مدیر پایگاه میراث جهانی گنبد قابوس از مخاطراتی که این برج با آن روبروست گفت

ایلنا/ براساس اخبار واصله، مدیر پایگاه میراث جهانی گنبد قابوس از مخاطراتی که این برج با آن روبروست گفت.

عبدالمجید نورتقانی (مدیر پایگاه میراث جهانی گنبد قابوس) با تاکید برآنکه این ترکها جدید نیستند و حتی در زمانی که داده های لازم برای پرونده ثبتی برج قابوس تهیه میشد این ترکها وجود داشتند و گزارش شده اند، گفت: نکته قابل تامل آن است که این ترکها به ما می گوید که گنبد قابوس نیازمند انجام طرح مطالعاتی دقیق است. حدود یک سال است که بر انجام مطالعات سلامت سازه تاکید داریم و جمع بندی آن نیز ارائه و در وزارت میراث و گردشگری نیز مصوب شده است.

او در پاسخ به این سئوال که آیا ترکها بنا را تهدید می کنند، گفت: تا مطالعات دقیق درخصوص سلامت سازه انجام نشود، صراحتا نمی توانیم دراین باره صحبت کنیم. بر آن هستیم تا مطالعات را انجام و داده های میدانی را جمع آوری کنیم در آن زمان می توانیم پاسخ روشنی به پرسش دهیم. اما براساس دانش کلی که وجود دارد، باید بگویم که با بنا و معماری هزار ساله ای روبرو هستیم که در سده اخیر 3 زلزله بیش از 6 ریشتر را پشت سر گذاشته که سبب تخریب بسیاری از بناهای شهرهای اطراف و حتی شهر گنبد قابوس شد اما این بنا سرپا باقی مانده است. عوامل محیطی همچون زلزله ها می توانند عامل بوجود آمدن ترکها باشند اما بازهم صحبت دراین باره نیازمند انجام مطالعات دقیق است.

نورتقانی یادآور شد: برای تایید سلامت سازه علاوه بر ترکهای موجود با سه مخاطره روبرو هستیم. نخست آنکه آیا کنش هسته باقی مانده بنا با آن چیزی که در سال 1310 توسط آندره گودار مرمت شده، برقرار است. در آن زمان پای بنا آسیب دیده بود و آندره گودار با استفاده از آجرهای شهر باستانی جرجان مرمت برج قابوس را انجام داد. یکی از سئوالات اساسی ما آن است که آیا این مرمت انجام شده با هسته باقی مانده اصلی دارای کنش است یا خیر. چالش بعدی ما این است که اگر این بنا را همچون یک پایه یا شمع در نظر بگیریم، اینگونه است که این پایه روی مرداب قرار گرفت، چرا که آبهای زیرسطحی در شهر گنبد قابوس خیلی بالاست و پی بنا که حدود 10 متر داخل زمین فرو رفته تقریبا روی آب است و حدود یک متر و نیم زیر پی بنا در داخل آب زیرسطحی است.

او خاطرنشان کرد: تغییر ترازها در طول سال اتفاق می افتد و تپه ای که حکم نیروی نگهدارنده برج قابوس را دارد، در دهه های گذشته حدود دهه های 40 شمسی و قبل از آن با مداخلاتی روبرو بود. اکنون کنش سازه ای برج و تپه نیازمند بررسی شده است که باید آزمایش های ژئوفیزیک درباره آن انجام شود. چالش بعدی به 1500 آجری باز می گردد که مشکلاتی در دهه 40 برای مرمت برج بوجود آوردند. آجرهای روی سطح گنبد رک در واقع آجرهای ریشه داری هستند که در سومین رج با ملات گچ کار شده اند و همانند سقف های شیروانی پشت بخشی از سطح خالی است که حکم هواکش را دارد.

آجرهایی که در دهه 40 کار شده علاوه بر آنکه نیاز به مرمت دارند و تعدادی هم باید با آجرهای مناسب تر جایگزین شوند. متاسفانه در آن سالها آجرهای ریشه داری کار نشده و خطایی کار شده و بندکشی شده اند و اکنون در میان آنها گرد و خاک رفته و شاهد تجمع خاک هستیم که محل مناسبی برای روییدن گیاهان شد. این بخش گنبد رک مورد مطالعه اساتید دانشگاه شهید بهشتی قرار گرفته و اکنون با مصوب شدن طرح مرمتی آن با تخصیص اعتبار حدود 300 میلیون تومان در دست اجراست. این درحالی است که عدد مورد نیاز حداقل بیش از 5 میلیارد تومان خواهد بود. امیدواریم تا آخر دولت این میزان اعتبار تخصیص یابد و بتوانیم مرمت را به پایان برسانیم.

مدیر پایگاه میراث جهانی گنبد قابوس تاکید کرد: برای انجام کارهای پایه ای و سلامت بنا نیازمند سه کار هستیم. نخست آنکه باید طرح مطالعات سلامت بنا آغاز شود و به جمع آوری داده ها توسط نسب ابزار مناسب و انجام آزمایش ها روی مواد و آجرها بپردازیم و در نهایت به پایش دقیق سلامت بنا در بازه زمانی طولانی مدت به صورت پیوسته بپردازیم. تاکنون مطالعاتی روی سازه انجام نشده و از سال 1398 تا 1401 مطالعات روی مرمت پوسته خارجی گنبد رک انجام شد.

او درخصوص چرایی عدم انجام مطالعات لازم درخصوص سلامت سازه تا این لحظه گفت: ضرورت انجام مرمت پوسته خارجی گنبد رک در زمره ملزومات اضطراری بود. با توجه به آنکه در حال حاضر ترکهای موجود در بنای گنبد قابوس فعال نیستند، از این رو این مطالعات تاکنون در اولویت نبود. هرچند نمیتوان صراحتا عنوان کرد که نمیتوان نگران این ترکها بود، چرا که هر ترک نشان دهنده مخاطره ای هست اما در حال حاضر این ترکها زنده نیستند و فعالیت آنها ادامه ندارد و در حرکت و باز شدن نیستند. حدود 20 سال است که این ترکها با همین شرایط، شکل و اندازه روی بنای گنبد قابوس هستند.

نورتقانی افزود: تعدادی ترک در امتداد پایه ها در پوسته خارجی و تعدادی ترک هم در سطح جبهه غربی داخل بنا وجود دارد. سیلی که در سال 1398 آمد میزان رطوبت موجود در بنا را تغییر داده که آن هم نیازمند مطالعه است. داربست ها نیز تا زمان اتمام مطالعات باقی خواهند ماند. امیدواریم با تخصیص اعتبارات کارها پیش برود.