هنرمند پیشکسوت هنر گره چینی از مشکل همه هنرمندان صنایع دستی می گوید

ایسنا/ براساس آخرین خبرهای بدست آمده، هنرمند پیشکسوت هنر گره چینی از مشکل همه هنرمندان صنایع دستی می گوید.

در اقامتگاه سنتی حیدر میرزا میهمان استاد مجید عزیزاللهی، هنرمند پیشکسوت هنر گره چینی شدیم و با او به گفت و گو پرداختیم.

از ورودتان به این هنر شروع کنیم. چه سالی گره چینی را آغاز کردید؟

براساس مقاله هنرمند پیشکسوت هنر گره چینی از مشکل همه هنرمندان صنایع دستی می گوید، باید بدانید که تقریبا از سال 1367 وارد رشته هنری گره چینی شدم.

پیش از شما فرد دیگری در خانواده شما فعالیت هنری داشت؟

پدرم «حاج محمود عزیزالهی» به نگهداری خانه های قدیمی علاقه داشت و یکی از کلکسیون دارهای بزرگ در اصفهان بشمار می رفتند و انواع تمبر و سکه و پول کاغذی، نقاشی و ساعت و هر آنچه فکرش را بکنید حتی در و پنجره های چوبی قدیمی را جمع آوری می کردند. البته پدرم گره چین نبود، ولی با انواع هنر ارتباط برقرار میکرد و به جمع آوری آنها می پرداخت و حتی خانه ما نیز همان خانه اصلی علیقلی آقا بود که دقیقا روبروی حمام علیقلی آقا قرار داشت و البته تخریب شد. پدرم اتاق شاه نشین آن خانه را با کلکسیون خودش چیدمان کرده بود.

بنابراین از حمایت پدر برخوردار بودید. درسته؟

بله با حمایت پدرم و پشتوانه و تشویق ایشان به هنر گره چینی وارد شدم و تقریباً 35 سال است که در این کار هستم.

چه تاریخی متولد شدید؟

متولد یکم شهریور 1349

کدام محله اصفهان؟

در محله عبدالرزاق

به خانه علیقلی آقا اشاره کردید؟ تصویری از این خانه دارید؟ چه ویژگی هایی داشت و چه اتفاقی برای آن افتاد؟

براساس مقاله هنرمند پیشکسوت هنر گره چینی از مشکل همه هنرمندان صنایع دستی می گوید، باید بدانید که این خانه دارای دو ایوان در ضلع شرق و غرب بود که با ستون های گچی مقرنس تزیین شده بود و ضلع جنوبی که شامل پنج دری و حیاط خلوت و ضلع شمالی که شامل یک شاه نشین و بهارنشین و غلام گرد و اتاق های جانبی بود و سنگ های جلوی شاه نشین با نقش برجسته هفت خوان رستم تزیین شده بود. پدرم این خانه را خریداری کرده بود ولی متأسفانه بعد از انقلاب به دلیل بی توجهی به خانه های میراثی، این خانه هم دچار یکسری شکستگی ها و گسستگی هایی در ساخت شد.

ما هم از بانک درخواست کردیم که وامی در اختیار ما قرار دهند تا خانه را مرمت و بازسازی کنیم، چون متراژ خانه بیش از هزار متر بود و به تنهایی از عهده هزینه بر نمی آمدیم. در نهایت، بانک مبلغ مورد نیاز را در اختیار ما قرار نداد و به ما اعلام کرد که برای تخریب و نوسازی به شما وام می دهیم ولی برای مرمت خیر! متأسفانه به مرور سقف شاه نشین خانه نشست کرد و ریخت و تقریباً خانه از دست رفت، یعنی کلا از بین رفت و الان یک ساختمان جدید بجای آن وجود دارد.

چه سالی از بین رفت؟

سال 1362

آن زمان پدرتان در قید حیات بودند؟

بله

چه شد که به رشته هنری گره چینی وارد شدید؟

ماجرا از یک توپ شروع شد...

