شهرها و روستاهای تاریخی توریستی اورامان

مناطق توریستی اورامان را می توان جزو زیباترین های ایران معرفی کرد. گرچه از منظر گردشگری به نظر نمی آید که بتوان شهر یا روستایی را در اورامان پیدا کرد که بی نیاز از معرفی باشد و هرچند که دیدن مناظر شهرها و روستاهای منطقه به خودی خود جذابیت داشته و نوعی رضایت خاطر به همراه دارد، اما به رسم ایجاز به مهم ترین روستاهای توریستی اورامان و معروف ترین و در همان حال تاریخی ترین شهرهای گردشگری اورامان اشاره می کنیم. پس در ادامه با ما در مجله گردشگری همگردی همراه باشید...

پاوه

بنا به روایت هایی قدمت شهر پاوه به عهد ساسانیان برمی گردد و ظاهرا وجه تسمیه آن به علت حضور یکی از فرماندهان سپاه ساسانی در این ناحیه در زمان جنگ های سپاه اسلام با سپاهیان مخالف به نام اسپهبد پاوه می باشد. شهر پاوه از برترین شهرهای گردشگری اورامان بر دامنه جنوبی شاهو قرار گرفته و بر طبق آخرین سرشماری حدود 20 هزار نفر جمعیت دارد. شهر پاوه در زمان حکومت رضاشاه به مرکزیت اورامان انتخاب شد و هم اکنون نیز مرکز شهرستان پاوه است. نمای قدیمی و جدید شهر، جنگ های باغی اطراف آن، پارک کویمکال، منظره ارتفاعات اطراف شهر و نیز مردمانی با گویش خاص، عمدتا هورامی یا گورانی، لباس عموما کردی و فرهنگ ویژه از جمله خصوصیاتی هستند که در شهر پاوه مورد توجه گردشگران واقع می شوند. اخیرا نیز بازارچه مرزی جدیدی با انواع کالاهای ایرانی و خارجی در شهر پاوه افتتاح گردیده و با استقبال شایان توجه گردشگران رو به رو شده است. در حال حاضر چند هتل از جمله یک هتل چهار ستاره، خانه معلم و سوییت های خانوادگی پاسخگویی نیازهای اسکان و بیتوته گردشگران و مسافران می باشند. چندین رستوران سنتی و مدرن در داخل شهر پاوه و حومه آن به منظور رفاه حال توریست ها و مسافران نیز فعالیت دارند.

جوانرود

این شهر از مناطق توریستی اورامان، در حدود 70 کیلومتری شمال غربی کرمانشاه واقع شده و فعلا نزدیک به 60 هزار نفر جمعیت دارد. گرچه کوهستان های شاهو، ماکوان و کله خانی مشرف بر جوانرود هستند، اما موقعیت جغرافیایی نسبتا همواری دارد. جوانرود از شهرهای گردشگری اورامان طی چند سال گذشته از نظر مراودات مرزی و تجارت کالاهای خارجی و ایرانی مورد توجه ویژه ای قرار گرفته و عملا نقش یک قطب بازرگانی را در منطقه اورامان بازی می کند. اکنون بازارچه جوانرود مملو از اجناس مورد نیاز گردشگران و بازرگانان بوده و حجم معاملات روزانه در آن رقم بالایی را تشکیل می دهد. پارک و چشمه معروف هلانی نیز از دیگر جاهای دیدنی شهر جوانرود محسوب می شوند. جاده گردشگری موسوم به چمه میران و ادامه آن به سمت خویری آوا یا حوری آباد و پارک جنگلی ماپریس در ضلع شمالی شهر از جمله مسیرهای توریستی اطراف شهر محسوب می شوند. اغلب مردم جوانرود به گویش جافی صحبت کرده و عموما لباس کردی به تن دارند.

روانسر

این شهر که لقب دروازه اورامان را به خود اختصاص داده است، در حدود 50 کیلومتری شمال غرب کرمانشاه واقع شده است و موقعیتی هموار دارد. جمعیت روانسر حدود 20 هزارنفر برآورد می شود.
شهر روانسر در کنار سراب و چشمه معروف و پرآبی به همین نام قرار داشته و به یمن وجود این آب، صنعت توریسم و کشاورزی مدرن رونق خاصی پیدا کرده اند. تپه ای تاریخی موسوم به تپه موسایی در داخل شهر روانسر قرار گرفته که تاکنون مطالعه ای بر روی آن انجام نشده است. گویش مردم روانسر نیز جافی می باشد. گرچه هنوز امکانات اسکان و خدمات رسانی در سطح قابل قبول و استاندارد وجود ندارند، اما در مجموع شهر روانسر ظرفیت آن را دارد تا به یک قطب گردشگری تبدیل شود.

