آیا ارتش ناپلئون اهرام ثلاثه مصر را به توب بسته است؟

ایسنا/ بدنبال آخرین گزارشات بدست آمده، این پرسش مطرح می گردد که آیا ارتش ناپلئون اهرام ثلاثه مصر را به توب بسته است؟

همزمان با نمایش فیلم جدید «ناپلئون» به کارگردانی ریدلی اسکات پرسشی که اذهان بسیاری از مخاطبان را درگیر خود کرده، به صحنه ای مربوط است که در آن سربازان فرانسوی به رهبری ناپلئون (با بازی واکین فینیکس) با توپ به سمت اهرام جیزه شلیک می کنند.

ریدلی اسکات درباره صحت تاریخی این صحنه به تایمز لندن گفت: «نمی دانم ناپلئون این کار را کرد یا نه. اما این یک راه سریع برای نشان دادن فتح مصر توسط او بود.»

بررسی مورخان نشان می دهد هیچ مدرکی مبنی بر شلیک توپخانه توسط مهاجمان فرانسوی به سمت اهرام یا شلیک به سمت دماغه ابوالهول چنانچه در فیلم می بینیم، وجود ندارد. شواهد تاریخی نشان می دهد دماغه مجسمه معروف ابوالهول قرنها قبل از زمان ناپلئون تخریب شده است.

پس از آنکه باستان شناسان این امکان را پیدا کردند نگاه بهتری به مجسمه عظیم ابوالهول بیندازند و معماری آن را بررسی کنند، شواهدی را کشف کردند که نشان می داد بینی مجسمه عمدا جدا شده است. سوءبرداشت رایجی وجود دارد که براساس آن ارتش ناپلئون بناپارت بینی مجسمه را نابود کرده است، این درحالی است که تصاویر مربوط به حوالی 1700 میلادی نشان می دهد بینی این مجسمه مدتها پیش از رسیدن ناپلئون از بین رفته بود. در حقیقت باستان شناسان امروزی معتقدند که بینی این مجسمه بین قرن سوم تا دهم میلادی و احتمالا به صورت عمدی و به دلایل مذهبی و سیاسی مورد آسیب قرار گرفته است.

سلیمه اکرام، استاد مصرشناسی در دانشگاه آمریکایی در قاهره به نیویورک تایمز می گوید: «آنچه می دانیم این است که ناپلئون برای ابوالهول و اهرام احترام زیادی قائل بود و از آنها به عنوان وسیله ای برای ترغیب سربازان خود برای رسیدن به شکوه بیشتر استفاده می کرد. او قطعاً به آنها شلیک نکرد.»

برخی از مورخان از ریدلی اسکات انتقاد کرده اند، اما بسیاری امیدوارند که فیلم «ناپلئون» به رویدادهایی که الهام بخش فیلم هستند، در میان مخاطبان علاقه ایجاد کند و در حالی که ناپلئون به معنای واقعی کلمه به سمت اهرام شلیک نکرد، حمله او به مصر تأثیر عمیقی بر میراث فرهنگی مصر و چگونگی درک جهان امروز از آن داشته باشد.

الکساندر میکابریدزه، استاد دانشگاه ایالتی لوئیزیانا که متخصص تاریخ ناپلئونی است، می گوید: «در نهایت فرانسوی ها در این نبردها شکست می خورند و اخراج می شوند، اما تهاجم ناپلئون به میراث علمی و فرهنگی پیچیده ای نیز منجر شد که همان آغاز مصر شناسی، آغاز شیفتگی به مصر و میل به کشف تاریخ مصر و فرهنگ مصر است.»

لشکرکشی فرانسه به مصر از سال 1798 تا 1801 براساس جاه طلبی های استعماری ناپلئون و میل به جلوگیری از نفوذ بریتانیا انجام شد، اما ناپلئون علاوه بر جمع آوری ارتشی متشکل از 50 هزار مرد، تصمیم غیر معمولی گرفت و تا بیش از 160 دانشمند در زمینه هایی مانند گیاه شناسی، زمین شناسی، علوم انسانی و غیره را برای همراهی با تهاجم دعوت کرد.