یک توپ؟!

بله یادم می آید که پدرم یک در خریده بود و کنار حیاط گذاشته بود و من که 14 ساله بودم با برادرم فوتبال بازی میکردم. همینطور که بازی می کردیم توپ را شوت کردم که به آن در خورد و شیشه هایش ریخت. من یک باج به برادرم دادم که به پدر چیزی نگوید و قبل از اینکه پدر بیاید قسمتی که ریخته بود را چیدم، اما مدتی بعد با برادرم دعوایمان شد و برادرم به پدرم گفت که برای آن در چه اتفاقی افتاد. پدرم پرسید «خودت چیدی؟!» گفتم بله و بعد گفت «خیلی خب» و خبری از تنبیه نشد.

فردای همان روز پدرم یک پنجره آورد که شیشه های گره هایش ریخته بود و به من گفت بچینم و من چیدم و این کار ادامه پیدا کرد یعنی پدر در خریداری میکرد و من می چیدم و کسری های آنها را پر میکردم تا اینکه پدر گفت که باید آموزش ببینی و من هم نزد استاد غلام آقا ابراهیمیان رفتم. به این ترتیب یک توپ آغاز کار من بود و توپ من در زمین گره چینی افتاد...

گفتید نام استادتان چه کسی بود؟

استاد من در گره چینی «غلام آقا ابراهیمیان» بودند که علاوه بر گره چینی در بحث معماری و مقرنس هم استاد بود و جز اساتید شاخص بشمار می رفت. حتی موزه لوور از ایشان دعوت کرد که برای آموزش به آنجا برود و قبول نکرد. آدم خاصی بود و طرز فکر خاصی داشت.

استاد مستقیم دیگری نداشتید؟

اینکه تحت آموزش آنها باشم خیر، اما بعد از استاد آقا ابراهیمیان با اساتید بزرگی در ارتباط بودم و از دانش و هنر دستشان بهره بردم، ازجمله استاد «حاج عباس عشاقی» که در زمینه هنر گره چینی اعجوبه بود که متأسفانه به رحمت خدا رفتند. بعد باهمکارم استاد صافی آشنا شدم و مدتی در کارگاه میراث در تخت فولاد با هم همکاری می کردیم و بعد من از میراث بیرون آمدم و بازار کار آزاد وارد شدم از اساتید برجسته که از سرمایه ها و میراث زنده این هنر هستند و انگشت شمارند می توانم از استاد قضاوی، استاد سعید علیزاده، استاد مهدی عشاقی و استاد عباس خوشنویس نام ببرم که نسل طلایی هنر گره چینی بشمار می روند.

فقط به گره چینی می پردازید یا کارهایی مانند معرق و منبت با چوب را هم انجام می دهید؟

فقط گره چینی کار می کنم. گره چینی دنیای جداگانه ای دارد. در این کار باید چند تخصص را بطور همزمان داشته باشیم.

کدام تخصص ها؟

باید چوب بر خیلی خوبی باشیم و بدانیم که تنه درخت را به چه صورت برش دهید. همچنین ما باید نجار خوبی باشیم چون خودمان باید مثلاً در و پنجره را بسازیم. باید طراح خوبی باشیم و بهترین طراحی را انجام دهیم حتی ظریف تر و دقیق تر از فرش طراحی کنیم. شیشه بر خوبی باشیم، چون حتی شیشه بر حرفه ای هم نمی تواند یکسری شیشه هایی را که ما می بریم را ببرد و اگر تخصص نداشته باشید شیشه سریع خرد می شود. در عین حال باید شبکه بر خوبی هم باشیم و باید هارمونی رنگ ها را هم بدانیم. در این کار اگر به اندازه یک نوک مداد در طرح یا برش اشتباه شود وقتی کار تمام می شود کار یا چند سانتیمتر کوچک یا چند سانتیمتر بزرگ می شود.