سروآباد

سروآباد از شهرهای گردشگری اورامان در بخش شمالی اورامان و در دامنه جنوبی کوه کره میانه در حدود 80 کیلومتری جاده سنندج مریوان قرار گرفته است. جمعیت سروآباد حدود 5 هزار نفر بوده و عموما به دو لهجه هورامی و سورانی تکلم می نمایند. مناظر و چشم اندازهای زیبای کوهستان کوسالان از این شهر به خوبی قابل مشاهده اند. شاخه ای از رودخانه سیروان موسوم به شاخه دورود و نیز آرامگاه شاعر معروف اورامان بیسارانی در اطراف این شهر قرار گرفته اند. با توجه به امکانات محدود اسکان در این شهر، گردشگران می توانند طوری برنامه ریزی کنند که برای بیتوته شبانه به شهر همجوار یعنی مریوان بروند.

تازه آباد

شهر تازه آباد همانطوری که از اسمش پیداست، قدمت چندانی نداشته و عموما براساس معماری جدید ساخته شده، اما امروزه از مناطق توریستی اورامان است. این شهر در حدود 45 کیلومتری غرب شهر جوانرود و در موقعیتی هموار قرار گرفته است. کوه معروف دالاهو در جنوب تازه آباد و کوه کله خانی در شمال آن واقع شده اند. جمعیت این شهر نیز حدود 15 هزارنفر بوده و عموما به لهجه جافی صحبت می کنند. موقعیت مرزی این شهر موجب شده تا به دلیل مراودات تجاری با اقلیم کردستان عراق مورد توجه خاصی قرار گرفته و آهنگ توسعه در آن از سرعت بالایی برخوردار باشد. جاده ای آسفالته شهر تازه آباد از شهرهای گردشگری اورامان را به بازارچه مرزی شیخ صله وصل می نماید. امکانات بیتوته شبانه برای گردشگران در حد نسبتا مطلوب وجود دارد.

نوسود

این شهر کوچک از جذاب ترین شهرهای گردشگری اورامان، تقریبا در نقطه صفر مرزی ایران و عراق واقع شده و سابقه تاریخی طولانی دارد. نوسود با جمعیتی حدود 3 هزار نفر بر دامنه جنوبی کوهستان دالانی قرار گرفته و گویش مردم آنجا عموما هورامی است. نوسود در برهه ای از تاریخ، مقر حکومتی اورامان بوده و در طول تاریخ خود علیرغم چندبار تخریب و ویرانی ولی هربار بازسازی شده است. در جنگ هشت ساله ایران و عراق نیز به ویرانه ای تبدیل شد، اما مجددا نوسازی گردیده و از نظر تجارت مرزی اهمیت فراوانی پیدا کرده است. جاده پاوه نوسود، که حدود 40 کیلومتر است، تماما آسفالت بوده، اما عرض جاده کم و کیفیت آسفالت در حد استاندارد نمی باشد. از نوسود چشم اندازهای دوردست کوهستان های آتشگاه، ماکوان، کویله و شنروی مشاهده می شوند.
از جمله نقاط دیدنی نوسود عبارتنداز: آبشار در گماله، چنار و آب روان موسوم به حوضه لاره، جنگل های باغی اطراف شهر و دره تنگه. اخیرا هم در محل حوضه لاره اقدام به بازسازی یک باب آسیاب آبی قدیمی شده است که می توان به عنوان یک پتانسیل گردشگری مورد استفاده قرار گیرد. در شهر نوسود یکی از مناطق توریستی اورامان، نیز امکانات اسکان به قدر کافی وجود ندارد. در صورت بازگشایی مرز شوشمی، بدون شک موقعیت شهر نوسود از نظر تجاری اهمیت بیشتری پیدا خواهد کرد.

