آستان شاهچراغ نه مصوب کننده و نه مجری طرح توسعه و ساماندهی در بافت تاریخی شیراز است

ایسنا/ براساس خبرهای بدست آمده، آستان شاهچراغ نه مصوب کننده و نه مجری طرح توسعه و ساماندهی در بافت تاریخی شیراز است.

علیرضا صحرائیان، معاون توسعه و مدیریت آستان شاهچراغ در یک برنامه تلویزیونی درباره طرح واکنش برانگیز ساماندهی بافت اطراف حرم شاهچراغ که با حضور دو موافق از تولیت آستان شاهچراغ و استانداری و دو منتقد پخش شد، گفت: قبل از انقلاب شرکت «امکو» طرحی را تصویب می کند، حرم (شاهچراغ) همیشه طرح مصوب داشته، هرچند طرح «امکو» دستخوش تغییراتی شده است. شاید یکی از دلایل اینکه اطراف بافت حرم ها در شیراز دچار آسیب شده و همه ناراحت بافت هستند، بلاتکلیفی بوده و عزم ملی برای رفاه حال مردم و مجاوران حرم ایجاد نشده است که ساماندهی و بازآفرینی واقعی اطراف حرم ها شکل بگیرد.

قبر فروشی و ارزان خریدن خانه ها شایعه است

او سپس با اشاره به محدوده طرح 57 هکتاری که متمرکز در قلب بافت تاریخی شهر شیراز است و منتقدان و معترضانی دارد، اظهار کرد: بافت تاریخی شیراز بالغ بر 360 هکتار مشخص شده که در آن محدوده طرح 57 هکتاری قرار دارد، اما اینطور نیست که این محدوده (57 هکتار) به صحن تبدیل شود و در آن قبر فروشی شود یا تجاری سازی شود یا اتفاقی بیفتد که دور از هر ذهن شفافی است. حرم برای شیرازی ها و ایرانی ها آستانی مقدس است و اگر قرار است طرحی هم تصویب شود یا تصویب شده، علت آن است که رفاه مردم و زائران را تامین می کند و قصد و غرض دیگری ندارد.

صحرائیان اضافه کرد: اتفاقا ما بارها معترض تجاری سازی و بویژه «مجتمع بین الحرمین» بودیم که از ابتدای خیابان حضرتی آغاز می شود و تا نزدیکی حسینی، روبروی حرم سید علاءالدین حسین ادامه پیدا می کند. ما همیشه مخالف بودیم ولی خیلی ها فکر می کنند این مجتمع تجاری به حرم مربوط است، در حالی که فقط نام حرم را دارد و به بخش خصوصی مربوط می شود. همین طرح هشت و نه هکتار از بافت ارزشمند تاریخی شیراز را دچار آسیب و شکاف کرده و بارها تولیت وقت مکاتبه رسمی داشته و به استانداری و شهرداری اعتراض و شکایت رسمی کرده است. این مجتمع سال 74 ساخته شد.

او درباره طرحی که به قسمت شرقی آستان که تا محدوده حرم سید علاءالدین حسین را در بر می گیرد، گفت: توسعه حرم با بافت تاریخی ارتباطی ندارد و این محدوده جز املاک و زمین های آستان است. ما در این محدوده یک موزه داریم که داخل محدوده حرم بوده و قرار است توسعه یابد. دارالشفائی هم در ضلع جنوبی حرم قرار دارد. در ضلع شمالی آستان نیز بیمارستای بوده که به حرم مطهر شاهچراغ اهدا شده و کنار آن هم زمینی است که به آستان مربوط است. همه اینها را تجمیع کردیم و دارالشفاء می سازیم که قرار است خدمات خیریه ارائه دهد. آستان در محدوده صحن جدید تعدادی املاک دارد که آنها تملک کرده و خودش زیر نظر کارشناسان میراث فرهنگی مرمت کرده تا به موزه تبدیل شده است.

معاون تولیت آستان شاهچراغ اظهار کرد: این شایعه را که قرار است زمین های اطراف حرم را به قیمت متری هشت هزار تومان از مردم خریداری کنند و بعد آنها را به عنوان قبر دو سه میلیاردی بفروشند، تکذیب می کنم.

