مسجد تاریخانه دامغان در یک قدمی ثبت در فهرست آثار جهان اسلام قرار دارد

ایرنا/ براساس آخرین گزارش های منتشر شده، مسجد تاریخانه دامغان در یک قدمی ثبت در فهرست آثار جهان اسلام قرار دارد.

مسجد «تاریخانه» یا چهلستون در جنوب شرقی دامغان در استان سمنان، یکی از نخستین مساجد ایران و جزو قدیمی ترین بناهای پس از اسلام است که قدمت ساخت آن را بین سال 130 تا 170 هجری قمری دانسته اند.

بنای تاریخی و مذهبی مسجد تاریخانه با معماری بی نظیر، هویت و نشان شهر دامغان استان سمنان است که باید به عنوان گنجینه ای باارزش برای نسل های آینده حفظ و حراست شود و ثبت در فهرست آثار جهانی در حفظ این اثر ارزشمند موثر است و نشست برای ثبت جهانی این بنای ارزشمند در فهرست میراث جهان اسلام به عنوان یکی از زیرمجموعه های یونسکو تا پایان تابستان امسال برگزار می شود که تلاش مسئولان در ارائه پرونده کامل و بدون نقص، در ثبت جهانی در فهرست آثار جهان اسلام سرنوشت ساز است.

سازمان جهانی اسلامی برای آموزش و پرورش، علوم و فرهنگ (آیسسکو - ICESCO) سازمانی تخصصی است که تحت حمایت سازمان همکاری اسلامی (OIC) فعالیت می کند و در زمینه های آموزش ، علوم، فرهنگ و ارتباطات در کشورهای اسلامی و به منظور حمایت و تقویت روابط بین کشورهای عضو به فعالیت مشغول است و دفتر مرکزی این سازمان در رباط در کشور مراکش واقع است.

آیسسکو برای شناسایی، معرفی و حفاظت بهتر میراث جهان اسلام چندسالی است که در حال تدوین فهرستی از آثار شاخص فرهنگی و تاریخی جهان اسلام است. این فهرست به جهان اسلام اختصاص دارد و غیر از فهرست میراث جهانی یونسکو محسوب می شود و ثبت مسجد تاریخانه دامغان در این فهرست دستاوردی ارزشمند در رونق گردشگری، تبلیغ فرهنگ ایرانی و اسلامی و حفظ و حراست از اصالت و هویت به شمار می رود.

مسجد تاریخانه در تاریخ 15 دی 1310 با شماره ثبت 80 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید و در وجه تسمیه این بنا گفته اند که «تاری» به معنای خداست و تاریخانه یعنی «خدای خانه» و عده ای بر این باورند که این مسجد قبلاً آتشکده بوده و پس از تسلط اعراب آن را «ناریخانه» خوانده اند و سپس به «تاریخانه» معروف شده است.

به اعتقاد کارشناسان، تاریخانه با وجود ماهیت نیرومند ساسانی اش ، ساسانی نیست؛ چون ساختار آن با دستاوردهای اسلامی به طور کامل تغییر یافته است.

درباره تاریخانه و زمان ساخت بنای اولیه آن، صاحب نظران بسیاری بحث کرده اند. نویسنده مرآه البلدان دستور ساخت تاریخانه را به امیرالمومنین علی (ع) نسبت داده و آندره گدار تاریخ ساخت این بنا را اواسط قرن دوم هجری ذکر کرده است.

آرتور پوپ ساخته شدن این مسجد را بین سال های 130 تا 170 هجری دانسته و محمد کریم پیرنیا تاریخ ساخت آن را حدود 150 هجری میداند.

مسجد تاریخانه دامغان ، جزء نخستین مساجد ایران است که در آن مناره ساخته شده است. این مناره که در کنار مسجد بوده ، 6 و نیم مترمربع وسعت داشته است. مناره ای دایره شکل در این مسجد قرار دارد که دارای کتیبه ای به خط کوفی مشتمل بر آیات قرآنی است که به نام بانی آن، بختیار، فرزند محمد در تاریخ 420 هجری نامگذاری شده است.

ارتفاع کنونی این مناره 26 متر است و 86 پله دارد. محیط آن در پایین 13 متر است که کم کم از آن کاسته می شود و در بالا به 6 و هشت دهم متر می رسد.

ساختمان مسجد دربردارنده یک صحن یا حیاط مرکزی است که پیرامون آن را رواق های سرپوشیده در برگرفته است.

مسجد تاریخانه دامغان دارای ستون های مدور است که با آجرهایی به طول 35 و به عرض 34 سانتیمتر ساخته شده و به نام «چهل ستون» معروف است. تعداد ستون ها 26 عدد می باشد که این ستونها یک و نیم متر قطر دارند و از نظر ویژگی های معماری همانند ستون های کاخ های ساسانی هستند، 18 ستون از این تعداد در یک طرف و پنج ستون در سمت دیگر و سه ستون در مقابل قرار گرفته است.

در سالهای اخیر این مسجد در چند مرحله مرمت و بازسازی شد که این اقدامات از جمله موارد زیرساختی در راستای ثبت این مسجد در سازمان جهانی یونسکو بوده است.

مسئول ثبت آثار و تعیین حریم اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان سمنان گفت: نشست ثبت جهانی بنای تاریخی و مذهبی مسجد تاریخانه به عنوان هویت و نشان شهر دامغان و استان سمنان در فهرست میراث جهان اسلام به عنوان یکی از زیرمجموعه های یونسکو تا پایان تابستان برگزار می شود.

هانی رستگاران ابراز کرد: پرونده اقدامات برای ثبت جهانی مسجد تاریخانه در مجمع جهان اسلام تکمیل شد و تا هفته آینده به دبیرخانه برای بررسی ثبت جهانی ارسال می شود و سپس باید منتظر تشکیل جلسه تا پایان تابستان و ثبت جهانی بود.

وی بیان کرد: مسجد تاریخانه دامغان جزء نخستین مساجد ایران است که در آن مناره ساخته شده است. این مناره که در کنار مسجد بوده ، 6 و نیم متر مربع وسعت دارد و در کنار این مناره ، در دوره سلجوقی ، مناره دایره شکل دیگری ساخته و به این مجموعه اضافه شد که دارای کتیبه ای به خط کوفی مشتمل بر آیات قرآنی بوده که به نام بانی آن، بختیار، فرزند محمد در تاریخ 420 هجری نامگذاری شد.

مسئول ثبت آثار و تعیین حریم اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان سمنان ابراز کرد: ثبت ملی و جهانی این آثار ارزشمند نقشی مهم در حفظ اصالت و هویت ایرانی اسلامی و رونق گردشگری دارد.