میراث جنگ تحمیلی در ایران که ثبت شده اند

ایسنا/ این خبر پیرامون میراث جنگ تحمیلی در ایران که ثبت شده اند، برای شما نوشته شده است.

خاطرات جنگ و دوران دفاع مقدس به عنوان بخشی از تاریخ ایران ثبت شده است. برای حفظ و یادآوری آنچه در این هشت سال رخ داد، مستندنگاری های زیادی انجام شده و بخش دیگری از این تاریخ نیز به عنوان «یادمان های دفاع مقدس» در فهرست آثار ملی کشور، ثبت شده است. با این وجود وضعیت حفاظت و نگهداری برخی از این یادمان ها چندان مناسب نیست و بارها درباره آنها هشدار داده شده است.

در طول هشت سال جنگ تحمیلی و دفاع مقدس، مناطقی از خاک ایران به جبهه های نبرد تبدیل شده بود؛ مناطقی که امروز یاد رزمنده ها و شهدای این جنگ بر آنها نقش بسته است و هنوز هم آثاری از آن دوران در این مناطق دیده می شود. آن مناطق جنگی اکنون به یادمان هایی از دفاع مقدس تبدیل شده است که مردم زیادی از سراسر ایران در قالب کاروان های راهیان نور به آنها سفر می کنند.

شماری از این مناطق که بخشی از حافظه بشری و تاریخ ایران است، در فهرست میراث ناملموس کشور ثبت شده است. هر چند در سال 1394 فرهاد نظری، مدیر کل وقت دفتر ثبت سازمان میراث فرهنگی از تهیه فهرست جدیدی به نام «میراث فرهنگی انقلاب و دفاع مقدس» برای حفاظت و نگهداری بهتر خبر داده بود، اما اکنون بررسی ها نشان می دهد این آثار همچنان در فهرست «میراث ناملموس» ثبت می شوند.

تا آن سال، حدود 14 یادمان هشت سال دفاع مقدس در فهرست میراث فرهنگی انقلاب و دفاع مقدس ثبت شده بود، اما اکنون بررسی ها نشان می دهد شمار این آثار افزایش یافته است. این آثار در هشت استان کشور در فهرست آثار غیرمنقول ملی ثبت شده اند که در ادامه برخی از آنها مرور می شود:

محوطه یادمانی دالانی سروآباد، محل شهادت شهدای غریب سیرانبند (یادمان های شهدای گمنام سیرانبند بانه)، محل شهادت شهدای بوالحسن، سنگرهای عملیات والفجر 4 زریوار، محوطه یادمانی عملیات والفجر 4 مریوان و بیمارستان صحرایی ابوعمار که از جمله یادمانهای استان کردستان هستند.

در استان آذربایجان غربی نیز محل آغاز عملیات کربلای 2، کربلای 7 و والفجر 2 در شهرستان پیرانشهر (منطقه عملیاتی تمرچین)، محوطه یادمان عملیات نصر 7 (بلفت)، محل شهادت شهید امینی در مهاباد (مرکز آموزشی و اردویی شهید امینی)، محل شهادت شهید زین الدین (فرمانده لشکر 17 علی بن ابیطالب) در روستای دارساوین و خانه پدری شهید باکری (کارخانه قند میاندوآب) در فهرست ملی ثبت شده اند.

مدارس دخترانه زینبیه و ثارالله میانه، محل شهادت دانشجویان دانشکده فنی دانشگاه تبریز و محل اعزام نیروی تبریز در استان آذربایجان شرقی به عنوان یادمان های دفاع مقدس به ثبت رسیده اند.

کرمانشاه نیز از دیگر استانهایی است که یادمان هایی از دوران دفاع مقدس را در دل خود جای داده است؛ دیدگاه شهر سومار، دیدگاه منطقه عملیاتی شیخ صله، دیدگاه جبهه شهید بهشتی، بیمارستان تخریب شده قصر شیرین، یادمان بین المللی مرصاد، یادمان بازی دراز، یادمان مطلع الفجر گیلانغرب، یادمان شهدای 26 مرداد پاوه، یادمان شهید شیرودی و یادمان پادگان ابوذر از جمله یادمان های ثبتی این استان هستند.

اما بیشترین یادمان های دفاع مقدس در استان خوزستان قرار گرفته که از جمله آنها میتوان به ساختمان گمرک خیابان فردوسی خرمشهر، شواهد دفاع مقدس در مسجد سیدالشهدا (ع) خرمشهر، مدرسه دریابد رسایی خرمشهر، مکان پل نو و اولین خاکریز دفاع مقدس خرمشهر، شواهد دفاع مقدس در پادگان دژ خرمشهر، ساختمان تدارکات و مهندسی سپاه امیریه، بیمارستان زیرزمینی «یا زهرا (س)» در دزفول، منبع آب پارک مرکزی سوسنگرد، محوطه یادمانی پادگان دوکوهه، قرارگاه کربلا (باشگاه گلف اهواز)، بیمارستان صحرایی زیرزمینی اندیمشک، بیمارستان شهید کلانتری اندیمشک، جسر نادری، محوطه یادمانی جبهه شوش (غرب کرخه)، حمام پادگان لشکر 25 کربلا و شواهد دفاع مقدس در بن بست یک خیابان دلگشای خرمشهر اشاره کرد.

همچنین ساختمان معراج شهدای خراسان، ساختمان قدیم جهاد سازندگی خراسان در خراسان رضوی و بیمارستان زیرزمینی جزیره خارک در بوشهر از دیگر یادمانهای دفاع مقدس کشور هستند که به ثبت ملی رسیده اند.

استان ایلام نیز هشت یادمان دفاع مقدس ثبت شده دارد که محوطه های یادمان قلاویزان، یادمان شرهانی، یادمان عملیات سیدالشهدا، یادمان عملیات والفجر، یادمان شهید حسن باقری، یادمان سه راه جندالله، یادمان شهید کشوری و زمین فوتبال چوار را شامل می شود.

رائد ناصری فر، معاون میراث فرهنگی استان ایلام گفت که سه پرونده دیگر شامل منطقه عملیاتی دره شیلر مهران، منطقه عملیاتی چیلات دهلران و منطقه عملیاتی کوشک ایوان قرار است در این ماه (مهر 1402) به عنوان یادمان دفاع مقدس ایلام ثبت ملی شوند.

افزون بر اینها، انگشتر شهید حاج قاسم سلیمانی و یادمان دهلاویه سردار شهید مصطفی چمران در فهرست یادمانهای دفاع مقدس به ثبت رسیده اند.

با این همه، هنوز شمار زیادی از محوطه ها و یادمان های جنگ تحمیلی وارد چنین فهرستی نشده و در برخی مناطق از جمله خوزستان بارها نسبت به غفلت از حفاظت و نگهداری از این آثار هشدار داده شده است. یک سال پیش، مدیر میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری شهرستان خرمشهر از وضعیت بحرانی برخی از این یادمان ها از جمله کوچه بن بست یک خیابان دلگشا و ساختمان قدیم خرمشهر خبر داده و گفت: متاسفانه توجهی به حفظ آثار ثبت ملی شده در حوزه شهری وجود ندارد و در حال حاضر نیاز است بخش هایی از این آثار تملک، احیا و مرمت شوند یا تغییر کاربری متناسب با شکل و ظاهری که دارند، انجام شود.