او گفت: ما قرار است این محدوده را به پایلوت گردشگری مذهبی تبدیل کنیم و قرار شده بناهای واجد ارزش در این محدوده، شناسایی و کارشناسی شوند. در این محدوده خانه هایی چون «حسنی اردکانی» و «صدر جهرمی»، «اکبری» و «ظریفکار» وجود دارد که اصلا آنها را تخریب نمی کنیم و مقاوم سازی می کنیم و از ظرفیت این بناها برای گردشگری استفاده می کنیم. آن طرحی که با حفظ و احیای بافت تاریخی قرار است بهسازی و مطلوب سازی شود و محل بحث ما است 1.5 هکتار از 360 هکتار است که البته اجرای آن بر عهده حرم نیست و اجرای آن با وزارت راه و شهرسازی و شهرداری شیراز است.

صحرائیان تاکید کرد: آستان مقدس شاهچراغ نه مصوب کننده و نه مجری طرح است و نه به کسی فشاری می آورد که کاری انجام شود. اینطور نشود به نام حرم و به کام دیگران باشد. ما در حال حاضر فقط نیازهای زائران و مجاوران و مردم را تشریح می کنیم و اتفاقا یکی از ارگان هایی هستیم که اعتقاد داریم هرچه سریع تر این موضوع تعیین تکلیف شود و دولت و رئیس جمهور و دستگاه های دخیل این طرح بهسازی را اجرا کنند.

تخریب و تملک خارج از محدوده 1.5 هکتار متوقف شده است

در ادامه برنامه تلویزیونی امیرحسین جمشیدی، مدیرکل دفترفنی و حمل و نقل و ترافیک استانداری فارس با مرور طرح های توسعه و تخریب های گذشته تاکید کرد که ما بافت تاریخی را هویت خود می دانیم و در ادامه اظهار کرد: براساس طرح مصوب که 1200 پلاک را در شمال خط مشکی در بر می گیرد، شهرداری شیراز از یک ماه گذشته مجاز شده است براساس نوع پلاک و کاربری که در کمیسیون ماده 5 مشخص شده، مجوز مرمت، تجدید بنا یا بهسازی صادر کند و هیچ کسی در این محدوده حق ندارد مالکیت را از مردم بگیرد.

او با بیان اینکه برای مجموعه یک و نیم هکتاری طرح شهری خوبی تهیه شده که باعث بازآفرینی و حفظ بناهای واجد ارزش می شود، تاکید کرد: در هیچ یک از طرح ها که از آنها حرف شده نباید تملک اتفاق افتد.

اگر طرحی برای تخریب ندارید، چرا تملک می کنید؟

محمد مهدی کلانتری، مدرس دانشگاه، کنشگر و پژوهشگر مرمت و احیای بناها و بافت های تاریخی نیز در این برنامه تلویزیونی با اشاره به تاریخچه بافت شیراز و تخریب هایی که تاکنون اتفاق اتفاده، نقشه های هوایی از بافت شیراز را قبل و پس از تخریب ها در دوره های زمانی مختلف مرور کرد و گفت: نهادهایی پشت یک عنوان مقدس و به نام حرم تخلفات خود را پنهان می کنند. جلوی این جریان باید گرفته شود.

صحرائیان، معاون توسعه و مدیریت آستان شاهچراغ در ادامه این سخنان یادآور شد که آستان مقدس شاهچراغ مخالف آن طرح ها بوده است. ما معتقد بودیم می توانستیم به جای آن مجتمع یک معبر ایجاد کنند.

کلانتری هم پیرامون اینکه آستان شاهچراغ نه مصوب کننده و نه مجری طرح توسعه و ساماندهی در بافت تاریخی شیراز است، اضافه کرد: این تخریب طی 11 سال اتفاق افتاد، در حالی که هیچ طرح مصوبی نداشت. خیابان را که ساختند، دنبال طرح آن رفتند. بعضی ها می گویند طرح نداریم، ولی سوال این است، چرا تملک می کنید؟ این طرح ها (پروژه نیکان و مجتمع بین الحرمین) به نام حرم و به کام سوداگران بود. کسانی که آن پروژه را اجرا کردند، حالا به آن کارها در کارنامه اجرایی افتخار می کنند.

