاریخی موجود در شهر کلات است. نادر شاه افشار پس از لشگرکشی به هندوستان و فتح این کشور، تعدادی از هنرمندان این کشور را همراه با غنایم جنگی به ایران آورد و از آنجا که کلات، شهری در میان رشته کوه هزارمسجد بود، نادر شاه تصمیم به ساخت کاخی باشکوه در این شهر گرفت.

کاخ خورشید سازه ای مدور است که به صورت هشت ضلعی بنا شده و 12 اتاق در 2 طبقه دارد. این کاخ سه طبقه در دل خود تزئینات و جزییات بسیاری دارد که غالب آنها شامل گچبری های خاص است. همچنین میتوان تصاویر کمرنگی را که از شاهزاده ها برجای مانده است، در آن دید.

باغ بزرگی با درختان انبوه انتخاب شد و هنرمندان هندی برای ساخت بنایی منحصر بفرد شروع به کار کردند. وجود اشکالی نظیر آناناس و موز بر روی بخشی از این بنا، نشان دهنده فعالیت هنرمندان غیر ایرانی است. قصر خورشید در سه طبقه مجزا و با نمای بیرونی به شکل هشت ضلعی ساخته شد.

زیرزمین این کاخ بنا به گفته برخی افراد، محلی برای پنهان کردن غنایم جنگی و جواهرات نادر شاه بوده است. اما عده ای نیز بر این باورند که نادر شاه مخالفان خود را در این زیرزمین به بند می کشید تا یا عقاید آنها را با خود همسو کند و یا باعث حذف اخلالگران شود. امروزه بخش زیرزمین این کاخ به موزه تبدیل شده است.

طبقه دوم کاخ خورشید از یک سالن پذیرایی بزرگ و چند اتاق در پیرامون آن تشکیل شده است. این قسمت از کاخ نظیر دوره صفویه تزیین شده و بخشهایی از آن نیز طلاکاری شده است. کتیبه هایی با محتوای سوره مبارکه "نبأ" به همراه تاریخ مرگ نادر (سال 1160 هجری قمری) در تالار وجود دارد. برخی بر این باورند که نادر این کاخ را به عنوان آرامگاه خود انتخاب کرده بود، اما به دلایلی نامعلوم در مرکز شهر مشهد دفن شد.

طبقه سوم این کاخ که از لحاظ معماری در ایران بی همتا است، از 66 نیم ستون سنگی تشکیل شده است. گنبد استوانه ای بزرگی که بر روی این طبقه ساخته شده، جلوه زیبایی به آن بخشیده است. فضای پیرامون این کاخ و درختان باغ، از این طبقه به راحتی دیده می شود. اما کبود گنبد، یعنی مسجدی که در دوره سلجوقیان در کلات ساخته شده است نیز از این مکان دیده می شود. این مسجد بسیار قدیمی امروزه محل دفن پیکرهای پاک شهدای شهر کلات است.

کاخ خورشید که در بین مردم به قصر خورشید معروف شده، یک برج مقبره نیمه تمام است که در میانه شهر کلات واقع است. شکل بنای عمارت خورشید از گور تیمور در سمرقند اقتباس شد اما پوشش خارجی گنبد بر فراز برج ساخته نشده و نیمه تمام مانده است.

کلات یکی از مهمترین شهرها در دوره نادر شاه افشار بوده است و بدین دلیل از این شهر به عنوان "کلات نادری" یاد می شود. توجه بسیار زیاد نادر شاه به این شهر، سبب پیشرفت بیش از پیش بناهای آن شد و ساخت کاخ و سد در این دوره، رونق زیادی به کلات بخشید.

ادغام طبیعت با دست سازه های بشر همواره مناظری دیدنی را خلق کرده است. استفاده از اصول معماری کشورهای مختلف، دلیل ساخت بناهایی پرشکوه و منحصر بفرد شده است.

