نیشابور از جاذبه های فراوانی برای گردشگران داخلی و خارجی برخوردار است

ایرنا/ براساس خبرهای بدست رسیده، نیشابور از جاذبه های فراوانی برای گردشگران داخلی و خارجی برخوردار است.

شهرستان نیشابور پس از مشهد به عنوان دومین شهرستان پرجمعیت خطه خراسان و سومین شهر پرجمعیت شرق کشور شناخته می شود. این شهرستان در طول تاریخ یکی از مراکز دانش اسلامی و مهد بسیاری از دانشمندان، علما، شعرا، متصوفه و دیگر بزرگان بوده و شماری از هنرمندان، دانشمندان، شاعران و بزرگان معاصر نیز از این خطه برخاسته اند. نیشابور در 127 کیلومتری غرب مشهد و 768 کیلومتری شرق تهران واقع است. گستره نیشابور بالغ بر هشت هزار و 722 کیلومتر مربع و معادل 2.9 درصد وسعت استان خراسان رضوی و 53 صدم درصد وسعت کل کشور است.

تاریخ دقیق پیدایش نیشابور و نام اولیه آن در دست نیست اما به گواهی متون کهن، این شهر در هزاره سوم پیش از میلاد به لحاظ وجهه فرهنگی هنری و تجاری از جایگاه ویژه ای برخوردار بوده است و به روایات اساطیری اولین کسی که بنای کهن دژ نیشابور را نهاد، انوش بن شیث بن آدم بود و ایرج بن افریدون بر آن عمارتهای دیگری ساخت.

براساس مقاله نیشابور از جاذبه های فراوانی برای گردشگران داخلی و خارجی برخوردار است، گفته شده که این شهر در دوره ساسانیان،در حدود دهه های میانی سده سوم میلادی به دستور شاپور اول ساسانی تاسیس گردیده است؛ علاوه بر این نیشابور، پایتخت اولین حکومت نیمه مستقل ایرانی پس از دوره امویان بود. در افسانه های مربوط به ایران باستان، بنای این شهر را به دوران اساطیری ایران و به عهد طهمورث نسبت داده اند.

این زمان حدودا با هزاره چهارم قبل از میلاد مسیح که شهرنشینی رونق یافته بود، قابل انطباق است. میتوان چنین انگاشت که این شهر از جهت موقعیت اقلیمی و راهبردی در سراسر دوران عهد باستان تا زمان ساسانیان شکوفا و پیوسته رو به پیشرفت بوده است. در زمان هخامنشیان شهری که بعدها نیشابور خوانده شد، جز ساتراپی پارت (پرثو) بوده است.

براساس مقاله نیشابور از جاذبه های فراوانی برای گردشگران داخلی و خارجی برخوردار است، باید بدانید که در شهرستان نیشابور بیش از 400 بنا، تپه، محوطه و اثر تاریخی شناسایی شده که از این تعداد بیش از 100 اثر در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

شهر اساطیری در گذر تاریخ

نیشابور در رهگذر تاریخ پرفراز و نشیب خود بواسطه برخورداری از موقعیت خاص جغرافیایی، خاک حاصلخیز و آب و هوای مناسب همواره مورد توجه اقوام مختلف بوده است.

مشخص نیست که قبل از ورود آریایی ها چه اقوامی در نیشابور سکونت داشته اند، اما هنگام ورود قوم آریایی به ایران، تیره ای از آنان به نام "پارت ها " (اقوام داهه) در منطقه خراسان و نیشابور سکونت گزیده و به آبادی و عمران پرداخته اند.

این اقوام قبل از تسلط اسلام چندان با اقوام همسایه درنیامیختند ولی پس از آن با موقعیت خاص نیشابور، این سرزمین مورد توجه اعراب قرار گرفت و عده ای از لشکریان عرب در آن مسکن گزیدند.

