کاربافی یکی از هنرهایی است که بانوان ورزنه از دیرباز به آن پرداخته اند

ایسنا/ براساس آخرین گزارش های بدست رسیده، کاربافی یکی از هنرهایی است که بانوان ورزنه از دیرباز به آن پرداخته اند.

پیش تر «سکینه شهباز» را در نمایشگاه ملی صنایع دستی دیده بودم که در چهل ستون اصفهان برگزار شد و البته آنجا گپ و گفت مفصلی هم داشتیم، تا اینکه چند روز قبل گذارم به ورزنه افتاد و کویرش. اما لیدر خوش ذوق ما در این تور تصمیم گرفته بود تا شرکت کنندگان را در بازار این شهر با پارچه های حاصل از هنر ناب کاربافی ورزنه نیز آشنا کند؛ برای من اما بازار کافی نبود و بی درنگ نام کبری خلیلی و سکینه شهباز از ذهنم گذرانده شد. از این رو، و در فرصت بدست آمده با همراهی لیدر هنر دوستمان تصمیم گرفتم چند دقیقه ای به دیدار سکینه شهباز بروم، در خانه اش که البته کارگاه کاربافی او نیز همان جا برپا بود، درست روبروی مسجد حاج عزیز ورزنه. نشانی را خودش به من داده بود، زمانی که در چهل ستون دیدمش.

به هرحال فرصت اندک بود، ولی برای ادای احترام، چند دقیقه ای میهمانش شدم، سلامی بود و علیکی، خدا را شکر سرپا بود و در حال کاربافی...در نهایت، تصمیم گرفتم گفت و گوی گذشته را همراه با آنچه در روز دیدارمان در ورزنه سخن گفتیم در هجدهمین شماره از خاک سرمه خیز اصفهان منتشر کنم و از هنر این بانوی کارباف شهر ورزنه بگویم. بانوی هنرمندی که سال 1395 به عنوان چهره ماندگار صنایع دستی استان اصفهان نیز شناخته شد. او متولد هفتم تیر 1323 در شهر ورزنه است و سالهاست که به تولید انواع پارچه های حاصل از هنر کاربافی مشغول است.

آنچه می خوانید حاصل دیدار و گفت و گوی خبرنگار با سکینه شهباز، هنرمند هنر کاربافی ورزنه است.

مادر جان، از چند سالگی کاربافی را شروع کردید؟

از 12 سالگی

هنر کاربافی را از مادرتان یاد گرفتید؟

از «ماچی» یاد گرفتم.

«ماچی» چه کسی بود؟

مادربزرگم یعنی مادر مادرم. ما در ورزنه به مادربزرگ «ماچی» می گوییم.

اسم «ماچی» چه بود؟

اسم او هم سکینه بود، «سکینه دوستعلی»

چه چیزهایی با استفاده از هنر کاربافی بافته می شود؟

ما قبلاً در ورزنه تمام پارچه های موردنیازمان را با کاربافی می بافتیم مثل چادرشب، شلوار و پیراهن، سفره ، بقچه حمام، حوله، بقچه جهاز عروس، چادر سفید، کفن و خیلی چیزهای دیگر.

الان چطور؟

الان هم می بافیم اما خب خیلی از اینها را از بازار تهیه می کنند یا اینکه امروزه دیگر مورد نیاز نیستند.

پارچه های کاربافی در چه رنگهایی بافته می شوند؟

5 رنگ قرمز، زرد یا نارنجی، سبز، آبی و مشکی، البته خیلی وقتها هم آن را رنگ نمی کنیم و همانطور سفید استفاده می شود.

مثل چی؟

مثلاً برای چادرهایمان

که معروف هم هست...

بله چادرهای سفید زنان ورزنه معروف است و آن هم با کاربافی بافته می شود.

پارچه ها همگی با پنبه تهیه می شوند؟

بله همه محصولات کاربافی با پنبه تهیه می شود.

خودتان پنبه را کشت می کنید؟ آب زیادی لازم دارد که در ورزنه نیست!

قبل از خشکسالی، پنبه توسط اهالی شهر ورزنه کشت میشد و از آن نخ درست می کردند، اما با خشکسالی، زمین های کشاورزی از بین رفت و دیگر نمی توانیم پنبه تولید کنیم و پنبه مورد نیاز کاربافی در مشهد کشت می شود.

بنابراین الان پنبه را از مشهد تهیه می کنید یا نخ را؟

ما نخ را می خریم.

پنبه در کجا به نخ تبدیل می شود؟

میبد یزد

اتفاقا میبد یزد هم کاربافی دارند.

بله دارند.

یعنی شما نخ را از یزد می خرید؟

پنبه در یزد به نخ تبدیل می شود و سپس به اهالی ورزنه می رسد و ما همین جا می خریم.

نخ رنگی مستقیما از یزد به ورزنه می آید؟

خودمان هم با جوهرهای طبیعی رنگ می کنیم و گاهی هم بله با همان 5 رنگی که گفتم یعنی رنگهای قرمز، زرد، سبز، آبی و مشکی از میبد یزد می آید.