براساس مقاله کلات نادری یکی از مناطق دیدنی خراسان رضوی به شمار می رود، باید بدانید که کلات نادری مجموعه ای بی بدیل از ساخته های بشر در دل طبیعت بی نظیر ایران است و دسترسی دشوار به این منطقه سبب شده تا نام دژ نفوذ ناپذیر را به آن بدهند. این شهر در میان رشته کوه های بسیاری پنهان گشته تا دست دشمنان از آن دور بماند.

شهرستان کلات در میان رشته کوه هزار مسجد قرار گرفته و این رشته کوه از جانب جنوب غربی حائلی طبیعی است که این شهر را از مشهد و چناران جدا ساخته است.

ارتفاع کلات از سطح دریا بالغ بر 2 هزار و 100 متر است و بارش بارانهای مستمر بهاری و پاییزی همواره باعث سرسبزی دامنه ها و کوهپایه های این شهر شده و گله داری و دامداری را در منطقه رونق داده است.

کتیبه نادری سنگ نوشته ای قدیمی حک شده بر دامان کوه است که روی آن به زبان ترکی و فارسی اشعاری در مدح نادر شاه نوشته شده است. این کتیبه در مدخل دربند ارغون شاه در شهر کلات واقع است. فاصله این بنا تا برج ارغون شاه حدود 100 متر و تا ورودی شهرستان کلات کمتر از یک کیلومتر است.

ارتفاع این بنا از سطح رودخانه بیش از 15 متر است و به دلیل قرارگرفتن آن در کوه، نزدیک شدن به آن دشوار است و به دلیل ارتفاع بالای کتیبه، در حالت عادی متون و اشعار نوشته شده بر روی آن نیز با چشم غیر مسلح قابل خواندن نیست.

همچنین این بنا به صورت یک سنگ نوشته داخل کوه بدون تغییر باقی مانده و پس از غروب آفتاب به دلیل تاریک شدن هوا و نبود روشنایی در محل، دیدن آن برای گردشگران بسیار سخت است.

این کتیبه در ابتدای دروازه ارغون شاه و بر بلندای 15 متری از کف رودخانه، به خط نستعلیق با حاشیه و قاب مزین به نقوش اسلیمی بر دیواره صخره ای ایجاد شده که 24 بیت شعر از سروده های "گلبن افشار" در مدح نادر شاه بر آن حک شده است. بیت اول آن فارسی و سایر ابیات ترکی است و گویا این کتیبه نیز ناتمام مانده است.

مجموعه آثاری که به اقامتگاه نادر معروف است در غرب روستای "خشت" و به فاصله کمی از آن قرار گرفته است. از این مجموعه هم اینک بقایای دیواره های سنگی تالارهای بزرگی باقی مانده است که سنگهای حجاری شده برجای مانده حکایت از آن دارد که دیواره اقامتگاه نادر همانند آرامگاه او با سنگهای حجاری شده مزین بوده است.

در فاصله حدود 200 متری شرق عمارت خورشید، مسجدی چهار ایوانی قرار دارد که به دلیل رنگ کاشی های گنبد آن، مسجد کبود گنبد نامیده شده است. احتمالا در این مکان ابتدا آرامگاهی متعلق به دوره ایلخانی وجود داشته که ساختار مسجد در دوره های بعد از آن پیروی کرده است.

هم اکنون بنای یاد شده به منزله شبستانی در کنار ایوان شرقی مسجد قرار دارد و گنبد رفیع دو پوششه مسجد بر فراز شبستان خودنمایی می کند. مسجد کبود در دوره های مختلف گسترش یافته و ترمیم شده است.

زیبایی این مسجد مرهون کاشی های رنگی آن است که در تزئیناتش بکار رفته است. در مجاورت مسجد حمام کوچکی قرار دارد که هنوز پابرجاست و قابلیت این را دارد که به آن کاربری جدیدی داده شود.