این مدرس دانشگاه به بازدید هفته گذشته رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی از بخشهایی از بافت تاریخی شیراز اشاره کرد و گفت: با وجود آنکه معاون استانداری تاکید کردند بالاتر از خط پژوهشگاه میراث فرهنگی و مشاور، تخریبی قرار نیست رخ دهد، اما در همان مصوبه کمیسیون ماده 5 در بندی به اتصال 8 امامزاده پرداخته شده، با این شرایط چگونه تخریب ها به بالای خط (منسوب به پژوهشگاه) نمی رسد؟

جمشیدی، مدیرکل دفتر فنی و حمل و نقل و ترافیک استانداری فارس در پاسخ به این پرسش گفت: مشاور طرح پیشنهاد کرده مسیر زیارتی تعریف شود که معنی آن، گشودگی راه نیست. تنها نکته ای که کمیسیون ماده 5 تصویب کرده با رویکرد حفظ وضعیت وجود این گذر ایجاد می شود و هیچ تخریبی بالای خط (مشکی) اتفاق نمی افتد.

کلانتری اما به نگرانی های دیگری درباره اجرای طرح ساماندهی اطراف حرم اشاره کرد و گفت: بازدید هفته گذشته در این مسیر بیانگر آن بود که 33 پلاک، نامه شهرداری را گرفته اند و دو نهاد اداره راه و شهرداری شیراز درحال تملک آن خانه ها هستند. نگرانی دیگر این است که آن نامه ها فقط برای خانه های این محدوده داده نشده است؛ چرا که سخنگوی شورای شهر مطرح می کند نه تنها طرح توسعه اتصال شاهچراغ به «بقعه سید تاج الدین غریب» نیز مطرح است و خیلی از پلاک ها در این مسیر تملک شده است. طرح دیگر اتصال تا علی بن حمزه است که در اختیار مشاور قرار دارد. طرح توسعه تا دروازه قرآن پیش می رود، این طرح با عنوان «عرفان» بدون آنکه طرح مصوب داشته باشد در حال تملک خانه هاست. پروژه دیگر، ایجاد زیرگذری تا حرم شاهچراغ است که آن هم مصوبه ندارد که حالا معاون استاندار می گویند متوقف شده است.

محسن اکبرزاده، معاون پژوهشی پژوهشکده نوین شهر معنوی ثامن که به عنوان کارشناس و منتقد در این نشست حضور داشت، به تجربه طرح توسعه حرم امام رضا (ع) در شهر مشهد اشاره کرد و گفت: تجربه در شیراز و مشهد نشان می دهد این طرح ها اتفاق نمی افتد، چون نه قوانین و نه بازیگران اصلی و نه شرایط اجتماعی و نه نظام اقتصادی سودسالار و دلالی عوض نشده است و بنابراین هرچه می گویند اتفاق نمی افتد، تجربه نشان داده که اتفاق می افتد. می گویند «کلاه بیاور» سر می آورند. وقتی شلخته تملک می کنم و با هیچ یک از این خط ها کار نداریم، یعنی کارفرما و دستور بالاسری خود را مصوبه را الزامی نمی دانیم.

او با اشاره به تجربه بافت مشهد و طرح توسعه حرم که خط دید حرم امام رضا (ع) را شکسته، اظهار کرد: طرح «تاش» که از نیمه دهه 70 با هدف بهسازی بافت پیرامونی حرم امام رضا (ع) اجرا شد و اینقدر به آن انتقاد می شود، یک ساختمان شش طبقه بود که با وجود طرح مصوب شورای عالی و تمام مکانیزم های نظارتی و قدرتی در مشهد، در 13 طبقه ساخته شد، دستگاه مجری آن را 13 طبقه کرد. کنار حرم تمام خطوط آسمان حرم شکسته شده است، آیا دستگاه های نظارتی در استان فارس توان بالاتری به نسبت شهرهای دیگر دارند که توان کنترل آن طرح ها را به ایشان می دهد؟ نگرانی درباره بافت شیراز، دقیقا بخش های ابهام دار آن طرح هاست.