نودشه

این شهر نیز بر دامنه جنوبی کوهستان دالانی اما در ارتفاع بالاتری قرار گرفته است. نودشه از مناطق توریستی اورامان در حدود 35 کیلومتری شمال غربی شهر پاوه واقع شده و حدود 5 هزار نفر ساکنین آن عموما به گویش هورامی صحبت می کنند. این شهر قدمت تاریخی طولانی داشته و همواره یکی از کانون های نشر علم و دانش در اورامان بوده است. از قدیم الایام شهر نودشه مرکز اصلی صنایع دستی از جمله کلاش هورامی محسوب می شده است. از شهر نودشه دورنمای بخشی از کوهستان های شاهو و دالانی قابل مشاهده می باشد. جاده ای خاکی اما دیدنی با گذر از دامنه کوهستان دالانی نودشه را از سمت شرق، به مظهر جدید چشمه بل و جاده اورامان تخت متصل می کند. هم اکنون نودشه یکی از شهرهای گردشگری اورامان به محل تردد گردشگران کوهستانی دالانی و مسیر پاوه مریوان تبدیل شده و مراودات مرزی و تجاری رونق فراوانی یافته است. معماری سنتی شهر، جنگل های باغی اطراف شهر، چشمه های اطراف آن و غار دشاش از جمله دیدنی های این شهر محسوب می شوند. در نودشه نیز امکان بیتوته و اسکان محدود و ناچیز است.

باینگان

این شهر که بر دامنه جنوبی کوهستان آتشگاه و روبه روی ماکوان از مناطق توریستی اورامان قرار گرفته، در حدود 20 کیلومتری جنوب شهر پاوه واقع شده است. باینگان جمعیتی حدود سه هزار نفر دارد و عموما به لهجه جافی صحبت می نمایند. جاده منتهی به باینگان تماما آسفالت بوده و از کیفیت نسبتا خوبی برخوردار است. به علت مراتع و چراگاه های با کیفیت در کوه های اطراف، این شهر از قدیم الایام مرکز دامداری مهمی در اورامان بود و فرآوردهای لبنی آن از جمله کشک و روغن حیوانی معروفیت منطقه ای دارند. از شهر باینگان تا نقطه صفر مرزی ایران و عراق، جاذبه های طبیعی و تاریخی فراوانی از جمله چشمه سپی آور، چمی زیته، مقبره پیر میگائیل در روستای دودان، آبشارهای ناری، بخش مهمی از جنگل های بوزه و مرخیل، بخشی از کناره سیروان و... قرار گرفته و علی رغم خاکی بودن بخشی از این جاده نظر هر گردشگری را به سوی خود جلب می کنند.

بانه وره

بانه وره تازه تاسیس در فاصله 17 کیلومتری جنوب شرقی پاوه و در مسیر جاده پاوه باینگان قرار گرفته است. حدود 40 هزار نفر جمعیت دارد که عموما از طایفه امامی یکی از طوایف جاف می باشند. در اطراف این شهر، تفرجگاه میگوره، غار حسین و کوه ریاوکوه قرار دارند.

شهر شاهو

این شهر نیز چند سال قبل، از الحاق دو روستای قشلاق و منصور آقایی تاسیس شده در حوزه شهرستان روانسر و در حدود 30 کیلومتری شمال غربی روانسر و 20 کیلومتری شرق پاوه از مناطق توریستی اورامان در مسیر اصلی کرمانشاه پاوه بر دامنه جنوبی کوهستان شاهو واقع شده است. جمعیت شاهو حدود 6 هزار نفر می باشد. رو به روی شهر شاهو کوه کوچک و کم ارتفاعی به نام آوته و در پایین دست به آن به فاصله حدود 3 کیلومتر چشمه جوشان قولانی قرار گرفته اند.

بیساران

بیساران روستایی تاریخی در بخش شمالی اورامان و در حدود 75 کیلومتری جنوب غرب شهر سنندج قرار گرفته و در میان کوه های اطراف محصور می باشد. از نظر جمعیتی، بیساران از روستاهای توریستی اورامان و بزرگترین روستای استان کردستان بوده و ساکنین آن حدود چهار هزار نفر می باشند. برای دیدن این روستا باید جاده ای خاکی به طول حدود 15 کیلومتر و فرعی از جاده اصلی سنندج سروآباد مریوان را طی نمود. معماری سنتی اورامان را در این روستا می توان به خوبی مشاهده کرد. یکی از ویژگی های مردم این روستا، درصد بالای باسوادی ساکنین آن می باشد. جنگل های باغی وسیع، کوه های اطراف روستا از جمله شاه نشین، میر ویس و میر گوار و ییلاقات فراوان تنها بخشی از مناظر دیدنی این روستا و مناطق توریستی اورامان محسوب می شوند.

آویهنگ

آویهنگ، این روستای بزرگ نیز در بخش شمالی اورامان و در حدود 45 کیلومتری جنوب غربی شهر سنندج قرار داشته و با جاده ای فرعی و آسفالته به جاده اصلی سنندج مریوان متصل می شود.
آویهنگ یکی از زیباترین روستاهای توریستی اورامان که از هر چهار طرف محصور بوده و کوه معروف تونه سوور یا کوچکه سوور در ضلع شمالی آن واقع شده است. چندین مسجد قدیمی و بارگاه بزرگان بزرگان آیینی نیز در این روستا قرار دارند. مسیر منتهی به این روستا و ادامه آن به سمت غرب و نیز باغات پایین دست آن یکی از سایت های مهم گردشگری استان کردستان و ناحیه اورامان محسوب می شود.

