نوسان قیمت مواد اولیه و نخ بزرگترین چالش توبافی است

ایلنا/ براساس آخرین خبر و گزارش های منتشر شده، نوسان قیمت مواد اولیه و نخ بزرگترین چالش توبافی است.

روستای خراشاد در سال 1396 به عنوان نخستین روستای هدف صنایع دستی کشور و روستای ملی توبافی از سوی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری معرفی و ثبت شد.

پارچه بافی سنتی خراشاد (یا توبافی به زبان محلی) یکی از مهمترین صنایع دستی استان خراسان جنوبی است بطوریکه به عنوان یکی از محصولات صنایع دستی این استان، چندین نشان مرغوبیت صنایع دستی از سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور را اخذ کرده است.

در خراشاد تقریبا تمامی بانوان به شغل بافندگی مشغول هستند حتی بانوان دانشجو یا شاغل که موقتا در بیرجند اقامت دارند، در ایام تعطیلات به خراشاد بازگشته و به هنر بافندگی می پردازند. در همین راستا و پس از ثبت به عنوان روستای ملی توبافی، یکی از کاندیداهای ثبت جهانی قرار گرفت که پس از بازدید ارزیابان و کارشناسان منطقه غرب آسیا و اقیانوسیه به عنوان دومین روستای جهانی ایران با عنوان روستای جهانی توبافی (حوله بافی) ثبت جهانی شد.

ثبت شهرهای جهانی از سال 2014 در دنیا از طریق شورای جهانی صنایع دستی شکل گرفته که به صورت هر ساله از طریق مناطق پنجگانه صنایع دستی به وسیله ارزیابی از سوی داوران بین المللی در دنیا شکل میگیرد.

محصول تون بافی (توبافی) پارچه ای است که به وسیله دستگاه های بافندگی چوبی از نوع دو وردی و چهار وردی تولید می شود. مواد اولیه مصرفی برای تون بافی در گذشته نخ پنبه ای و ابریشمی بوده و امروزه از نخ های ویسکوز برای این منظور استفاده می شود. چپرباف، گنتی، و خشتی از رایج ترین نقوشی هستند که در اکثر مناطق مورد مطالعه جهت تون بافی مورد توجه بوده است. این عناصر برگرفته از طبیعت اطراف در ذهن بافنده نقش بسته است.

زهرا خراشادی زاده (ساکن روستای جهانی توبافی در خراسان جنوبی شهرستان بیرجند) با اشاره به آنکه توبافی در زمره بافتهای سنتی قرار میگیرد، گفت: در گذشته شاهد منسوخ شدن توبافی بودیم اما از سال 1386 مجدد شاهد احیای این نوع از پارچه بافی سنتی در روستای خراشاد بودیم. کار با پیشرفت خوبی همراه بود چنانکه اکنون طرح های صنعتی را روی دارهای سنتی پیاده کرده ایم و از این طریق می توانیم طرح های متنوعی را تولید کنیم.

به گفته او، در گذشته از این نوع پارچه به عنوان حوله استفاده میشد اما اکنون تبدیل به پارچه شده و از طریق این نوع بافت پارچه هایی برای دوخت پالتو، مانتو، انواع شال سر، لباس و… تولید می شود. حتی تعدادی از این کارها به خارج از کشور صادر می شود، چرا که نخ این نوع پارچه طبیعی است و از پنبه و پشم تولید می شود. این امر سبب شده تا مشتریان خارجی از این سبک کار استقبال زیادی کنند. در واقع، هم اکنون سبک تولید پارچه به همان سبک سنتی گذشتگان است اما طرح های پارچه های تولیدی تغییر کرده و تا حدودی بروزتر شد.

خراشاد زاده پیرامون اینکه نوسان قیمت مواد اولیه و نخ بزرگترین چالش توبافی است، تصریح کرد: در گذشته تنها 5 طرح سنتی از جمله کلو، چپر، بافت ساده، بافت گنتی، بافت خشتی برای تولید و توبافی داشتیم اما اکنون 55 طرح داریم. تنوع کار افزایش یافته و طرح هایی همچون پامرغی، چشم آهویی، قلب و… نیز به این بخش افزوده شد. البته توبافی با همان طرح های سنتی ثبت میراث جهانی است و اکنون به دلیل خواست بازار و ایجاد تنوع، طرح های جدید را وارد این کار کرده ایم تا بروز باشد.

او درخصوص منبعی که طرح های جدید را از آن استخراج می کند، گفت: از نرم افزار برای این امر استفاده می کنیم. طرح های مورد نظر را از نرم افزار پیدا و به قول محلی ها روی دستگاه توبافی پیاده و ورچینی می کنیم. هر طرح تا هشت ورد که قابل اجرا باشد را می توانیم روی دستگاه توبافی پیاده کنیم و با دارهایی که با دست و پا کار می کنند، اجرا کنیم.