معاون پژوهشی طرح ثامن ادامه داد: یک مشاور برای این طرح (ساماندهی بافت اطراف حرم) انتخاب شده که همه می گویند خیلی خوب بوده و به او وقت و بودجه داده اید و طرحی را تهیه کرده که از سمت وزارت راه، به عنوان وزارت توسعه دهنده بوده است. از سوی دیگر، وزارت میراث فرهنگی که باید نقش حفاظتی داشته باشد، اجازه داده فراتر از خط مشاور پیش بروند. این چه رویکردی است که وزارت میراث فرهنگی دارد؟ بازی و نقش وزارت میراث فرهنگی وزارت راه عوض شده است، یکی دیگر در زمین دیگری بازی می کند. حالا هم هفت صفحه مصوبه آورده اند که بسیاری از بندهای آن درهایی را باز کرده که تحت کنترل نیست.

اکبرزاده بیان کرد: وقتی دو سه دهه جلوی توسعه بافت را می گیریم، این بافت را مستضعف می کنیم حتما آن خانه ها مشکل پیدا می کند و در نهایت آن بافت را خلاص می کنیم. در واقع بهشتی که از آن حرف می زنند، به این شکل تحقق پیدا نمی کند. در مشهد دولت در بافت 360 هکتاری شهر 1450 پلاک تملک کرده است، آن طرح با پیشرفت کمتر از 50 درصد متوقف شد و حالا دولت مانده با این پلاک ها چه کند، شاید آنها را در طرح مولد سازی واگذار کند، اما چه می شود دولت یکباره بزرگترین زمین دار اطراف حرم ها می شود، آیا اراده دولتی بوده است؟ خیر! یک ضابطه ای وجود داشته و اتفاقی اتفاده که پیاده نظام دلالی ایجاد کرده است.

معاون پژوهشکده شهر ثامن اضافه کرد: نگرانی ما درباره بافت شیراز این است که وزارت راه و شهرسازی و شهرداری، هر دو در حال تملک هستند. البته آنها با مردم روبرو نمی شوند، کارگزارانی را می آورند که سودی از این کار می گیرند تا مردم را متقاعد کنند. در مشهد نخست، نانوایی ها، مدرسه ها و شبکه زیستی پشتیبان سکونت را حذف کردند و تملک ها شلخته اتفاق افتاد. شاهد رفتارهای غیررسمی بودیم که از ارزان فروشی خانه مردم منفعت می برد. اتفاق های بدتر و زننده تری رخ داد، یک خانه را آنقدر دست به دست می کردند که سود کارگزار آن یک و نیم برابر میشد. آنقدر با قیمت ها بازی شد که تمام فرآیند آن آزاردهنده بود.

او بیان کرد: «اعیان سازی» رفتار سوداگرانه است که جامعه تضعیف شده را مثل گوشت قربانی پاره پاره می کنند. این میان آستان های مقدس و مردم از بین می رود و حیثیت دولت ها می رود. فقط دو دسته سود می برند: پیمانکاران و کارگزاران.

معاون پژوهشی پژوهشکده شهر ثامن مشاور استان شاهچراغ در پایان سخنان نماینده استانداری فارس و معاون تولیت آستان شاهچراغ که تاکید داشتند تخریب و تملکی فراتر اتفاق نمی افتد، گفت: مشاور آستان سال 97 به آستان قدس رضوی آمد و گرافیکی از طرح بافت پیرامون شاهچراغ نشان داد که از دروازه قرآن تا دروازه کازرون گسترش داشت. یک چیزهایی وجود دارد که هنوز سطحی از ابهام و نگرانی را حفظ می کند، مثل طرح وصل کردن امامزاده ها به یکدیگر. ما باید به نظر همان مشاور طرح (وزارت راه) برگردیم که کمترین تخریب ها را دارد.