تشریح وضعیت تعیین حریم و پرونده ثبت جهانی غار کرفتو

ایسنا/ براساس آخرین خبرهای بدست آمده، تشریح وضعیت تعیین حریم و پرونده ثبت جهانی غار کرفتو صورت گرفت.

«غار کرفتو» در استان کردستان یکی از نامزدهای ایران برای ثبت جهانی است که از آبان سال 1401 در فهرست موقت میراث جهانی یونسکو قرار گرفته و اقداماتی برای تدوین پرونده جهانی آن در حال انجام است، هرچند این اثر طبیعی و تاریخی هنوز حریم مشخصی ندارد و باید تعیین حریم شود.

«کرفتو» اثر ناشناخته ای است که تنها بخشهایی از آن مورد مطالعه و کاوش قرار گرفته و به گفته باستان شناسان زوایای پنهانی از این غار وجود دارد که هنوز اطلاعات دقیقی از آن در دسترس نیست. با این حال در بخشهایی از غار که کاوش های باستان شناسی انجام شده است، کتیبه هایی از دوران پیش از تاریخ وجود دارد و به گفته کارشناسان باستان شناسی، قدیمی ترین آپارتمان دستکند پابرجای جهان به شمار می آید و با توجه به تحقیقات انجام شده این غار در دوران «مزوزوئیک» در زیر آب بوده و در اواخر این دوره ارتفاعات آن از آب خارج شده است.

با این حال، نگرانی هایی برای ثبت جهانی «کرفتو» وجود دارد که آن هم به علت قرارگیری ساختمان بوجاری در محوطه این اثر است.

«کرفتو» در مرز استان کردستان و آذربایجان غربی قرار دارد و مسئولان شهرستان تکاب در آذربایجان غربی، مجوز ایجاد مرکز بوجاری در نزدیکی مرز استان کردستان و محوطه کرفتو را صادر کرده اند. با صدور این مجوز که گفته می شود در چند سال گذشته صادر شده است و پس از قرار گرفتن غار کرفتو در فهرست موقت میراث جهانی، مالک این ساختمان شروع به احداث آن کرده است که با واکنش ها و انتقادهایی از سوی مردم محلی و میراث دوستان و مسئولان میراث فرهنگی استان کردستان روبرو شده و گفته می شود که باید حریم سه هزار متری غار کرفتو حفظ شود، در حالی که این ساختمان در فاصله 790 متری این اثر احداث شده است.

با این وجود مسئولان میراث فرهنگی استان کردستان هنوز نتوانسته اند مانع فعالیت این ساختمان شوند و «غار کرفتو» هنوز حریم مشخصی ندارد تا ضوابط آن مانع از بروز چنین تعرض هایی شود.

از این رو آخرین وضعیت تعیین حریم غار کرفتو و ساختمان بوجاری را که در نزدیکی آن احداث شده است، از گلان فرزامی معاون میراث فرهنگی استان کردستان پیگیر شدیم که در پاسخ گفت: پرونده تعیین حریم غار کرفتو آماده شده، اما هنوز مصوب نشده است. در آخرین جلسه ای که با دفتر ثبت و حرایم داشتیم، ایراداتی به نحوه مشخص کردن خط و خطوط حریم و مبنای تعیین آن گرفته شد و ما دوباره بازنگری روی آن انجام دادیم و قرار است تا هفته آینده و قبل از اینکه دوباره به شورای ثبت حریم ارائه شود، به شورای راهبردی درخواست جلسه دهیم تا پرونده مورد بررسی و ارزیابی آنها قرار گیرد.

او پیرامون تشریح وضعیت تعیین حریم و پرونده ثبت جهانی غار کرفتو افزود: مبنای تعیین حریم غارها به عنوان یک اثر طبیعی و تاریخی براساس رأس یا قعر کوههاست و یکی دیگر از مبناها دید از بیرون به اثر تاریخی است یعنی وقتی از اطراف به اثر تاریخی می نگریم نباید هیچ مانع دست ساز انسانی وجود داشته باشد و همچنین شاخص دیگر دید از خود اثر به اطراف است. برای تعیین حریم کرفتو نیز مطالعاتی زیادی انجام دادیم حتی حریم های آثار جهانی را بررسی کردیم و طبق مبناهایی که گفتم حریم درجه یک و درجه دو کرفتو مشخص شد، با این حال حریم تعیین شده قابل قبول نبود و نیاز به بازنگری داشت.

فرزامی با تاکید بر اینکه آماده کردن پرونده تعیین حریم غار کرفتو مقدمه ای بر تدوین پرونده ثبت جهانی آن است، ادامه داد: در حال حاضر جهانی شدن کرفتو از اولویت های ماست و سهم استان از ثبت جهانی بسیار اندک است و ما فقط «منظر فرهنگی اورامانات» را در فهرست آثار جهانی داریم. از لحاظ موقعیت سیاسی نیز صنعت پیشرویی نداریم و تنها صنعتی که می توانیم از آن استفاده و اشتغال زایی کنیم، گردشگری است. ثبت جهانی یک اثر تاریخی در استان کردستان همچون «غار کرفتو» به رشد و پیشرفت این صنعت کمک زیادی خواهد کرد.

