نگاهی به وضعیت بنای باستانی و ارزشمند خورهه در دهستان خورهه محلات

ایلنا/ این خبر پیرامون نگاهی به وضعیت بنای باستانی و ارزشمند خورهه در دهستان خورهه محلات برای شما نوشته شده است.

سیاوش آریا (کنشگر و دوستدار میراث فرهنگی) با اشاره به وضعیت بنای باستانی و رزشمند «خورهه» که در دهستان خورهه شهر محلات جای دارد، گفت: این بنا روزگار اندوهباری را سپری می کند و قلمه یا نیم ستون ها و پایه ستون ها و دیگر آثار سنگی آن در گوشه گوشه محوطه روی هم انباشته و رها شده است.

او ادامه داد: بنای باستانی و یگانه و بی همتای نامدار به «خورهه» که پیشتر به نادرستی آن را نیایشگاه یا آتشکده می نامیدند، کوشکی اربابی از دوره اشکانیان است که در روزگار ساسانی هم مورد استفاده جای گرفته و در دوره اسلامی نیز از آن به عنوان گورستان بهره برده شده است. با این همه، کوشک اربابی و ارزشمند «خورهه» روزگار اندوهباری را پشت سر می گذارد و به حال خود رها شده است. بخش هایی از پوشش کاهگلی اتاق ها و محوطه با گذشت زمان و بر اثر عوامل طبیعی همانند باران و باد و…فرو ریخته است. گیاهان خودرو و علف های هرز در بیشتر بخش های بنای «خورهه» روییده و چهره زشت و زننده ای را به نمایش گذاشته است که ماندگاری آنها تهدیدی برای یادگار اشکانیان است.

آریا همچنین به مرمت های غیراصولی اشاره کرد که در گذشته با سیمان بر روی نیم ستون ها انجام شده و ادامه داد: این نوع مرمت توی ذوق می زند و چهره آثار را خدشه دار کرده است. عوامل بیولوژیکی (گل سنگها) در درون پایه ستون ها، نیم ستون ها و دیگر آثار سنگی رخنه کرده و تهدیدی جدی برای بنای باستانی «خورهه» به شمار می آید. اما بی گمان بدترین درد یادگار اشکانیان، رها کردن آن است. پایه ستون ها و ساقه ستون ها و دیگر آثار سنگی بسیار ارزشمند هر کدام در گوشه ای با بدترین شیوه بر روی هم انباشته شده و رو به نابودی است.

در بخشی از محوطه، آثار سنگی مربوط به بنا در زیر خاک و گل، دفن شده و با مرگ دست و پنجه نرم می کند. به هر روی، از دردهای بنای باستانی «خورهه» هر چه بگوییم، کم است و در اینجا نمی گنجد. تنها ای کاش مسولان فرهنگی شهر و استان و کشور به ارزش و اهمیت چنین یادگارهای تکرارناپذیر و بی مانند (منحصر به فرد) ملی پی ببرند و پیش از نابودی کامل و پیوستن به تاریخ، چاره ای ریشه ای برای آن بیندیشند.

مهدی لعل بار (رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان محلات) نیز در خصوص وضعیت کنونی «خورهه» گفت: طی 3 سال گذشته به منظور حفظ محوطه پیرامون خورهه، درصدد فنس کشی برآمده ایم که تاکنون 3 فاز آن انجام و 70 درصد محوطه فنس کشی شده است تا از ورود حیوانات و حفاران غیر مجاز و… به محوطه جلوگیری شود. با تخصیص اعتبارات امسال، آخرین فاز فنس کشی نیز انجام خواهد شد.

او درخصوص ساماندهی محوطه خورهه نیز گفت: طی دو سال اخیر مرمت هایی در این محوطه صورت گرفته و بازسازی بخش های کاهگلی را تا حدودی انجام دادیم تا مانع ریزش این بخش ها شویم. ستون هایی که در این محوطه قرار دارند نیز ساماندهی شده اند و به منظور جلوگیری از آسیب بیشتر و برای نگهداری از دو ستونی که سرپا هستند در اطراف آنها داربست کشیده شده. تعدادی از ستونهای باقیمانده که ممکن است یک سوم یا یک چهارم یک ستون بوده باشد، در اطراف چیده شده اند و از گوشه و کنار بیابان جمع آوری و در محوطه قرار داده شده اند. درواقع آنچه اکنون در محوطه خورهه دیده می شود، ساماندهی شده است. بازسازی این محوطه نیازمند اعتبارات هنگفتی است که فعلا امکان پذیر نیست.

به گفته او، قسمت های پایینی این ستون ها در طول زمان آسیب دیده و قابل مرمت نیز نیست. حتی اگر هم مرمت شود، توانایی آنکه تمام ستون را ایستاده نگه دارد نیست. از این رو برای جلوگیری از ریزش، با داربست محار شده اند. بنابراین، این داربست ها دائمی خواهند بود.

رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان محلات درخصوص ساماندهی علف های هرزی که در گوشه و کنار محوطه روییده اند و این روزها با افزایش دمای هوا بیم آتش سوزی را بیشتر می کنند، گفت: هر سال با نامه نگاری و کمک دهیاری و شورا ساماندهی در محوطه انجام می شود. امسال هنوز این کار انجام نشده و در اسرع وقت این کار صورت می گیرد. این محوطه باتوجه به فعالیت واحد بومگردی که در نزدیکی آن قرار دارد، میزبان گردشگران متعددی است که می تواند رونق را به این محوطه بازگرداند. معمولا در ایام تعطیلات و آخر هفته ها بازدیدهایی از سایت خورهه انجام می شود و یکی از مقاصد گردشگری شهرستان به حساب می آید.

حسین محمودی (معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان مرکزی) نیز درخصوص مرمتهایی که اشاره شده از جنس سیمان است، گفت: این مرمت ها با سیمان نیستند و با ملات «باتارد» (ملاتی که از ترکیب آهک، ماسه، سیمان و آب تهیه می شود) صورت گرفته که در ظاهر شبیه سیمان هستند اما ملاتی نزدیک به سیمان است و مشکلی هم برای بنای تاریخی ایجاد نمی کند. درحال حاضر فقط فنس کشی هایی در محوطه انجام شده که برای محافظت از محوطه است.

او همچنین گفت: پیشنهاداتی ارائه شده که از اعتبارات تخصیص یافته سال 1402 مرمت های جدیدی در خورهه صورت گیرد. اگر این اعتبارات تخصیص یابد، مرمت ها از برج 11 و 12 آغاز خواهد شد. اما از آنجایی که مرمت این محوطه کار هر کس نیست از این رو نیازمند مرمتگران خاص و البته مواد خاص است.

محمودی در پاسخ به سئوال مبنی برآنکه چرا از تجربه مرمتهایی که در تخت جمشید صورت گرفته در محوطه خورهه بهره جسته نمی شود، گفت: برای مرمت تخت جمشید شاهد حضور مرمتگران خارجی بودیم و حتی اگر تمام بودجه استان را برای این کار اختصاص دهیم بازهم نمی توانیم آن مرمتگران را بیاوریم تا یکماه در این محوطه کار کنند. درخصوص کارشناسان ایرانی هم فعلا اظهارنظر نمی کنم و باتوجه به آنکه باید در انتظار تخصیص اعتبارات 1402 بود، فعلا چیزی نمیتوان گفت.

او درخصوص وضعیت کاوش در این محوطه نیز گفت: درحال حاضر کاوش باستان شناسی در اولویت نیست.