در بحث مرمت دانستن چه مواردی برای هنرمند هنر گره چینی لازم است؟

در بحث مرمت نیز باید رنگ و لعاب ها را بشناسیم، باید لایه پوششی را بشناسیم، باید بدانیم که چه لایه نفوذی یا لایه پوششی را استفاده کنیم، باید رنگ ها و ترکیب رنگ ها را بشناسیم، لایه برداری از روی چوب را بشناسیم یعنی بدانیم که چگونه لایه برداری کنیم تا چوب آسیب نبیند؛ ضمن اینکه بعد از پایان مرمت هم این موضوع خیلی مشخص نباشد که بخش مرمت شده، تازه کار شده است یعنی هارمونی داشته باشد و برای بیننده خیلی مشخص نباشد که کدام قسمت مرمت و نوسازی شده است.

هنر گره چینی چه تعریفی دارد؟

گره چینی به معنای چیدمان قطعات مجزای چوب و شیشه رنگی در طرح های اسلیمی و هندسی و اتصال آن به یکدیگر است.

بسیاری از متخصصان استفاده از روغن بزرک روی چوب را خطا می دانند. نظر شما چیست؟

باید دلیل قانع کننده ای بیاورند. تقریباً 400 سال است که از این روغن گیاهی استفاده می شود و امتحان خود را پس داده است، چراکه هم چوب را خوش رنگ می کند و هم طول عمر چوب بیشتر می شود شده و در برابر رطوبت مقاوم می شود، چون در بافت چوب نفوذ می کند و در ظاهر زیبای آن تغییری ایجاد نمی کند. من بعضی جاها دیده ام که از لایه های پوششی یا نانو استفاده می کنند، ولی بعد از چند سال پوسته شده و شکل بدی به درب می دهد و باید دوباره هزینه شده و لایه برداری شود؛ البته روغن بزرک باید حداقل سالی یکبار زده شود.

آیا بجز شما و پدرتان، فردی دیگری در خانواده گره چینی کار می کند؟

خیر فقط من هستم.

خواهر و برادران شما در چه مشاغلی فعالیت دارند؟

براساس مقاله هنرمند پیشکسوت هنر گره چینی از مشکل همه هنرمندان صنایع دستی می گوید، باید بدانید که من فقط سه برادر دارم که در رشته پزشکی و مهندسی فعالیت دارند و به گره چینی علاقه ای ندارند.

شما چندمین فرزند هستید؟

چهارمین فرزند هستم.

استاد، شما تا چه مقطعی تحصیل کردید؟

دیپلم

در کدام مدارس؟

به ترتیب در مدرسه ایرانشهر قدیم. مدرس و احمدیه.

جوان ها به یادگیری هنر گره چینی علاقه نشان می دهند؟

بله خیلی زیاد، بویژه خانم ها، ولی موضوع این است که فضای کار ما کارگری است و برای خانم ها ایده آل نیست، اما اگر یک فضای آموزشی از سوی اداره کل میراث فرهنگی به آموزش صنایع دستی اختصاص داده شود حتما برای آموزش می آییم.

فضا فراهم شود در آن صورت شما به آموزش هنرتان تمایل دارید؟

بله قطعاً. اگر تحت نظر اداره میراث فرهنگی باشد آموزش می دهم. مثلاً اداره میراث فرهنگی کلاس برگزار کرده و از ما درخواست کند که آموزش دهیم، در این صورت بله ، اما اگر منظور شما آموزش بطور شخصی باشد، چون ما بیشتر در خانه های قدیمی کار می کنیم و فضای آن فضای کارگری است و نه آموزشی، آن را مناسب نمی بینم؛ اما اگر یک فضای آموزشی در اختیار داشته باشیم قطعاً این کار را انجام خواهیم داد.

چند فرزند دارید؟

یک دختر

به گره چینی علاقه دارد؟

علاقه داشت ، ولی رشته اش معماری است و خدا را شکر موفق است، البته به شغل من خیلی علاقه دارد، ولی من ترجیحاً اجازه نمی دهم به این کار وارد شود.