دستگاه کاربافی به چه صورت است؟ یعنی عمودی روی زمین است یا به شکلی دیگر؟

هم به صورت زمینی است و هم سیار، من هر دو را کار کردم اما الان که پیر شده ام، دستگاه زمینی راحت تر است.

دستگاه کاربافی اسم خاصی ندارد؟

به آن کارباف می گویند.

این دستگاه شامل چه اجزایی است؟

این دستگاه شامل زیرچی، تی تی چی و شانه، دفتین، سردفتین، نورت، سری ینگ، گرا، تنگیره، تخته، جیغو، مهره جیغو، ماکو، مارسه، چروبینی، کپی و میونجی است و هر دفتین هم 4 تا نی دارد.

پارچه کاربافی نقش هم دارد؟

بله یا بدون نقش است یا نقش های ساده دارد.

این نقش ها اسم دارند؟

معمولا میل میل، قنداری، اناروبه، گل شفتالو، خرده نباتی، متقال، پنج رنگ، شمد و کش.

به میبد یزد اشاره شد که کاربافی در آنجا هم انجام می شود، کاربافی ورزنه با یزد فرق می کند؟

شیوه تولید کاربافی تقریباً همه جا به یک شکل است، اما به این بستگی دارد که از آن پارچه کاربافی می خواهند چه استفاده ای ببرند.

شما اطلاع دارید که مردم ورزنه از چه زمانی به کاربافی مشغول بودند؟

خیلی وقته، من فقط می دانم که از آبا و اجدادمان به ما رسیده است.

بافتن یک سفره به صورت کاربافی چند روز طول می کشد؟

من یک روزه می بافم، جوان بودم دو تا در یک روز می بافتم.

مادر، می دانید چرا به این هنر کاربافی گفته می شود؟

به این خاطر که به پارچه کرباس در این منطقه «کار» هم گفته می شود که پارچه دو وردی است که با پنبه و به وسیله دستگاه کاربافی بافته می شود.

بنابراین کاربافی خلاصه کرباس بافی است، درسته؟

بله، اصل آن کرباس بافی است اما مردم محلی به آن کاربافی گفته اند و دیگر به همین نام مشهور شده است.

مادر جان، چند فرزند دارید؟

چهارتا پسر دارم. اصغر، محمد، رضا و حسین.

کاربافی نمی کنند؟

خیر قبلاً کشاورزی داشتند و حالا هر کار بتوانند انجام می دهند مثل بنایی یا در مغازه کار می کنند، اما قالیبافی هم بلدند. خودم هم 15 تا قالی بافتم.

عروس های شما همه کارباف هستند؟

فقط عروس بزرگم یعنی بتول شهباز کاربافی می کند که می خواهم او را به عنوان جانشینم معرفی کنم.

کاربافی را از شما یاد گرفته؟

بله خودم به او یاد دادم.

فقط ایشان کاربافی می کنند؟ نوه ها چطور؟

7 تا نوه هم دارم که پسر سکینه (همین عروسم) کاربافی دوست دارد و می خواهد یاد بگیرد.

شما در نمایشگاه چهل ستون شرکت داشتید، آیا به عنوان هنرمند کارباف در نمایشگاه دیگری هم حضور داشتید؟

بله، 4 بار در اصفهان نمایشگاه داشتم، یعنی در میدان نقش جهان، سی و سه پل، چهل ستون و باغ غدیر. در تهران هم نمایشگاه داشتم.

جوانان ورزنه برای آموختن کاربافی علاقه دارند؟

من و کبری خلیلی که او هم در کاربافی خیلی هنرمند است قرار بود در خانه حسن یوسفی در ورزنه کاربافی را به کسانی که علاقه دارند آموزش بدهیم. اما کسی ما را حمایت نکرد یعنی شهرداری و بخشداری با ما همراه نشدند.

بیشتر زنان ورزنه کاربافی می کنند؟

در گذشته، کاربافی شغلی موروثی و خانوادگی در میان زنان ورزنه بود اما الان تعدادشان خیلی کم است.

الان چند نفر در ورزنه کاربافی می کنند؟

قبل از شروع خشکسالی در ورزنه 20 نفر از زنان به کاربافی مشغول بودند، اما الان فقط 5 هستیم که کاربافی می کنیم.

اسمشان چیست؟ منظورم زنانی است که الان در ورزنه کاربافی می کنند.

کبری خلیلی، خدیجه اصغری، فاطمه باقری، جمیله علی مدد و خودم سکینه شهباز.

از مسئولین چه انتظاری دارید؟

برای خودم هیچی نمی خواهم، اما توقع دارم از دنیا، از خدا، از امامان و بعد هم از بزرگان مملکتمان که کاری بکنند که جوانان اینقدر اذیت نشوند، همه شان گرفتارند. همه چیز گران است، دختر از گرانی نمی تواند جهیزیه تهیه کند. پسر نمی تواند حتی خانه را اجاره کند، من توقع دارم و ثوابی بلندتر از این نیست که مسئولین کمک کنند تا جوانان بیکار نباشند و جایی برای زندگی داشته باشند که بتوانند ازدواج کنند.