پس از آن، جمعیت ها و اقوام ساکن در نیشابور یا همواره مورد توجه و هجوم اقوام مختلف همچون ترکان غز، ترکمن ها، ازبکان، مغولان، تیموریان و افغانها قرار گرفتند که این موجب آمیختگی نژادهای مختلف در این شهر شد یا توسط زلزله های مکرر و بنیان کن، بخش زیادی از جمعیت نیشابور به کام مرگ رفته و جوامع و گروههای جدیدی جایگزین آنها گردیدند.

به هر حال این شهرستان میدانگاه مبارزه و برخورد افکار و عقاید مختلف و پایگاه منازعات و تعصبات متفاوتی بوده است که از یک سو سبب بروز جنبه های رنگارنگ قومی و فرهنگی شده و از سوی دیگر این امر غنای فرهنگی و تمدنی آن را در دوره های مختلف حیات تاریخی نیشابور به دنبال داشته است.

وجود 27 باب از 33 باب مدارس و دانشگاه های جهان اسلام در نیشابور، تاسیس نظامیه در آن قبل از نظامیه بغداد، ثبت حدیث معروف سلسله الذهب از حضرت علی بن موسی الرضا (ع) توسط چندین هزار نویسنده با قلمدان های مرصع در این شهر به سال 200 هـجری قمری، این شهر را به مأمن تشنگان علم و معرفت در سرزمین های اسلامی تبدیل کرده بود.

این شهر اساطیری در قرون چهارم و پنجم هجری قمری زادگاه چهار فرقه عرفانی ملامتیه، کرامیه، بکتاشیه و جوریه و مرکزیت تصوف و عرفان جهان اسلام در قرن چهارم بوده است.

همچنین ظهور بیش از چهار هزار و 300 نفر شخصیت برجسته علمی و فرهنگی تا ربع اول قرن ششم در این شهر، پرورش مشاهیری چون عطار (یکی از سه ضلع مثلث ادبیات عرفانی ایرانی)، حکیم عمر خیام (شاعر، منجم و ریاضیدان برجسته جهان اسلام و بزرگترین عالم جبر دوران هزار ساله قرون وسطی)، فضل بن شاذان و غیره، همه و همه شواهدی بر سابقه درخشان تمدن و فرهنگ غنی این شهرستان در گذشته است.

شهر کهن نیشابور

در جنوب شهر فعلی نیشابور، ناحیه ای به وسعت 3500 هکتار قرار دارد که به استناد متون و شواهد زیستگاهی از صدر اسلام تا اوایل دوره ایلخانی بوده است.

قسمت اعظم نیشابور کهن امروزه در دل خاک نهفته است و آثار آن محدود به چند تپه اصلی است. از این میان تپه های طرب آباد، سبزپوشان و قنات در سالهای 1315 و 1318 هجری شمسی توسط هیات باستان شناسی موزه متروپولیتن و شهر کهنه نیشابور و در سال 1384 به دست هیاتی ایرانی فرانسوی مورد کاوش قرار گرفت.

آرامگاه عطار

شیخ فریدالدین عطار، عارف، شاعر و ادیب ایرانی در سال 540 هجری قمری در نیشابور متولد شد و در طول عمرش خدمات علمی و تألیفات ارزشمندی مانند تذکره الاولیا، منطق الطیر، الهی نامه و غیره را از خود به یادگار گذاشت.

وی مقارن با حمله مغولان به خراسان در سال 618 هجری قمری جانش را از دست داد بنابر شواهد، نخستین بنای آرامگاه او توسط یحیی بن صاعد، قاضی القضات نیشابور در سده هفتم هجری برپا شد.

سپس امیرعلیشیر نوایی، وزیر آخرین حکمران تیموری بنایی دیگر بر آرامگاه عطار ساخت که اکنون تنها سنگ افراشته سیاه رنگ کتیبه داری از آن باقی مانده است.

سرانجام در سال 1341 هجری شمسی انجمن آثار ملی بنای ویران شده را مرمت و بازپیرایی نمود و با کاشی های الوان آن را به شکلی زیبا آراست. مقبره عطار همواره مورد توجه گردشگران و ادب دوستان سراسر دنیا بوده است.