کارتان را دوست دارید؟

عاشق کارم هستم و معتقدم که اگر کسی عاشق کارش نباشد مانند یک انسانی است که هرروز صبح از خانه به زندان می رود و شب دوباره به خانه بر می گردد. کسی که کار خود را دوست نداشته باشد، نکند بهتر است. من کارم را بسیار دوست دارم.

چه چیزی باعث دلگیری شما شده است؟

از استعداد و عمر جوانانی که نسل بعدی هنرمندان این شهر زیبا هستند و به دلیل برخی بی تدبیری ها حرام می شوند، دلگیرم. شما یک کاری را انجام می دهید، زحمت می کشید، کاری را به جایی می رسانید، شروع می کنید به ساختن یک پل تا چند نفر از روی آن عبور کنند، اما بعد با مقاومت مواجه می شوید، هم مقاومت آب و هم مقاومت مردم آن منطقه که شما می خواهید این پل را برای آنها بسازید! آب طبیعتش این است که زیر پای تو را خالی کند، چون می خواهد راه خودش را باز کند، ولی جماعتی که اجازه نمی دهند تو آن پل را بسازی طبیعتشان نیست، بلکه عقلشان است و تا وقتی این پل را به جایی می رسانی می بینی پل را نیمه کاره ساخته ای و تمام هم نشده و نتوانستی به آن چیزی هم که میخواستی برسی و روز به روز هم بدتر می شود. سنگ اندازی ها باعث می شود که تو نتوانی کارت را انجام دهی.

من سه سال قبل در این کار شیشه را متری 400 هزار تومان می خریدم، مثلاً فرض کنید که قراردادی می بستم با مبلغ یک میلیارد و 300 میلیون تومان. برای این کار، 300 میلیون تومان شیشه می خریدم که بتوانم کارم را انجام دهد، 200 تا 300 میلیون هم باید چوب بخرم و بقیه اش سود کارم است. این در حالی است که الان شیشه متری 15 میلیون تومان است یعنی تقریباً 40 برابر شده است. 40 برابر 330 میلیون تومان، 12 میلیارد تومان می شود!

خب اگر من شیشه خریده و کنار گذاشته بودم 12 میلیارد تومان در جیبم بود! 300 میلیون شیشه و 200 میلیون چوب بخرم و بعد هم توانایی جسمی خود را از دست بدهم تا 600 میلیون سود داشته باشم و البته صاحب کار همین 600 میلیون تومان را هم یکجا به من نمی دهد (تازه اگر بتوانم از او بگیرم.) با این حساب کدام عقل سلیم می گوید این کار را انجام بدهم؟! من دلار و طلا بخرم یا اصلاً شیشه بخرم یعنی متریال کارم را بخرم بهتر است!

به همین دلیل است که کار تولیدی نابود می شود و من حداقل به فرزند خودم با اینکه دست و پنجه بی نظیری دارد، توصیه می کنم که به این کار وارد نشود.

در این صورت هنرتان منسوخ می شود!

بله می شود. این موضوع را باید مسئولین عزیز ما جوابگو باشند. من تا کجا می توانم از جسم خود مایه بگذارم؛ آرتروز گردن، آرتروز آرنج، آرتروز شانه، دیسک کمر، عصب سیاتیک، ضعیف شدن بینایی هم به لحاظ دوربین و هم نزدیک بین، به علاوه گرد و خاکی که در ریه های ما رفته است و مشخص نیست که در آینده به چه صورت خود را نشان خواهد داد!

بله قطعاً هنر ما و بلکه همه هنرها منسوخ می شوند؛ چون موزه لوور به استاد غلام آقا ابراهیمیان می گفت که برود آنجا با تمام امکانات و بدون نگرانی از آتیه خود فقط آموزش دهد نه اینکه آموزش دهد! آنها با هنرمندان چنین برخورد می کنند. آیا در کشور ما و در شهری که شهر جهانی صنایع دستی است با استادکارها چنین برخورد می شود؟ خیر.

