فرش خودرنگ سنگسری و سفال خاکستری شاهرود از میراث فرهنگی و صنایع دستی مغفول سمنان هستند

خبرگزاری مهر/ براساس اخبار واصله، فرش خودرنگ سنگسری و سفال خاکستری شاهرود از میراث فرهنگی و صنایع دستی مغفول سمنان هستند.

صنایع دستی استان سمنان به واسطه اقلیم ویژه که از یک سو به جنگل و کوهستان و از سوی دیگر به دشت کویر منتهی می شود دارای تنوع است که برخی از آنها ویژگی های خاصی دارند، یکی از محصولات خاص استان فرشهای خودرنگ است.

ایل سنگسر در مهدی شهر نوعی فرش دستباف دارد که خودرنگ است یعنی نخ هایی که از پشم گوسفندان چیده می شود به صورت ارگانیک و طبیعی به نخ بدل شده و نوعی ترکیب قهوه ای رنگ و سفید را با سایه روشن های زیبا ترکیب می کند.

همان اثری که میتوان در سفال خاکستری شاهرود نیز یافت. سفالی که در حاشیه بلوار فعلی شاهرود کشف و توسط یکی از هنرمندان انجمن سفال شاهرود بازسازی شده است. کوزه های سفالی که بدون رنگ، دارای درخشندگی و شمایلی عجیب و طرح های خیره کننده هستند. سفالی که فقط گل و خاکستر در آن به کار می رود.

این دو میراث استان سمنان در عین کم نظیر بودن، مغفول هم مانده اند تا جایی که خیلی از مردم استان سمنان هم از وجود آنها بی خبر هستند و یا فقط نام آنها را در برخی رسانه ها شنیده و از آن اطلاع چندانی ندارد.

اینکه مردم استان سمنان سال است بدون رنگ هنر خلق می کنند یک موضوع است و اینکه چقدر این روزها توانسته ایم از این هنر ماندگار بهره گیری کنیم یک مسئله دیگر که تلاش داریم در این گزارش به آن بپردازیم. همچنین در خلال مصاحبه با صاحب نظران تلاش می شود تا این دو هنر شگفت انگیز را معرفی نیز کنیم.

یک کارشناس میراث فرهنگی با بیان اینکه فرش خود رنگ سنگسر حداقل دو هزار سال قدمت دارد، گفت: این فرش علی رغم اینکه از هیچ رنگی بهره نمی گیرد اما با 33 طیف رنگی دارای تنوع عجیبی است. همچنین تنوع در طرح ها و حتی اندازه ها از دیگر ویژگی این فرش به شمار می آید.

مریم سرکاری با بیان اینکه زنان ایل سنگسر فرش خودرنگ را با چنان هنری می بافند که چشمان بیننده را خیره می سازد، بیان کرد: این فرش که با دست بافته می شود به نوعی در تار و پود زندگی ایلاتی سنگسری ها در هم تنیده و یک هنر ناب و میراث فرهنگی عظیم را پدید آورده است.

وی با بیان اینکه فرش خود رنگ سنگسری تنها یک دست بافت معمولی نیست، افزود: فرش خود رنگ سنگسری در حقیقت یک میراث معنوی برای ایل سنگسر و همچنین استان سمنان محسوب می شود اما متأسفانه در معرفی آن کوتاهی های صورت گرفته است.

این کارشناس میراث فرهنگی در ادامه سه عامل اصلی را در احیای فرش خودرنگ سنگسری مهم میداند و می گوید: بازشناخت ما از هنر فرش خود رنگ، برند سازی آن به مثابه یک صنایع دستی و نماد سازی آن به عنوان یک میراث فرهنگی در واقع عاملی هستند که می توانند در احیای این هنر مهم در استان سمنان نقش ایفا کنند.

سرکاری می افزاید: باز شناخت این هنر در حقیقت همان تقویت نگاه درون استان و سپس کشور به تولید فرش خودرنگ سنگسری و میراث گرانبهای ایل سنگسر محسوب می شود که باید مورد اهتمام مسئولان میراث فرهنگی و صنایع دستی قرار بگیرد.

وی افزود: نمادسازی فرش خودرنگ سنگسری حمایت معنوی از این هنر و برند سازی آن هم حمایت مالی به شمار می آید که اگر توأمان با هم انجام شوند می توانیم شاهد رقم خوردن اتفاقات خوب برای این هنر مهم باشیم.

یکی دیگر از کارشناسان و صاحب نظران حوزه میراث فرهنگی استان سمنان پیرامون سفال خاکستری شاهرود گفت: همه چیز از اکتشافات منطقه بلوار در شمال شهر شاهرود آغاز شد زمانی که قطعه سفال خاکستری از دل زمین کشف و قدمت آن توسط کارشناسان باستان شناسی نزدیک به سه هزار سال تخمین زده شد.

امیرحسین شریفیان بیان کرد: همان موقع یکی از هنرمندان شاهرودی وظیفه احیای این سفال را برعهده گرفت و حتی توانست یک مراسم رونمایی نسبتاً مناسبی نیز برگزار کند.

وی افزود: این هنرمند شاهرودی همچنین توانست سفال خاکستری را بازسازی و آن را ارائه کند نتیجه زحمات چندین ساله این هنرمند به یک کتابچه مصور نیز تبدیل شد اما متأسفانه بعد از آن مراسم و تلاش ها به یکباره سفال خاکستری شاهرود به بوته فراموشی گذاشته شد.