آرامگاه خیام

حکیم ابوالفتح عمر بن ابراهیم مشهور به خیام نیشابوری، ریاضیدان، منجم، شاعر و اندیشمند والای ایرانی است که در سطح بین المللی از شهرت بسزایی برخوردار است.

وی در سال 439 هجری قمری پس از وفات، در گورستان حیره که امروزه در پنج کیلومتری شرق نیشابور واقع شده، به خاک سپرده شد.

بنای یادبود مزار این دانشمند بزرگ به سال 1341 هجری شمسی با طرح و نقشه مهندس هوشنگ سیحون ساخته شد.

آرامگاه خیام با ترکیبی از مصالح آهن، بتون و تزیینات کاشیکاری به شکل لوزی های به هم پیوسته برگرفته از اندیشه های ریاضی عمر خیام طراحی و بنیان گردیده است.

مسجد جامع نیشابور

مسجد جامع، واقع در شهر نیشابور، در دوره تیموری و به سال 889 هجری توسط پهلوان علی کرخی بنیان نهاده شده است که از انواع مساجد چهار ایوانی بشمار می رود.

بنای این مسجد با وسعت نزدیک به هفت هزار و 276 متر مربع مشتمل بر ایوان های ضلع شمالی، جنوبی، رواق و شبستان است. نمای ایوانها و طاق نماهای این مسجد با تزیینات آجری آراسته شده و کهن ترین بنای بر جای مانده در شهر نیشابور است.

سایت موزه شادیاخ

نیشابور در سال 205 هجری مرکز حکومت طاهریان شد و در همان ایام در شادیاخ عمارتی امیرنشین و منازلی برای سپاهیان بنا گردید. از آن پس این منطقه دارالحکومه خراسان و محل اقامت امرا و پادشاهان گشت و سرانجام با حمله مغول از میان رفت.

شادیاخ در جنوب شرقی آرامگاه عطار با وسعت بیش از 200 هزار متر مربع واقع شده و از سال 1378 مورد کاوش های باستان شناسی قرار گرفته است. این مکان یکی از سایت موزه های باستان شناسی در استان خراسان رضوی است.

سایت موزه شادیاخ یکی از مناطق مسکونی بوده که براساس شواهد باستان شناسی مربوط به دوره طاهریان تا ایلخانیان است.

این محوطه که در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده، یکی از مراکز باستان شناسی در نیشابور است که بخشی از بقایای شهر کهن نیشابور را در خود جای داده است. "شادیاخ" یا "شادی کاخ" یا "شادی یاخ" یکی از محله های شهر کهن نیشابور بوده که از اوایل سده سوم هجری مسکونی شده و تا زمان وقوع زمین لرزه مخرب 669 هجری در این خطه اهمیت ویژه ای داشته است.

این محله به سبب کاخی که عبدالله بن طاهر به نام شادیاخ در آن بنا نهاد، به این نام شهرت یافت و یکی از محله های اشراف نشین نیشابور در گذشته و محل سکونت و زندگی پادشاهان، امیران، هنرمندان و نویسندگان بوده است.

کشف اسکلتهای انسانی درهم و متلاشی شده گویای آن است که امکان دارد زمانی شاید پیش از حمله مغول، زلزله ای هولناک بخشهایی از شادیاخ را از بین برده باشد.

گنبدهای شه میر

در حدود 10 کیلومتری جنوب نیشابور در کنار جاده این شهر به کاشمر، در میان قبرستان قدیمی 2 بنای آجری به فاصله کمی از یکدیگر با ساختار و اندازه ای متفاوت قرار دارند که به مهروا، مهرآباد و شادمهر معروفند. ویژگی های معماری موید انتساب گنبد بزرگ به دوران سلجوقی است و گنبد کوچک به عصر ایلخانی مربوط است. احتمالا این 2 بنا بر فراز مقابر اشخاصی صاحب نام یا عرفایی مشهور ساخته شده که اکنون هویت آنها برای ما مشخص نیست.