گلین

راه دسترسی به این روستا از مسیر سنندج کامیاران موسوم به راه سواریان امکان پذیر است. گلین از شگفت انگیزترین روستاهای توریستی اورامان که در حدود 45 کیلومتری جنوب سنندج واقع شده و نیز از روستاهای بزرگ و تاریخی است که بر دامنه های جنوبی کوه مرتفع قاضی بکر قرار گرفته است. مسیر منتهی به این روستا و باغات میوه نسبتا وسیع اطراف جذابیت خاصی دارد.

توریور

این روستا نیز در همان مسیر سواریان و در حدود 40 کیلومتری جنوب شهر سنندج قرار دارد. موقعیت مرتفع این روستا و ادامه مسیر آن به سمت روستای شیان و کوهستان مرتفع شاه نشین مخصوصا در تابستان، آن را به مقصدی برای گردشگران تبدیل نموده است. توریور در زمانی نه چندان دور نقش مرکزیت را برای روستاهای ازاطراف داشته است.

پایگان

این روستا نیز در بخش شمالی اورامان و در دامنه کوهستان کره مریم از مناطق توریستی اورامان قرار گرفته که مشرف به دشت زراعی و باغات نسبتا وسیعی می باشد. پایگلان قدمت تاریخی طولانی داشته و از روستاهای بزرگ و خوش آب و هوای اورامان است. برای دیدار از این روستا چندین مسیر وجود دارد: جاده فرعی از مسیر اصلی سنندج سروآباد (حدود کیلومتر 85 سمت چپ)؛ مسیر اختصاصی از جاده کامیاران سروآباد (حدود کیلومتر 65 سمت راست). تعدادی دیگر از روستاهای قدیمی ترین روستاهای توریستی اورامان در ادامه این مسیر قرار دارند که از آن جمله می توان به آریان، ژنین، چشمیدر و بویدر اشاره کرد.

هجیج

این روستا در حدود 35 کیلومتری شمال غربی شهر پاوه از شهرهای گردشگری اورامان در دامنه جنوبی دالانی و روبه روی شاهو قرار گرفته و مشرف به دریاچه سد داریان از مناطق توریستی اورامان است. بعد از احداث و آبگیری سد داریان راه دسترسی به این روستا آسان تر گشته و از منظر گردشگری مورد توجه بیشتری قرار گرفته است.
مردمان هجیج تاریخا پوشش ظاهری مخصوص به خود داشته و در هرجایی از اورامان و حتی سراسر کردستان قابل شناسایی بوده اند. ساخت و عرضه صنایع دستی یکی از مشاغل عمده ساکنین هجیج بوده و می باشد. مقبره موسوم به کوسه هجیج در این روستا قرار دارد. هجیج از روستاهای توریستی اورامان است که از طرف سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری ایران به عنوان روستای هدف گردشگری اعلام شده است. مسیر کوتاه و جدید هجیج چشمه بل شامل دو دهنه تونل و مظهر جدید چشمه بل و ادامه آن به سمت اورامان تخت و مریوان نیز بسیار دیدنی است.

شمشیر

این روستا بر دامنه جنوبی شاهو و در کیلومتر 110 جاده اصلی کرمانشاه پاوه واقع شده است. زمستان های سرد و تابستان های معتدل از ویژگی های آب و هوایی شمشیر می باشد. این روستا از روستاهای توریستی اورامان نیز قدمت تاریخی طولانی داشته و طبق روایت یکی از محل های مقاومت در جنگل های سپاه اسلام با سپاهیان مخالف بوده است. منظره ارتفاعات شاهو و باغات جنگلی اطراف شمشیر، چشم هر گردشگری را مجذوب خود خواهد نمود. شمشیر نیز از طرف سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ایران به عنوان یکی از روستای هدف گردشگری اعلام شده است.

