مسجد خسروشیر یکی از جاذبه های گردشگری خراسان رضوی است

ایسنا/ براساس آخرین خبر و گزارش های منتشر شده، مسجد خسروشیر یکی از جاذبه های گردشگری خراسان رضوی است.

رجبعلی لباف خانیکی، باستان شناس خراسانی اظهار کرد: در گذشته وقوع برخی از رویدادها یا حضور برخی شخصیت ها موجب میشد که در برهه ای از زمان جایگاه آن رویداد یا آن شخصیت شهره شود و بواسطه آن نام و آوازه با رونق و آبادانی همراه شود مانند «هگمتانه»، «پاسارگاد»، «شیز»، «الموت»، «پاژ»، «چالدران» و «جوین»

وی اضافه کرد: از جمله جوین که امروزه به دو شهرستان «جوین» و «جغتای» تقسیم شده که در قدیم «ولایت گویان» نام داشته و «یاقوت حموی» در کتاب «معجم البلدان» مرزهای آن ولایت را در غرب بسطام، در شرق نیشابور، در شمال جاجرم و در جنوب بیهق (سبزوار) نوشته است.

لباف خانیکی ادامه داد: آن ولایت در دوران استیلای مغول در سده هفتم تا پایان دوران صفوی به مرکزیت «فریومد» یکی از ولایات معتبر خراسان بوده و از دوران افشار مرکزیت آن به «آق قلعه» و پس از «محمدشاه قاجار» به «قازری» منتقل شده و پس از تغییر و تحولات زیاد در سال 1386 به دو شهرستان جوین و جغتای تفکیک شده است.

این باستان شناس خراسانی عنوان کرد: دشت جوین به دلیل برخورداری از آب و هوای مناسب و خاک حاصلخیز از گذشته های دور مورد توجه و سکونت و تردد بود اما از اواخر قرن ششم هجری قمری که «شمس الدین محمد بن محمد جوینی» ملازمت سلطان محمد خوارزمشاه و مستوفی دیوان او و پسرش سلطان جلال الدین خوارزمشاه را به عهده گرفت، آن خاندان به «صاحب دیوان» معروف شدند و سالها بعد نیز صاحب دیوان بودند.

لباف خانیکی ادامه داد: به گونه ای که پس از شمس الدین، پسرش «بهاءالدین محمد» نیز پس از یورش شحنگان مغول، از زمان چنگیزخان تا ورود هلاکوخان، حدود 35 سال با حکامی که مستقیما از مغولستان به حکومت شهرهای غربی تعیین میشدند بسر می برد و همچنان صاحب دیوان بود و در نهایت «اوکتای قاآن» جانشین چنگیز صاحب دیوانی کل ممالک را به او داد. در سال 651 هجری قمری «امیر ارغون» حکومت عراق و یزد را به بهاءالدین محمد جوینی داد. بهاءالدین در 60 سالگی فوت کرد.

وی گفت: «عطا ملک جوینی» پسر بهاءالدین محمد جوینی نیز پیش از 20 سالگی به کار تحریر و امیر دیوانی مشغول شد و با منشیان امیر ارغون همراه شد و 6 بار امیر ارغون را در سفرهایی که جهت ارائه گزارش مالی به «قراقوم» پایتخت مغولان داشت، همراهی کرد. در هر یک از آن سفرها عطاملک نه تنها مناطق مختلف را از نزدیک مشاهده میکرد، بلکه با سران و حکمرانان و شاهزادگان و خاندان مغول از نزدیک ملاقات میکرد و مواد کتاب تاریخی مورد نظر خود را فراهم می آورد تا اینکه مجموعه آن اطلاعات را تدوین و براساس آن اطلاعات کتاب ارزشمند و وزین«تاریخ جهانگشا» را در سال 658 هجری قمری نوشت.

لباف خانیکی اضافه کرد: عطاملک پس از آمدن هلاکوخان به ایران در سال 654 هجری قمری نیز جزو ملازمان خاص و دبیران مقرب هلاکو شد. روز به روز مقامش رفیع تر شد و همه جا هلاکوخان را همراهی میکرد.

وی عنوان کرد: پسر دیگر بهاءالدین جوینی و برادر عطاملک جوینی «شمس الدین محمد جوینی» بود که او هم به مقامات عالی رسید. در سال 663 که هلاکوخان در گذشت، پسرش «ابقا» وزارت را به برادر عطاملک یعنی شمس الدین محمد جوینی داد در حالی که عطاملک جوینی در آن مدت حاکم مستقل بغداد و کلیه عراق عرب بود. به همین دلیل با جایگاه های رفیعی که خاندان جوینی داشتند توانستند منشأ نام و آوازه و عمران و آبادانی برای ولایت جوین شوند که اکنون آثار و شواهد آن دوران طلایی در جای جای منطقه مشاهده می شود.

لباف خانیکی اظهار کرد: یکی از بناهای بسیار زیبا و با عظمت ولایت گویان در شهرستان جغتای امروز «مسجد خسروشیر» است. این مسجد در فاصله حدود 200متری شمال شرق روستایی با همین نام واقع است.

وی گفت: خرابه های مسجد خسروشیر بر میانه تپه ماهورهایی حاصل از تخریب و انهدام فضاهای معماری آجری و خشت گلی قرار گرفته است. بخشی از دیوارهای ایوان قبله تا پاکار طاق باقی مانده و حدود 9 متر ارتفاع دارند. انگاره های اندکی که از سقف برجای مانده معلوم میدارد که پوشش ایوان جناقی و به طریق طاق بوده است.

لباف خانیکی اضافه کرد: بر هریک از بازوهای جانبی ایوان 2 درگاهی به طرفین و احتمال زیاد شبستان ها باز میشده است. یکی از درگاهی های دیوار شرقی ایوان که کمتر آسیب دیده، به تزئینات و کتیبه هایی آراسته شده است. این درگاهی از درون یک طاق نما باز شده و پخی قوس جناقی و لچکی های دو طرف طاق با کتیبه و گچبری زینت یافته است.

وی ادامه داد: گچبری، اسلیمی و نقوش گیاهی برگ کنگری و دوایر متداخل، صلیب های ترئینی متصل به هم و خطوط متقاطع از جمله تزئینات ایوان است که از سطح عمومی دیوارها برجسته تر و قابل مقایسه با تزئینات بناهای هم عصر آن مانند «مسجد جامع ورامین» و «گنبد الجایتو در سلطانیه» به جهت اهمیت و زیبایی است.

لباف خانیکی تصریح کرد: همچنین بر سطح محوطه باستانی خسروشیر انبوه قطعات آجر، گچ و سفال های متعلق به قرون اولیه اسلام تا قرن دهم هجری قمری پراکنده شده است.