باغ و عمارت امین الاسلامی

باغ و عمارت امین الاسلامی در گذشته متعلق به مرحوم ابوالحسن امین الاسلامی بوده و امروزه در خیابان امام خمینی (ره) در مجاورت باغ ملی نیشابور واقع شده است.

بنای واقع در میانه باغ با زیربنای تقریبی هزار و 300 مترمربع در 2 طبقه ساخته شده و دارای فضاهایی نظیر سالن مرکزی، اتاق ها، پیشخوان ستوان دار، سردابه و غیره بوده است.

عمارت امین الاسلامی و باغ پیرامون آن با درختان بلند، مثمر و غیرمثمر از جمله چنار، کاج، شمشاد، توت، گردو و غیره در زمان پهلوی ساخته شده و الگویی از هنر باغ سازی اصیل ایرانی است.

طبیعت و روستاهای چشم نواز نیشابور

در 20 کیلومتری شرق نیشابور و در مسیر جاده مشهد روستای خرو علیا قرار گرفته است. این روستا دارای دره ای خرم و مصفا و پوشیده از درختان گوناگون میوه و نیز غیر مثمر است. آبشاری نیز از ارتفاعات این منطقه کوهستانی به پایین می غلتد که بر جذابیت های طبیعی ناحیه افزوده است. روستای خرو علیا در تابستان به عنوان جایگاهی مطبوع به عنوان استراحتگاه مردم نیشابور و گردشگران مورد استفاده قرار میگیرد.

روستای دیزباد در 30 کیلومتری شرق نیشابور و در مسیر جاده مشهد واقع گردیده است. این روستای کوهستانی دارای پوشش گیاهی متنوع و آب و هوایی مطبوع و خنک است.

همچنین روستای بوژان از توابع بخش مرکزی شهرستان نیشابور است که وجود ارتفاعات، باغ های انبوه، آبشار، حواشی رودخانه و بافت مسکونی پلکانی این روستا را به یکی از مراکز مهم گردشگری شهرستان نیشابور تبدیل کرده است.

بوژان از طریق شهر نیشابور با جاده ای آسفالت قابل دسترسی است. باغ های میوه، پیرامون روستای بوژان گسترده شده که در فصول مختلف سال چشم اندازهای رویایی و رنگارنگی را پدید می آورند. روستای بوژان در دامنه ارتفاعات جنوبی رشته کوه بینالود قرار گرفته که دامنه این ارتفاعات سرسبز و مرتعی از انواع گل ها و گیاهان دارویی و صنعتی پوشیده شده است.

چشم انداز دره سرسبز روستا و رودخانه جاری آن، همراه با منظره کشتزارها و باغ های گسترده جلوه بسیار زیبا و تماشایی دارند که طبیعتگردان و گردشگران را به سوی خود جلب می کنند.

معدن فیروزه

فیروزه، سنگ آبی‏ رنگ و گرانبهایی است که از جواهرات معروف جهان شمرده می‏ شود و معدن آن تنها در چند کشور دنیا وجود دارد که از آن جمله در ترکمنستان و آسیای صغیر و همچنین در جنوب غربی ایالات متحده امریکا در نیومکزیکو، آریزونا، کلرادو و نوادا است.

اما از بین تمام معادن فیروزه جهان، فیروزه معدن فیروزه نیشابور از همه مرغوب تر و گرانقیمت تر است.

معادن فیروزه نیشابور در 6 دره از کوههای موسوم به بار معدن در 50 کیلومتری شمال غربی نیشابور در بلوک ریوند واقع است و تاکنون به منظور بدست آوردن فیروزه، بیش از 100 غار در این دره ‏ها ایجاد شده است.

شهرت فیروزه نیشابور از روزگاران قدیم بر سر زبانها بوده و گویندگان و نویسندگان در وصف آن سخن ها گفته اند.

سوغات نیشابور

نیشابور علاوه بر اینکه در دوره هایی از تاریخ تمدن اسلامی مهد علم و فرهنگ و زادگاه گروهی از دانشوران و مردان نامدار تاریخ ایران بوده است، از دوره های بسیار کهن به داشتن جواهری گرانبها به نام فیروزه به شهرت جهانی رسیده است.