دره قره سو تقریبا در 10 کیلومتری غرب شهر کلات واقع است. این منطقه کوهستانی پرآب و مصفا مکانی جذاب برای گردشگران بوجود آورده و آبشارهایی دیدنی و زیبا را در دل خویش جای داده است.

در راه کوهستانی دره قره سو بر دیواره های سنگی نردبانهای فلزی نصب شده تا مسیر رفت و آمد و دسترسی به آبشارها را برای گردشگران آسان تر کند.

یکی دیگر از جاذبه های گردشگری شهرستان کلات، آبشار اورتکند و مناظر زیبای اطراف آن است.

این آبشار نسبتا مرتفع که از میان کوههای سرسبز منطقه اورتکند به پایین می ریزد، چشم اندازی بدیع و شگرف در این ناحیه بوجود آورده است.

منطقه اورتکند به دلیل داشتن ارتفاعات و ناهمواری های طبیعی، همواره مورد علاقه کوهنوردان و ورزشکاران نیز بوده است. این مکان در 50 کیلومتری جاده مشهد به کلات واقع شده است.

اکثر آبشارهایی که در دنیا وجود دارند، دارای آبی بسیار سرد هستند و این مساله کاملاً منطقی به نظر می رسد. اما یکی از منحصر بفردترین جاذبه های طبیعی کلات نادری، آبشار آبگرم آن است که دمای آب آن به 30 تا 35 درجه سانتیگراد می رسد.

آبشار آبگرم کلات نادری از چند کیلومتر بالاتر، از یک چشمه آبگرم نشأت می گیرد. آب این آبشار برای آب تنی بسیار مناسب است. اگر زیر آب آبشار بایستید، قطعاً تمام خستگی و دردهای مزمن عضلانی خود را فراموش خواهید کرد.

برای دسترسی به این آبشار تماشایی، باید حدود یک ساعت پیاده روی در طبیعت را به جان بخرید و 2 بار از رودخانه عبور کنید. به همین خاطر دسترسی به این آبشار شاید برای کودکان و افراد کم توان چندان ممکن نباشد. در طول مسیر دسترسی به این آبشار می توانید از کاروانسرای تاریخی که در این مسیر واقع شده نیز بازدید کنید.

در میانه دشت کلات و در مسیر رودخانه کلات که از غرب به شرق جاری است، بندی آجری برپا شده که آبهای جاری رود کلات را مهار می کند.

این سازه اگر چه گنجایش زیادی نداشته، اما به خوبی آبهای جاری را در سطح دشت می گسترانیده و کشتزارهای دشت کلات را سیراب می نموده است.

این سازه معماری به عنوان پل هم به کار می رفته و اگر چه آن را به دوره افشاریه نسبت می دهند، اما شواهد معماری مبین این است که احتمالا بند نادری در دوران سلجوقیان بنیان نهاده شده و در دوره های بعد مرمت شده است.

دروازه ارغوان یا ارغون شاه ورودی اصلی دژ کلات است که در سمت غرب آن قرار دارد و به دلیل جایگاه مهمی که در کلات داشته تاسیسات و استحکامات دفاعی در آن ایجاد شده است.

از بقایای این دروازه، شالوده دیوارهایی از ساروج و سنگ و برج دیده بانی در کنار یک مجموعه معماری خشت و گلی مشاهده می شود. براساس شواهد موجود این دروازه مربوط به دوره ایلخانی بوده که در زمان نادر شاه افشار مرمت شده است.

همچنین منطقه ییلاقی لایین در 30 کیلومتری شمال شرقی کلات واقع شده است. در این منطقه رودخانه ای پر آب جریان دارد که کشتزارهای مسیر را از لایین کهنه تا روستای سنگ دیوار مشروب می کند. آب و هوای معتدل کوهستانی و آب فراوان این ناحیه را به سرزمینی سبز مبدل کرده که در اردیبهشت هر سال با شکفتن شقایق های وحشی، این مکان با دشتی از گلهای سرخ شقایق فرش می شود و مناظر آن هر گردشگری را شگفت زده می کند.