براساس مقاله هنرمند پیشکسوت هنر گره چینی از مشکل همه هنرمندان صنایع دستی می گوید، باید بدانید که البته این را هم بگویم که بحث بر سر محدودیت قوانین است و دست و پای کارمندان صنایع دستی هم بسته است، متأسفانه آنها هم امکانات آن را ندارند که بتوانند یکسری خدمات به هنرمندان ارائه کنند.

بیمه هستید؟

بله امیدوارم بقیه هنرمندان هم تحت پوشش قرار بگیرند، این کمترین کاری است که دولت می تواند انجام دهد.

شما گفتید که کارتان را دوست دارید، این دوست داشتن یعنی عاشق گره چینی هستید؟ تعریف خاصی از عشق دارید؟

هرچند که عشق از دیدگاه هرکس متفاوت است و خود را تنها در یک زمینه نشان نمی دهد، ولی ازنظر من عشق و اعتماد دو فاکتوری است که آدمها باید با آنها با احتیاط برخورد کنند، چون مثل لبه تیغ می مانند و ممکن است یک برش سنگینی در زندگی آدم ایجاد کند و یا برعکس...

و هنرمند چه کسی است؟

هنرمند چشم سوم است.

بیشتر توضیح می دهید؟

قطعاً واژه چشم بصیرت را شنیده اید؛ یعنی یکسری چیزهایی که فرد عادی نمی بیند و شاید متوجه نشود و نداند و نشناسد، اما هنرمند می فهمد. هنرمند کسی است که به آن چیزی که خلق می کند علاقه دارد. هنرمند از دیدگاه من یک خالق است؛ البته منظور من این نیست که دید او از سایرین بالاتر است، بلکه می گویم دید متفاوتی نسبت به بقیه دارد. مثلاً قطعه چوبی که ازنظر یک نفر هیزم است و به درد سوختن میخورد از دید یک هنرمند یک تندیس از یک پرنده یا صورت انسانی است.

یکبار یکی از دوستان پزشک حرف قشنگی به من زد و گفت «لذت من به عنوان پزشک علاوه بر درآمدی که دارم این است که یک بیمار در حال مرگ را نجات می دهم و تا زمانی که او زنده است من هم لذت خواهم برد.» ما هنرمندان نیز همین حس را داریم چون یک در یا پنجره ای که عقبه تاریخی دارد و قرار بوده تخریب شود. آن را احیا می کنیم یعنی چندین سال دیگر هم خواهد ماند، درواقع من یک مرده را از لای خاک بیرون کشیده و زنده کرده ام، قطعاً لذت بخش است...

کارگاه خاصی برای گره چینی دارید؟

کارگاهی در جاده نجف آباد داشتم.

برای گره چینی چه نوع چوبی استفاده می کنید؟

چنار

چوب چنار چه ویژگی هایی دارد؟

چنار استحکام گردو، قشنگی راش و فرمان پذیری کبوده را دارد و به وفور هم جا وجود دارد از جمله چنار اصفهان و کردستان و...که البته چنار کردستان برای کار ما مناسب تر است.

چرا کردستان؟

به دلیل آب و هوای آن منطقه، جنس چوب خوب و رنگ قرمز جوهری خیلی قشنگی دارد.

چوب مورد نیاز کارتان را از کجا تهیه می کنید؟

از چوب بری های اطراف اصفهان

با میراث همکاری داشتید؟

خیر

چرا؟

مراجعه نکردند.

به بعضی از خانه های تاریخی اشاره کنید که گره چینی آنها را انجام دادید؟

از جمله خانه های شاخصی که گره چینی آنها را انجام دادم خانه بخردی، سرای بدیع و تعدادی خانه پشت میدان نقش جهان بود. یکسری کارها هم به این صورت بود که در و پنجره را به کارگاه ما می آوردند و ما مرمت می کردیم و بعد نصب می کردند. در خانه های شخصی در شمال تهران و اصفهان خیلی کار کردم و 30 تا 40 درصد کارهای من در خانه های شخصی نوساز است.