خانقاه

این روستای تاریخی و زیبا در دو کیلومتری جنوب پاوه رو به روی قله آتشگاه از مناطق توریستی اورامان و در قعر دره شمشیررود واقع گشته و از چهار طرف توسط جنگل های باغی محصور شده است. جاده پاوه خانقاه و ادامه آن تا روستای گلال تماما آسفالت بوده و عبور از این مسیر جنگلی 10 کیلومتری برای هر گردشگری پر از مناظر دیدنی و جذاب می باشد. آخرین روستای واقع در این مسیر، روستای دشه است که برای رسیدن به آنجا باید جاده ای خاکی اما جنگلی دارای چشم اندازهای زیبا را طی نمود. خانقاه در مقطعی از زمان مقر حکومتی سلطان اورامان جنوبی بوده است. تعدادی از ساکنین این روستا، اجداد خود را به سادات نسبت می دهند. مقبره چند نفر از مشایخ مقبول مردم روستا بر فراز آن قرار دارند. اخیرا جاده ای معروف به جاده هانه وا احداث شده که شهر پاوه را از سمت غرب به خانقاه وصل می نماید. این جاده نیز از منظر گردشگری دارای اهمیت است.

بیاره

این روستا در منتهی الیه دامنه جنوب غربی دالانی در بخش اورامان واقع در اقلیم کردستان عراق و در حدود کیلومتر 10 مرز ایران عراق قرار گرفته و با روستای مرزی هانه گرمله از روستاهای توریستی اورامان فاصله دو کیلومتری دارد. درختان باغی نیز، بیاره را در خود محصور نموده و به همین دلیل در تابستان های گرم با هوای معتدل، خنک و دلپذیر، میزبان گردشگران به ستوه آمده از گرما می باشد. بیاره تاریخا مرکز طریقت نقشبندی در اورامان بوده و بارگاه اغلب بزرگان این طریقت در آن جا قرار گرفته است. علاوه بر گردشگران طبیعت دوست، هر ساله عده ی زیادی از نقاط مختلف عراق، ایران و برخی کشورهای دیگر برای زیارت به این روستا سفر می کنند. مراودات مرزی اخیر نیز موقعیت بیاره را بیش از پیش مهم نموده است.

احمدآباد

این روستا نیز در خاک عراق و در فاصله حدود 15 کیلومتری غرب بیاره از دیگر روستاهای توریستی اورامان واقع شده است. احمدآباد با چشمه معروف زلم و فضاهای طبیعی اطرافش، اکنون به یکی از کانون های اکوتوریستی عراق و برخی کشورهای خاورمیانه تبدیل گشته و سالانه دهها هزار نفر به دیدن مناظر زیبای این روستا سفر می کنند. در صورت توسعه روابط توریستی ایران و عراق، بدون شک جاذبه های طبیعی احمدآباد برای گردشگران ایرانی هم لذت بخش و دیدنی خواهند بود.

داریان

داریان در دامنه ضلع غربی شاهو و مشرف بر سد داریان از دیگر مناطق توریستی اورامان قرار گرفته که با احداث و آبگیری سد، موقعیت روستا تقریبا ساحلی شده است. در کیلومتر 25 جاده پاوه - نودشه و در مدخل روستای وراء جاده ای آسفالته و اختصاصی به سمت داریان کشیده شده که حدود 4 کیلومتر بوده و بخشی از آن مشرف به رودخانه سیروان و دریاچه سد می باشد. باغات اطراف روستا، چشمه پرآب آن، آبشار پایین دست آبادی موسوم به ویشه و چندین حوضچه پرورش ماهی در کنار دره مشجر از جمله سایت های گردشگری داریان محسوب می شوند. علاوه بر آن، یکی از مسیرهای مناسب صعود به شاهو می تواند از طریق داریان باشد.

نسمه

نسمه در دامنه شمالی کوه آتشگاه و در فاصله حدود 10 کیلومتری جنوب شرق پاوه از شهرهای گردشگری اورامان قرار گرفته است. برای دیدن این روستا و جاذبه های اطراف آن از جمله جنگل های باغی و طبیعی، چشمه نمراو، بخشی از دامنه زیبای آتشگاه و غار موسوم به دوکن می توان از جاده فرعی و آسفالته روستا استفاده نمود. روستای نسمه از دیگر مناطق توریستی اورامان محصور در جنگل های باغی است و مشرف به شاخه شمشیررود سیروان می باشد.

