تغییر کاربری حمام های تاریخی می تواند به توسعه گردشگری کمک کند

ایسنا/ براساس آخرین خبرهای بدست رسیده، تغییر کاربری حمام های تاریخی می تواند به توسعه گردشگری کمک کند.

در گذشته های نه چندان دور مهمترین شاخصه هر محله، وجود یک یا چند بنای عمومی بود. مسجد و حمام مهمترین بناهای عمومی بودند و عمدتا مسجد و حمام نزدیک به هم ساخته می شدند.

براساس سفرنامه میرزا ابراهیم، رشت در حوالی سالهای 1276 هجری قمری 17 باب حمام عمومی داشت. در نقشه رشت، رشت 18 باب حمام داشت؛ تعداد این حمام ها در گزارش های لوئی رابینو، نایب کنسول انگلیس در رشت در اوایل قرن بیستم به 35 باب حمام می رسد.

بیشترین حمام ها در محلات ساغریسازان، کیاب، سبزه میدان و بافت بازار قرار داشتند. با بررسی قدیمی ترین نقشه شهر رشت، میتوان فهمید در مرکز شهر چند حمام عمومی وجود داشته است. دو باب حمام ورثه میرزا یحیی در ابتدای خیابان سعدی و شریعتی فعلی نزدیک به دارالحکومه رشت بود. دو باب حمام نیز دور سبزه میدان رشت به نام های «حمام کیاب» و «حمام حاجی محمد» قرار داشت که دومین حمام تخریب و فروشگاه تجاری به جای آن ساخته شد. حمام کیاب موجود بوده و بعدها به نام حمام روشن به فعالیت خود ادامه داد.

در محله استادسرا نیز دو حمام عمومی به نام های «ورثه نصرالله خان» و «حمام دیوانی» در نقشه دوره ناصری جانمایی شده است.

در محله ساغریسازان نیز حمام های «پاک» و «امینی» نزدیک بقعه خواهر امام قرار داشت که هر دو در سالهای اخیر خراب شدند. گرمابه سجاد در جوار بقعه خواهر امام و حمام حاجی در محله ساغریسازان و حمام احتشام نزدیک راسته حصیر فروشان (انتهای محله خواهر امام) نیز موجود است. حمام چوکشلار در خیابان تختی و محله سرخ بنده سابق نیز پابرجاست.

حمام گلزار در محله پیرسرا، حمام سجادیان در محله باقرآباد، حمام شهریار در بازار رشت و بقایای حمامی در محله علی آباد از جمله حمام های قدیمی رشت هستند.

بین دهه 1330 تا 1340 و به دلیل تاکید بر رعایت بهداشت، خزینه حمام های عمومی مسدود می شود و بخشی از حمام ها تبدیل به حمام نمره یا اختصاصی می گردد. حمام ها در گذشته با هیزم گرم می شدند. با آمدن نفت، گازوئیل و سپس گاز، سوخت حمام ها تغییر کرد و طبق نقشه های قدیمی رشت، تا دهه 1340 رشت 10 باب حمام نمره داشت. اکنون چند حمام تاریخی در رشت موجود است که به لحاظ قدمت مورد توجه اداره کل میراث فرهنگی گیلان قرار گرفته و برخی از آنها در فهرست آثار ملی نیز ثبت شده است.

حمام روشن و حمام چوکوشلار اگرچه مورد توجه قرار گرفته ولی ثبت ملی نشده است. حمام حاجی و حمام احتشام در محله خواهر امام ثبت ملی شده و حمام گلزار در محله پیرسرا نیز تنها سردرب آن که کاشیکاری نفیسی دارد، ثبت شده است.

حمام حاج آقا بزرگ در محله آفخرای رشت اگرچه در فهرست آثار ملی ثبت شده بود، ولی به دلیل عدم رضایت مالکین و طرح شکایت در دیوان عدالت اداری از فهرست آثار ملی خارج گردید و این حمام تاریخی اکنون ثبت ملی نیست.

حمام حاج آقا بزرگ تنها حمامی است که بخش نمره مردانه آن هنوز فعال است. بخش عمومی مردانه نیز تا سال 1398 و پیش از شیوع ویروس کرونا فعال بود و با شیوع ویروس کرونا به دستور اداره بهداشت تعطیل گردید.

حمام های عمومی تنها کارکرد نظافت و بهداشت جسم را نداشت و سلامت روح و روان را نیز مدنظر قرار می داد.

دکتر سید هاشم موسوی می گوید: به نظرم شادی بخشی و توجه به سلامت روان مهمترین کارکرد حمام های عمومی بود که مغفول مانده است.

عضو هیئت علمی دانشگاه گیلان می افزاید: بررسی آداب حمام رفتن های قدیم نشان می دهد، حمام ها مرکزی برای تفریح مردم بود و به همین دلیل شاهد برگزاری بسیاری از مراسم های شادی بخش در حمام های عمومی بودیم. برپایی مراسم هایی همچون حمام عروسی، جشن های تولد نوزاد و مادری که پس از 40 روز طی مراسم خاصی به حمام فرستاده میشد و حتی درآوردن رخت عزا و برپایی مراسم های ویژه برای آنکه خانواده متوفی غم و اندوه را کنار بگذارد، بخشی از فرهنگ حمام رفتن های قدیم است.

این مردم شناس با اشاره به کاربری های پزشکی حمام های قدیم اضافه می کند: بخشی از تاریخ پزشکی ما در گوشه همین حمام های عمومی نهفته است. اینکه حجامت و یا فصد را در حمام انجام می دادند و یا برطرف کردن گرفتگی های عضلانی و یا ماساژ درمانی بخش مغفول مانده است و به نظرم میتوان با احیاء حمام های قدیمی بخشی از کارکردهای شادی بخشی و تاثیر روانی آن را هم به جامعه بازگرداند.

حمام های ترکی یکی از سبک های جدید گردشگری است که در سالهای اخیر در کشور ترکیه از سوی گردشگران مورد استقبال قرار گرفته است. نمونه بارز آن احیای «حمام خرم سلطان» در مجموعه توپکاپی شهر استانبول است. در این حمام تاریخی به گردشگران خدمات ماساژ درمانی ارائه می شود؛ این در حالی است که شهر رشت نیز در حال حاضر چندین حمام تاریخی دارد که احیا و تعریف کاربری های جدید برای آنها می تواند به پتانسیل های گردشگری مرکز گیلان کمک کند.