این کارشناس میراث فرهنگی و صنایع دستی ادامه می دهد: سفال خاکستری شاهرود به سه دلیل دارای اهمیت ویژه در موضوع میراث فرهنگی و صنایع دستی است. نخست اینکه قدمت آن سه هزار سال تخمین زده شده و این یعنی ساخت این نوع سفال در تاریخ استان سمنان تنیده شده است.

شریفیان ادامه داد: دومین اهمیت این است که این سفال خود رنگ بوده و هیچ رنگی در ساخت آن به کار نرفته اما شما با نگاه کردن به آن در هر زاویه با توجه به نور تابیده شده یک نوع رنگ و ساختار را مشاهده می کنید و تقریباً محال است که بدانید این سفال تماماً از یک خاکستر و بی رنگ است که نشان از اوج هنر و خلاقیت مردمان این منطقه دارد.

وی با بیان اینکه سومین ویژگی اما این است که ساختار این سفال به واسطه مواد به کار رفته در آن بسیار استحکام دارد تا جایی که همین حالا هم سفال سه هزار ساله کشف شده در بلوار شاهرود به راحتی شکسته نمی شود، افزود: این نشان می دهد که ما با یک میراث فرهنگی و صنایع دستی بسیار مهم و دارای ارزش طرف هستیم اما متأسفانه کسی آن را بازشناسی نکرده است.

یکی از مهمترین سوالاتی که در پس از صحبتهای کارشناسان میتوان به آن رسید، این است که وظیفه حمایت و شناساندن این میراث ارزشمند استان سمنان بر عهده چه نهادی یا چه فردی است؟ اگر میراث فرهنگی استان سمنان وظیفه بازشناسی، هویت افزایی، نماد سازی و برند سازی فرش خود رنگ سنگسری و همچنین سفال خاکستری شاهرود را به عنوان آثار مهم، برعهده دارد چرا امروز در درون استان سمنان هم مردم از وجود این میراث بی خبر هستند؟

نکته دیگر اما این است که ورود مشخصاً میراث فرهنگی و صنایع دستی به موضوع تجاری سازی صنایع دستی و بازشناسی میراث فرهنگی آیا کار درست و به جایی است یا خیر؟ در این بین دو دیدگاه وجود دارد.

این دو نظر این هستند که اولاً میراث فرهنگی به عنوان نماینده حاکمیت باید از هنرمندان حمایت کرده تا میراث فرهنگی استان را بازشناسی و بازسازی کنند تا بتوان نسبت به ثروت افزایی و اشتغال اقدام کرد اما دیدگاه دوم این است که ورود دستگاه های دولتی این دو میراث گران بها را راهی پروسه بروکراسی و معطلی های دولتی خواهد کرد که به نفع هیچکس نیست در نتیجه باید از بخش خصوصی کمک گرفت تا در این راه کمک کند و دولت به جای تصدی گری تنها تسهیلگری کند.

یک کارشناس اقتصادی می گوید: هر دو دیدگاهی که در پرسش شما مطرح می شود نقاط ضعف و قوتی دارد و هردویشان تا حدودی درست هستند اما نمیتوان دست روی دست گذاشت و میراث فرهنگی را وارد بروکراسی اداری کرد یا آن را در اختیار بخش خصوصی با همه مشکلاتش قرارداد.

حسن همتیان می افزاید: یک راهکار بینابینی می بایست اتخاذ شود یعنی راهکاری که در آن دولت و بخش خصوصی توأمان با یکدیگر به موضوع فرش خود رنگ سنگسری و سفال خاکستری شاهرود ورود کرده و بتوانند آن را به تجاری سازی و برند سازی برسانند به عبارت دیگر بخش تصویرگری بر عهده دولت قرار بگیرد و بخش تصدی گری بر عهده بخش خصوصی یا حتی تعاونی های هنرمندان صنایع دستی تا بتوانیم نقاط ضعف هر دو دیدگاه را پوشش بدهیم.

وی می افزاید: بهترین راهکار برای این موضوع ایجاد یک کمیته مشترک متشکل از میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، هنرمندان فعال در این حوزه، افراد متخصص در تجارت و بازاریابی شرکتهای دانش بنیان و سرمایه گذاران بخش خصوصی خواهد بود.

امیر کرم زاده، مدیر کل میراث فرهنگی استان سمنان از تشکیل کارگروه فرش خود رنگ سنگسری برای احیای این هنر، آموزش هنرمندان و به نمایش گذاردن این فرش بی نظیر و…خبر داده است.

کرم زاده همچنین از حضور صنایع دستی استان سمنان در رویدادهای ملی مانند نمایشگاه های صنایع دستی خبر می دهد و عقیده دارد که این حضورها برای آن است که بتوانیم آثار فاخر استان سمنان را به هموطنان بشناسانیم.

اما از سوی دیگر باید دقت داشت که اگر به درستی این ظرفیتهای استان سمنان شناسنده میشد امروز شاهد وجود بازارهای بزرگی برای این محصولات در سطح کشور بودیم که متأسفانه این امر تحقق پیدا نکرده است.

از سوی دیگر تلاشهای میراث فرهنگی و صنایع دستی استان سمنان به ثبت ملی دستبافت های استان سمنان منجر شده است تا جایی که شماره دوزی سنگسر و تانه بافی کلاته خیج به نام استان سمنان ثبت شده است. این نشان می دهد که همین مدل می تواند در خصوص فرش خودرنگ سنگسری و سفال خاکستری شاهرود هم صورت بگیرد، چرا که می تواند در برندسازی و معرفی محصولات استان بسیار مؤثر واقع شود.