شرکان

این روستای قدیمی در دامنه جنوبی دالانی و در حدود 5 کیلومتری شرق نوسود قرار دارد. شرکان در دره ای واقع گشته که از سه طرف توسط کوه محاصره شده است. بر فراز روستا، گردنه معروف چناره و در پایین دست آن باغات انار و چندین آبشار قرار گرفته اند. بخشی از نمای غربی شاهو و آتشگاه و کوه ناناویژه از داخل روستا قابل مشاهده اند. چنار شرکان با قدمت تاریخی در وسط آبادی قرار دارد. برای رفتن به شرکان یکی از جذاب ترین روستاهای توریستی اورامان فعلا دو راه ماشین رو وجود دارند. یکی از سمت نوسود به سوی روستاهای وزلی و نروی و نهایتا شرکان که تماما آسفالت است. راه دوم، در حدود کیلومتر 30 جاده پاوه نودشه در نزدیکی پل واقع بر سیروان از آن به سمت غرب جدا می شود. این مسیر هم اکنون تعریض، بهسازی و آسفالت شده و قرار است به مسیر اول متصل شود.

شهر اورامان تخت

این روستا از قدیمی ترین نقاط مسکونی اورامان بوده و تاریخ آن به قبل از اسلام برمی گردد. اورامان تخت از محبوب ترین روستاهای توریستی اورامان بر دامنه یکی از قلل مرتفع کوسالان و روبه روی دالانی قرار گرفته و از منظر جغرافیا می توان آن را اورامان سخت نامید. اما احتمالا وجه تسمیه آن به مرکز بودن آن در برهه ای از تاریخ باز می گردد. این روستا در فاصله حدود 50 کیلومتری جاده پاوه مریوان واقع شده و مسیر آن از سمت مریوان تا خود روستا آسفالت می باشد. مقبره پیرشالیار از مناطق توریستی اورامان و برخی دیگر از بزرگان آیینی در اطراف این روستا قرار دارد. مسیر مریوان اورامان تخت پاوه از جمله مسیرهای پرتردد گردشگری محسوب شده و هر ساله ده ها هزارنفر از مسافران، توریست ها و زائرین را به تماشای جاذبه های گردشگری خود فرا می خواند. معماری ساختمان های مسکونی شامل خشکه دیوار تا حدود چهار طبقه و جنگل های باغی اطراف روستا از دیگر مناظر دیدنی این روستا می باشند. روستای سرپیر که بر فراز اورامان تخت قرار گرفته و مزار یکی از شاعران معروف، یعنی صیدی اورامی در آنجاست، احتمالا از مرتفع ترین روستاهای توریستی اورامان می باشد. روستاهای بلبر، سلین، نوین، ژیوار، عباس آباد و ناو نیز در محدوده ادامه این مسیر، که به دره اورامان معروف است، قرار دارند.

پالنگان

پالنگان در دامنه شمالی شاهو و در فاصله حدود 40 کیلومتری غرب شهر کامیاران بر کناره یکی از سرشاخه های مهم رودخانه سیروان یعنی شاخه ژاوه رود قرار گرفته است. پالنگان از مهم ترین روستاهای توریستی اورامان به عنوان یکی از سایت های گردشگری تاریخی طبیعی استان کردستان اعلام شده است. به یمن آب فراوان موجود در اطراف این روستای سه بخشی، اکنون مجتمع بزرگ پرورش ماهی در گوشه شمالی آن احداث گردیده و جذابیت روستا را دوچندان کرده است. گردشگران حرفه ای و ماجراجو می توانند از روستای تنگی ور و با عبور از تنگه سخت اما دیدنی موجود در حدفاصل این دو روستا و مشاهده کتیبه معروف به کتیبه اورامان که به خط میخی است نیز به پالنگان برسند. از سمت غرب این روستا نیز می توان در ساحل ژاوه رود به سمت روستای قدیمی دیوزناو و چشمه معروف تلوکسان حرکت کرد. حرکت در این مسیر نیز مخصوص گردشگران حرفه ای است.

روار یا رودبار

این روستا از دیدنی ترین روستاهای توریستی اورامان که بر دامنه های جنوبی کوسالان قرار گرفته و مشرف به دریاچه سد داریان از مناطق توریستی اورامان است. بعد از آبگیری سد، بخش اعظم بافت قدیمی روار در زیر آب قرار گرفت و بخش باقیمانده نیز برای سکونت غیرایمن اعلام شده است. به همین دلیل در بالادست روستای قدیمی هم اکنون روستای جدید با معماری نسبتا یک دستی احداث شده است که جذابیت ویژه ای به آن داد است. نمای دریاچه سد داریان و دامنه های شمالی شاهو از این روستا نیز بسیار دیدنی و تماشایی می باشد.