محققان مناظر فرهنگی و طبیعی مصر را مستند کردند، که در نهایت آنها را در یک نشریه مهم در سال 1809 که حاوی مطالب مفصلی درباره مجموعه اهرام جیزه بود، گردآوری کردند. این یکی از دلایلی است که مورخان می دانند که ناپلئون از اهرام بازدید کرده است، همانطور که در فیلم «ناپلئون» نشان داده شده است. اگرچه بر پایه شواهد تاریخی بعید است که او این سازه ها را اهداف نظامی تلقی کرده باشد.

اندرو بدنارسکی، یک محقق مدعو در دانشگاه آمریکایی در قاهره که در مصر شناسی و تاریخ قرن 19 تخصص دارد نیز می گوید: «علاقه ای واقعی از سوی دانشمندان و ناپلئون برای درک چیزهایی که اروپایی ها واقعاً از دوره کلاسیک به آن دسترسی نداشتند، وجود داشت.»

محققان فرانسوی در تلاش خود برای ثبت میراث باستان شناسی گسترده مصر، بسیاری از آثار مهم از جمله سنگ روزتا صخره ای را که با سه زبان حکاکی شده بود، بدست آوردند که در رمزگشایی هیروگلیف های مصر باستان مؤثر بود. این سنگ و بسیاری از غنایم دیگر پس از پایان حضور نیروهای فرانسوی در مصر در سال 1801 به دست بریتانیا افتاد. در آن زمان ناپلئون به فرانسه بازگشته بود.

پس از شکست لشکر فرانسه، خبر شگفتی های فرهنگی مصر در سراسر اروپا پخش شد و موج جدیدی از علاقه به مصر در سطح جهانی به راه افتاد. این اشتهای سیری ناپذیر به آثار باستانی مصر به قرن ها کاوش و بهره برداری از فرهنگ گسترده منطقه منجر شده است. از زمان تهاجم ناپلئون، آثار باستانی بیشماری توسط جست وجوگران و بازرگانان از مصر خارج شده اند که بسیاری از آنها از طریق کانال های مخفی و مجرمانه قاچاق شده اند.

بسیاری از بزرگترین گنجینه های مصر از جمله سنگ روزتا و نیم تنه نفرتیتی، در موزه ها و مجموعه های خصوصی دور از خانه قرار دارند. جامعه آثار باستانی مصر سالهاست که برای بازگرداندن هر چه بیشتر آثار باستانی تلاش می کند و در عین حال استراتژی های جدیدی را برای حفاظت از میراث فرهنگی خود در داخل مرزهای کشور توسعه می دهد.

مصر همچنین در سالهای اخیر در نتیجه بی ثباتی های داخلی با افزایش غارت ها مواجه بوده است. «ائتلاف آثار باستانی» که یک سازمان غیرانتفاعی مستقر در ایالات متحده است، تخمین زده که پس از انقلاب 2011 حدود 3 میلیارد دلار آثار به طور غیر قانونی از مصر خارج شده است. مؤسسه مصر، مرکز تحقیقاتی که ناپلئون در زمان تهاجم خود در قاهره تأسیس کرد، در سال 2011 در جریان ناآرامی های سیاسی سوخت. آلودگی و اثرات تغییرات آب و هوایی از جمله تهدیدهای دیگر برای بناهای تاریخی و آثار باستانی مصر به شمار می روند.

لشکرکشی ناکام ناپلئون باعث شعله ور شدن تقاضای مدرن برای آثار باستانی مصر شد که هنوز هم ادامه دارد. دیدگاه ریدلی اسکات از شلیک توپ ناپلئون به اهرام جیزه فقط ادامه این انگیزه دیرینه برای انتخاب نمادهای مصری و عرضه آنها به مخاطبان جدید است. بسیاری از کارشناسان نادرستی های موجود در فیلم «ناپلئون» را تقبیح کرده اند اما برخی دیگر فیلم «ناپلئون» را فرصتی برای درک تأثیرات ماندگار امپراتور فرانسوی در جهان می دانند.

دکتر بدنارسکی در این باره می گوید: «هر چیزی که می تواند علاقه مردم را درباره تاریخ مصر و تأثیرات استعمار در سراسر جهان برانگیزد، به نظر من فقط مثبت است.»