معاون میراث فرهنگی کردستان بیان کرد: برخی دوستان فکر می کنند هدف ما از تعیین حریم کرفتو، ایجاد مانع برای فعالیت ساختمان بوجاری است که در محدوده کرفتو احداث شده، اما مالک ساختمان بوجاری تمام مراحل قانونی کار را درست پیش رفته است و فقط مشکلی که وجود داشته، این بوده که نماینده میراث فرهنگی تکاب از معاونت میراث فرهنگی کردستان استعلام نگرفته است. البته ما هم به دنبال ضرر ایشان نیستیم.

او اضافه کرد: این ساختمان در فاصله 790 متری غار کرفتو احداث شده است. نکته مهم این است که غار کرفتو هنوز ناشناخته است و فقط 750 متر از آن مورد مطالعه و شناسایی قرار گرفته است و نمی دانیم این غار تا کجا ادامه دارد. بنابراین ساختمان بوجاری ممکن است ثبت جهانی این اثر را به خطر بیندازد، اما بحث ما برای تعیین حریم موضوع این ساختمان نبود، بلکه پیش بردن پرونده ثبت جهانی کرفتو برای ما مطرح است و اولویت دارد.

فرزامی در پاسخ به این پرسش که بعد از تعیین حریم تکلیف ساختمان بوجاری چه می شود؟ توضیح داد: مسأله این است که مجوز این ساختمان قبل از اقدامات تعیین حریم داده شده است، با این حال ساخت و ساز این سوله بعد از این که تاریخ مجوزهای آن به پایان رسیده بود، شروع شد. این ساختمان شامل ضابطه حریم خواهد شد، اما تاکنون جلو آن را نتوانستیم بگیریم، چون در خاک استان آذربایجان غربی است و امکان توقف آن به صورت قانونی وجود ندارد. توقف کنونی فعالیت آن هم برای این است که صاحب این ساختمان فعلا در زیرساختها و تامین گاز و برق مشکل دارد و به دلیل کنترل هزینه ها از استان کردستان تقاضای تامین گاز و برق کرده وگرنه که ما نتوانستیم جلو ساخت و ساز آن را بگیریم.

معاون میراث فرهنگی کردستان ادامه داد: موضوع بعدی که درباره ساختمان بوجاری مطرح بوده این است که افراد زیادی در طول سالها برای ساخت و ساز در این محوطه درخواست داده بودند، اما استان کردستان به آن ها مجوز نداد و مجوزی که به بوجاری داده شد تناقض بین اداری به وجود آورده است و ما هم نمی توانیم پاسخ مردم را بدهیم. درست است که این مجوز از سوی آذربایجان غربی داده شده است، اما برای ما هم قانع کننده نیست و آنها تا جایی که توانسته اند این ساختمان را از اثر ثبت جهانی خود یعنی تخت سلیمان دور کرده اند که این موضوع شبهه برانگیز است.

او درباره این که وجود این ساختمان ثبت جهانی «کرفتو» را به خطر می اندازد؟ گفت: زمانی یک اثر از فهرست موقت وارد فهرست دائم جهانی می شود که خوب پایش و حفاظت شود و نگرانی ما هم این است که ساختمان بوجاری ممکن است ثبت جهانی را به خطر بیندازند، اما نمی دانیم ارزیابان یونسکو چه تصمیمی خواهند گرفت. به هر حال ما تمام تلاش خودمان را می کنیم تا مالک بوجاری متضرر نشود و غار کرفتو نیز حفاظت شود، اما در حال حاضر نمی توانیم پیش بینی کنیم چه اتفاقی پیش خواهد آمد.

فرزامی همچنین درباره ادامه مطالعه و کاوش غار کرفتو اظهار کرد: مطالعات بیشتر درباره ناشناخته های کرفتو از برنامه های ما در سال آینده است، اما کار راحتی نیست و به افراد متخصص نیاز داریم، با این حال جزء اولویت های ماست.

معاون میراث فرهنگی کردستان به وضعیت حفاظت و نگهداری «منظر فرهنگی اورامانات» بعد از ثبت جهانی نیز اشاره کرد و گفت: ثبت جهانی منظر فرهنگی هورامان یک نعمت برای کردستان است، اما به شرط آنکه طبق توصیه نامه یونسکو به دولت ایران، گردشگری از آداب و رسوم و کشاورزی سنتی این منطقه سبقت نگیرد. کنترل این موضوع کمی سخت است؛ چرا که بعد از ثبت جهانی اورامانات خیل عظیمی از گردشگران به این منطقه ورود کردند و براساس آداب مهان نوازی که مردم کردستان دارند، محلی ها خواستند از این گردشگران پذیرایی کنند و به سمت ایجاد بومگردی هایی در این منطقه رفتند یا به این فکر هستند که ساختمان تجاری برای عرضه و فروش محصولات صنایع دستی داشته باشند.

او اضافه کرد: کنترل این اقدامات و ساخت و سازها کمی سخت است، اما قدم هایی برای حفاظت این منطقه تاریخی برداشتیم و با وجود اینکه مدتی فاصله در روند حفاظتی افتاد، اما دوباره در تلاش هستیم که اقدامات حفاظتی انجام شود. یک اثر بعد از ثبت جهانی مانند نوزاد تازه متولد شده ای است باید مواظب آن بود که پا بگیرد و اتفاق بدی برای آن نیفتد، ما هم درباره «منظر فرهنگی اورامانات» در مرحله ای هستیم که باید چهارچشمی مراقب آن باشیم و مردم و انجمن ها را برای حفاظت آن آگاه و همراه کنیم.