دزلی

این روستا در مسیر مریوان اورامان تخت و در نزدیکی دربندی به همین نام قرار گرفته است. بنا به روایتی درگیری سپاهیان اسکندر و سردار هخامنشی به نام اریوبرزن در این دربند تنگه روی داده و پایگاه یزدگرد سوم آخرین پادشاه ساسانی دزلی بوده است. دزلی در حوزه سروآباد از شهرهای گردشگری اورامان قرار داشته و گردشگرانی که از سمت مریوان به سوی دالانی حرکت می کنند، ضمن دیدار از تنگه دربند دزلی و این روستا، در مسیر خود با روستاهای دیدنی دیگری همانند درکی و دمه یو و نیز مناظر زیبای واقع بر دامنه های شمالی دالانی مواجهه می شوند.

رزاب یا رزاو

این روستا بر دامنه های شمالی کوهستان کوسالان و در حدود 4 کیلومتری جنوب شهر سروآباد و بر کناره های شاخه دورود رودخانه سیروان قرار دارد. رزاب زمانی مقر حکومتی اورامان شمالی بوده است.

زردویی

این روستا بر دامنه جنوبی آتشگاه و در فاصله حدود 8 کیلومتری شمال غربی باینگان از شهرهای گردشگری اورامان قرار گرفته و قدمت تاریخی طولانی دارد. جاده ای فرعی و آسفالته از جاده اصلی باینگان جوانرود به سمت شمال جدا شده که به فاصله حدود 2 کیلومتر وارد زردویی می شود. این جاده بعد از عبور از وسط روستا به سمت مراتع و ییلاقات خوش آب و هوای موجود بر دامنه های جنوبی آتشگاه از جمله ویراش، سردانی و وزه پوچ ادامه پیدا می کند. چندین اثر تاریخی از جمله مسجد و قرآنی قدیمی و نیز سنگ معروف موسوم به تلی قشه در زردویی و اطراف آن قرار دارند. روستای زردویی که مردم بومی عموما آن را روان می نامند و روستای تین از روستاهای توریستی اورامان که در ضلع شمال غربی شهر باینگان قرار دارد، احتمالا بلندترین نقاط مسکونی اورامان می باشند.

دودان

دودان یکی از روستاهای قدیمی اورامان است که بر دامنه جنوبی آتشگاه و در حدود 12 کیلومتری شمال غربی شهر باینگان واقع شده است. مقبره پیر میکائیل در وردی شرقی این روستا قرار دارد. بخشی از دامنه های شمالی ماکوان از روستای دودان مشاهده می شود.

ساتیاری

این روستا در حدود 3 کیلومتری شرق باینگان و بر دامنه جنوبی آتشگاه قرار دارد. ساتیاری از سه طرف توسط کوه محصور گشته که نمایی ویژه به آن داده است. دورنمای شهر باینگان و جنگل کوپانه از ورودی و داخل روستا به خوبی قابل مشاهده اند. یکی از دیدنی های طبیعی ساتیاری، آبشاری زیبا، نسبتا بلند و فصلی در بالا دست روستا می باشد که از آتشگاه و ییلاق معروف گرده سرازیر می شود.

مزران

این روستا در دامنه جنوبی ماکوان و در فاصله حدود 50 کیلومتری شهر جوانرود بر کناره شمالی رودخانه لیله قرار گرفته است. فاصله شهر باینگان تا مزران نیز حدود 30 کیلومتر می باشد. بخش اعظم هر دو مسیر دسترسی به این روستا آسفالت است. در مسیر دیدار از این روستا از سمت جوانرود جاذبه های گردشگری طبیعی و تاریخی فراوانی از جمله چند مجسمه ابولهول موسوم به باوه لاره در نزدیکی روستای زیران از دیگر روستاهای توریستی اورامان بخش فراوانی از مسیر رودخانه لیله و چندین روستا از جمله سپیدبرگ، بیوند علیا و سفلی، کلاش در معرض دید گردشگران قرار دارند. در ادامه جاده مرزان به سمت دره تاوگوزی که عموما آسفالت است، نیز روستاهای فراوانی قرار دارند که عموما بر کناره رودخانه لیله واقع شده اند. قرار است این مسیر به مسیر جاده دروله متصل شده و به عنوان جاده ای مرزی در مراودات با اقلیم کردستان عراق مورد بهره برداری قرار گیرد.

شروینه

این روستا نسبتا بزرگ که فعلا مرکز بخشی کلاشی در شهرستان جوانرود از شهرهای گردشگری اورامان می باشد، در دامنه های شمالی کوه بالاخانی بخشی از کوهستان کله خانی و در کناره یکی از سرشاخه های اصلی رودخانه لیله قرار گرفته است. در حدود کیلومتر 5 جاده اصلی جوانرود تازه آباد، جاده ای آسفالته به سمت راست از آن منشعب شده و بعد از طی حدود 10 کیلومتر و گذر از چند روستا، از جمله گردگ وارد شروینه می شود. بخش کلاشی یکی از مناطق توریستی اورامان و جاذبه های گردشگری استان کرمانشاه می باشد.