در منطقه لایین روستاهای خوش آب و هوایی با تنوع گیاهی بسیار و مزارع پربار شالی همچون روستای چهارراه، سینی کهنه، بابا رمضان، سنگ دیوار، لایین کهنه و لایین نو قرار دارند.

روستای سینی کهنه در بخش مرکزی شهرستان کلات واقع شده است و فاصله آن تا شهر 27 کیلومتر است که 520 نفر جمعیت آن به زبان ترکی تکلم می کنند.

در حال حاضر معروف ترین امامزاده شهرستان در این روستا واقع است و جاذبه های گردشگری روستا علاوه بر زیارتگاه عبارتند از برج های نگهبانی قدیمی، جنگلهای زالزالک و باغها و مزارع و رودخانه سینی کهنه که منطقه ییلاقی بسیار زیبایی را در مسیر خود ایجاد کرده است.

روستای چرم کهنه نیز در 10 کیلومتری شهر کلات واقع شده که وجود رود بسیار زیبا و آبشارهای متعددی که در مسیر رودخانه قرار گرفته اند، از جذابیت های این روستا است، از سویی استقرار منازل مسکونی در شیب تند دامنه کوه سبب شده که این روستا از زیباترین روستاهای پلکانی شهرستان به حساب آید.

ایده لیک روستای دیگری است که با داشتن کوههای مرتفع موسوم به سیستان، بوی شالیزار، باغ های زیبا و آب و هوای ییلاقی از جمله مناطق سبز و زیبای شهرستان کلات است. این روستا در فاصله 30 کیلومتری مرکز شهرستان و در دامنه کوههای سر به فلک کشیده سیستان قرار دارد. وجود آب فراوان، جنگلهای ارس و حیات وحش متنوع آن زمینه بسیار خوبی را برای بازدید گردشگران مهیا کرده است.

از جمله مهمترین هنرهای سنتی مطرح در منطقه کلات ابریشم بافی است و منطقه زاوین در جنوب غرب کلات، مرکز بافت ابریشم محسوب می شود.

هنرمندان ابریشم باف زاوینی در بافته های خود از رنگهای درخشان مشکی، سبز، زرد، سرمه ای و سفید استفاده می کنند.

طرحهای هندسی این بافته ها قابل مقایسه با قالی و گلیم است و این نقوش برگرفته از محیط پیرامون و مناظر طبیعی منطقه است.

در شهرستان کلات علاوه بر هنر ابریشم بافی، بافت گلیم های پرنقش و نگار از اعتبار خاصی برخوردار است.

از سوغات مشهور شهرستان کلات انواع بافته های رنگارنگ ابریشمین است که در زاوین تولید شده و عشایر کرد منطقه با استفاده از این پارچه ها، لباس های محلی خاص مردم کرمانج را می دوزند و داشتن نمونه هایی از این البسه زیبا می تواند دلخواه هر گردشگری باشد که به کلات وارد می شود.

در منطقه کلات، زبان ها و لهجه های مختلفی رایج است که از میان آنها میتوان به فارسی، ترکی و کرمانجی اشاره کرد. پیشه کلاتی ها با توجه به شکل جغرافیایی و آب و هوای منطقه عمدتا کشاورزی، دامداری، باغداری و به ویژه شالیکاری است و برنج کلات از انواع بسیار مرغوب برنج در ایران به شمار می رود.

جشن های عروسی به ویژه در روستاها با آیین ویژه ای از قبیل اجرای رقص های سنتی و آیینی و کشتی با چوخه همراه است. طب سنتی در این منطقه کاربرد ویژه ای دارد و هنوز مداوا با داروهایی از قبیل کات کلوخ، قدومه کلاتی، اسطوخودوس و مانند آن در بین مردم رواج دارد.

همچنین سنت همیاری در کاشت، داشت و برداشت غلات در منطقه کلات همچنان مورد توجه کشاورزان است.