از تاریخ دقیق کشف فیروزه و نحوه استخراج آن از گذشته های دور و به ویژه تا پیش از زمامداری پادشاهان صفوی اطلاعات جامعی در دست نیست اما احتمال می رود که در اوج شهرت و آبادانی نیشابور، ساکنان این منطقه از وجود فیروزه و نحوه استخراج آن آگاهی داشته اند.

همچنین مهمترین صنایع دستی رایج در شهرستان نیشابور، قالیبافی و گلیم بافی است. صنعت قالی بافی در بیش از 470 روستا و صنعت گلیم بافی در 27 روستای این شهرستان عمدتا به صورت کار اصلی یا به صورت فعالیت جنبی و مکمل در کنار سایر فعالیت های اقتصادی رواج دارد.

آمادگی و توانمندی نیشابور در بخش صنعت قالی بافی به گونه ای است که بعضا هنرمندان این شهرستان اقدام به بافتن قالی هایی با متراژ چند هزار متری می کنند که در نوع خود بزرگترین در دنیاست.

از دیگر صنایع دستی موجود در شهرستان نیشابور میتوان به سفالگری، نمد مالی، پارچه بافی، ریسندگی نخ، گیوه بافی و حصیر بافی اشاره کرد.

دیگر هنرهای دستی این شهرستان، ساخت برخی ابزار موسیقی مانند قوشمه (دوعدد فلوت به هم چسبیده)، سرنا، دهل، دوتار، سه تار، تار و دایره زنگی است که توسط خراطها ساخته می شود.

بازارهای سنتی و مشاغل بومی

نیشابور یکی از معدود شهرهای استان خراسان رضوی است که امروز همچنان دارای بازاری سنتی است که در عصر صفویه بنا شده است. این بازار سرپوشیده معروف به بازار سرپوش در خیابان امام (ره) واقع شده و دارای راسته بازار، سراها و حجره های متعدد است.

در بازار سرپوش حجره های مشاغل سنتی و بومی از قبیل فرش فروشی، رویگری، مسگری، رنگرزی، آهنگری، پارچه فروشی و غیره مشاهده می گردد.

از دیگر بازارهای نیشابور میتوان به چهارشنبه بازار میدان فردوسی، بازار رباط شاه عباسی و پاساژ ناصرانی، پاساژ قریشی، پاساژ مروارید، پاساژ ولی عصر اشاره کرد.

شربت ریواس

ریواس، نوعی میوه کوهستانی نیشابور است که در اصل گیاهی مرتعی و خودرو بوده و در فصل بهار بر دامنه های ارتفاعات شمالی و شرقی شهرستان و عمدتا کوههای بینالود می روید و از بهترین و مرغوب ترین نوع آن در ایران محسوب می شود.

این گیاه از زمان های بسیار دور در این شهرستان به عمل می آمده است، بطوریکه در "بندهش" یکی از متون کهن ایرانی به این گیاه با دید اساطیری اشاراتی شده و در کتب برخی مورخان و سیاحان ایرانی و خارجی نیز از طعم و طراوت ریواس نیشابور توصیف ها شده است.

ریواس دارای ساقه هایی سفید تا ارتفاع 80 سانتیمتر است که در سرساقه های آن برگ بزرگ و پهنی شبیه پنجه مرغابی وجود دارد و تنها قسمت ساقه های آن خوردنی است.

ساقه های این گیاه، لطیف و آبدار و طعم آن ترش و مطبوع است و علاوه بر وجود مقدار زیادی املاح معدنی و انواع ویتامین ها در آن، خاصیت دارویی دارد.

از ریواس در انواع خوراکی ها، مربا، شربت و خورش استفاده می کنند و شربت ریواس مهمترین محصول فرآوری شده آن به عنوان سوغات نیشابور به سایر نقاط ایران و خارج از کشور بویژه کشورهای عربی حوزه خلیج فارس صادر می شود.