ساروخان

این روستا در حدود 2 کیلومتری شهر جوانرود و بر مسیر جاده کرمانشاه کوزران جوانرود قرار دارد. در این مسیر، سایت های گردشگری فراوانی از جمله سراب نیلوفر واقع شده اند. ساروخان یکی از روستاهای با قدمت تاریخی طولانی است. قرار است سدی مخزنی در اطراف این روستا احداث شود. ساروخان در دهه 20 تا حوالی نیمه دوم دهه 30 خورشیدی این قرن، یکی از مراکز مهم تجاری در منطقه اورامان بوده که در تاریخ به دوره ساروخان معروف شده است.

دنگی

این روستا بر دامنه جنوبی کوهستان کله خانی و در حدود 35 کیلومتری شمال تازه آباد از شهرهای گردشگری اورامان و در حوزه شهرستان ثلاث باباجانی قرار گرفته است. در حدود 30 کیلومتری جاده اصلی جوانرود تازه آباد و در مجاورت روستای هشمر جاده ای فرعی و شمالی از آن جدا شده و به سمت چشمه ریزه می رود. روستای دنگی در ادامه این جاده به سمت غرب قرار دارد.

روستاهای دیگر

دیدار از تمام روستاهای توریستی اورامان و تماس نزدیک با ساکنین آن ها جهت آشنایی با فرهنگ و نحوه گذراندن زندگی مردم و نیز معماری ساخت مناطق مسکونی، می تواند جذابیت و لذت خاصی داشته باشد، اما انجام این کار وقت و حوصله زیادی می خواهد. گرچه معرفی همه روستاها و سکونتگاه ها در این کتاب امکان پذیر نیست، ولی نمی توان از اشاره مختصر به برخی دیگر از این مناطق صرف نظر کرد: روستاهای دزآور، هانه گرمله، کیمنه و بیرواز که همگی در مسیر جاده آسفالت فرعی از جاده دالانی قرار دارند به علت موقعیت جغرافیایی مرزی و طبیعت زیبای اطراف آن ها، روستاهای دله مرز، زوم و اسپریز در مسیر کامیاران پالنگان اسپریز به دلیل موقعیت ساحلی و قرارگیری در دل جنگل، روستاهای دل، عباس آباد و ژیوار بر دامنه جنوبی کوسالان به علت موقعیت جغرافیایی ویژه.
روستاهای گواز و سرریز بر دامنه جنوبی کوه میر گه وار به علت موقعیت و باغات توت فرنگی. روستاهای هاوار، دره شیش، سرگت و تشار بر دامنه های شنروی و دالانی به علت تقدس آن ها برای پیروان آیین یاری. از نظر پیروان این آیین، یکی از چشمه های روستای تشار از تقدس برخوردار بوده و به سافورا مشهور است. بسیاری دیگر از روستاها در مسیر سایر جاذبه های گردشگری و شهرهای گردشگری اورامان قرار گرفته و توریست هنگام دیدار از این مسیرها خود به خود موفق به مشاهده آن ها خواهد شد. روستای هلول بر دامنه های جنوبی کوهستان بنی گز و در حدود 35 کیلومتری شرق شهر تازه آباد قرار گرفته است. این روستا به دلیل وجود آب فراوان و سرابی به همین نام به یکی از مراکز تولید توت فرنگی تبدیل شده است. روستای هرمیان در حدود 30 کیلومتری غرب شهر تازه آباد و در بخش گرمسیری شهرستان ثلاث باباجانی قرار دارد. روستای تاریخی درنه بر کناره رودخانه زمکان در منطقه دولی دره و در حدود 25 کیلومتری شمال شهر تازه آباد واقع شده است. این روستا از جمله جاذبه های تاریخی شهرستان ثلاث باباجانی از دیگر شهرهای گردشگری اورامان است که به عنوان اثر ملی ثبت شده و ظاهرا بقایای یک شهر تاریخی متعلق به زمان پیش از اسلام است.
روستای چمه نزار یا چشمه نزار در حدود 25 کیلومتری غرب شهر جوانرود از شهرهای گردشگری اورامان و بر دامنه شرقی کوهستان کله خانی قرار گرفته است دارای دو بخش سفلی و علیا می باشد. این روستا در مسیر اصلی جوانرود تازه آباد قرار داشته و همجوار با روستاهای زلان و سراب بس است.