این هنرمند صنایع دستی افزود: طرح های قدیمی بیشتر برای حوله مورداستفاده قرار می گیرند و از طرح های جدید برای انوع لباس از کت گرفته تا شال و… استفاده می شود. البته که همچنان پارچه های تولیدی، دست بافت هستند و مواد اولیه آنها طبیعی است. تفاوت کار ما تنوع در طرح و به فرآوری رساندن پارچه هاست چنانکه توانستیم از پارچه های تولید لباس بدوزیم.

به گفته خراشادی زاده، مشتریانی از فرانسه و ایتالیا خواستار پارچه های تولید شده توسط دستگاه توبافی هستند و شال هایی که بافته می شود مشتریان خاص خود را دارد. البته که از عمان نیز مشتریانی متقاضی این بافته های سنتی هستند. طرح های صنعتی با رنگهای طبیعی از جمله رنگ طوسی و سفید بیشتر مورد استقبال مشتریان است. رنج قیمت نیز در متراژ پارچه های پشمی از 200 تا 500 هزار تومان و در خصوص پارچه های پنبه ای نیز از متری 100 تا 300 هزار تومان است که بسته به میزان تراکم پارچه و بافت، متفاوت است.

او تصریح کرد: مشتریان داخلی نیز هرچند از طرح های جدید استقبال می کنند اما همچنان حوله برایشان جذاب تر است و در این میان، کیفیت برایشان اهمیت دارد و به طرح خیلی اهمیت نمی دهند.

این هنرمند صنایع دستی نقش جهانی شدن روستای خراشاد را در بازاریابی و معرفی توبافی به جهانیان و شناخته شدن آن در عرصه بین الملل موثر دانست و گفت: راه اندازی سایت اینترنتی و بارگذاری اطلاعات مرتبط با توبافی نیز سبب شده تا مخاطبان از هر نقطه جان بتوانند به این اطلاعات دسترسی داشته باشند.

خراشادی زاده بیشترین مشکل و چالش در حوزه توبافی را تهیه مواد اولیه دانست و گفت: بزرگترین مشکل ما در حوزه قیمت مواد اولیه است، چرا که دائم در نوسان است و حتی نشده که یک ماه قیمتها ثابت بماند. هر ماه که برای خرید مواد اولیه می رویم شاهد افزایش نرخ ها هستیم. این افزایش قیمت مواد اولیه در قیمت تمام شده محصول تولید شده توسط ما نیز تاثیر میگذارد. حدود دو تا سه سال است که حتی هفته به هفته شاهد افزایش قیمت نخ هستیم. این در حالی است که اگر ما بخواهیم هر هفته قیمت محصول تولید شده را تغییر دهیم، مشتریانمان را از دست می دهیم. اکنون نمیتوان قیمت ثابت ارائه داد و قیمت ها لحظه ای در حال تغییر است.

او ادامه داد: در ماه حدود هزار متر تولید توبافی داریم و این مهم که نمی توانیم قیمت ثابت ارائه دهیم چالش بزرگی است. در این میان سالانه حدود 200 میلیون تومان سود خالص از فروش این صنایع دستی برایمان باقی می ماند. ضمن آنکه این کار تنها منحصر به خانم ها نیست و حتی اکنون همسر و پسرم هم در کنار من و دخترم در این زمینه فعال هستند. در روستای خراشاد خانه هایی هستند که چندین دار پارچه بافی در آن فعال است و تقریبا تمام اعضای خانواده مشغول این کار هستند.

به گفته این فعال صنایع دستی، هرچند وام و تسهیلات تا حدودی به فعالان صنایع دستی تخصیص داده می شود اما آنچنان نیست که حتی بتوان مواد اولیه را تهیه کرد. این درحالی است که اگر بتوانیم در حجم زیاد مواد اولیه تهیه کنیم و درگیر نوسان قیمت ها نشویم، به نفع ما خواهد بود. متاسفانه تسهیلات بقدری نیست که بتوانیم یک یا دو تن مواد اولیه تهیه کنیم. در استان خودمان نخ ویسکوز را می توانیم تهیه کنیم اما نخ کنف را باید از استان اصفهان و نخ پشمی را از تبریز تهیه کنیم. همین مهم که نمی توانیم تمام مواد اولیه را از استان خودمان تهیه کنیم مسئله دیگری است، چرا که حمل و نقل و...نیز به قیمت تمام شده مواد اولیه افزوده می شود.