خارج از کشور هم کار کردید؟

بله محصولاتم به آمریکا، استرالیا و کشورهای حاشیه خلیج تا ابد فارس و چند کشور اروپایی صادر شده است.

در حال حاضر مشغول کار جدیدی هستید؟

قریب به یک سال است که سفارش کار نگرفته ام، چون به لحاظ اقتصادی صرفه ندارد. وضعیت خطرناکی است و سفارش کار ضرر سنگین تری دارد.

از خانه حیدر میرزا بگویید. مربوط به چه دوره تاریخی است؟

این خانه منسوب به فردی به نام «حیدر میرزا» است که یکی از رجال و تجار اواخر دوره صفوی و اوایل دوره قاجار بود.

خانه را خریداری کردید؟

این خانه توسط چند شریک خریداری شده که بنده هم سهم کوچکی دارم.

پیش از مرمت چه وضعیتی داشت؟

تمام در و پنجره ها مخروبه بود و تقریبا هیزم بود، به نحوی که وقتی تصمیم به مرمت گرفتم کارفرما گفت همه را بسوزانیم و از نو بسازیم! شاه نشین خانه کاملا پایین آمده بود و تنها ضلع غربی ساختمان سالم تر بود که البته سقف آن هم به دلیل روشن کردن آتش سیاه شده و آینه هایش شکسته شده بود. ما در اصل به یک مخروبه وارد شدیم و براساس المان ها و عکسهایی که از قدیم داشتیم این خانه را بازسازی کردیم، اتاقها را خاک برداری کرده و سقف ها را سبک سازی کردیم و به نوعی این خانه مهندسی سازی شده است. تمام قسمتهای این ساختمان لوله کشی آب گرم و سرد و برق کشی دارد، دارای سیستم صوتی و دوربین های نظارتی است و در واقع یک خانه قدیمی است، اما همه امکانات یک اقامتگاه سنتی آن تعبیه شده است، یعنی یک خانه قدیمی که قرار بود مخروبه شود به یک اقامتگاه سنتی تبدیل شد.

و مرمت شد؟

بله مرمت و نوسازی. البته اصل کار ما مرمت است و چندین سال است که کار مرمت را در قالب یک گروه انجام می دهیم. من و آقای مهندس حمید موسوی سرشت و چند نفر از دوستانی که در بحث مرمت حرف برای گفتن دارند خانه هایی که مخروبه شده اند را خریداری و مرمت می کنیم.

مرمت و نوسازی در و پنجره های این خانه به عهده شما بود؟

بله بخش های زیادی از در و پنجره ها نبود و باید نوسازی می کردیم و بخشی که موجود بود را مرمت کردیم.

چه سالی خانه حیدر میرزا را خریداری کردید؟

سال 1398

مرمت آن از چه زمانی شروع شد؟

کار مرمت خانه را اواخر سال 1398 شروع کردیم و تا سال 1401 ادامه داشت

گره چینی شغل پرخطری است، از خطرات این هنر بگویید؟

آرتروز گردن، آرتروز کمر، دیسک کمر، کم سو شدن بینایی. شما اگر هر هنرمند گره چین را ببینید انگشت هایش مشکل دارد، چون خطر قرار گرفتن در زیر رنده در این کار بسیار زیاد است. و حتی خطر مرگ دارد

تلخی ها و سختی هایش چیست؟

اینکه متأسفانه مسئولین ما این کار را نمی شناسند، کلا روی هنر شناخت ندارند و نمی دانند که هنر، یک معدن طلای روباز است. متأسفانه مسئولان نمی دانند که چطور از آن در بحث داخلی و هم در بحث خارجی استفاده کنند، مثلاً سفارت های ما در این زمینه فوق العاده ضعیف هستند اصلا نمی دانند که خروجی این نمایشگاه چه باید باشد؟! در حالی که یک هنرمند هزینه می کند و باید خروجی داشته باشد، چون هنرمند صرفاً برای یک نمایشگاه که به کشورهای دیگر نمی رود! می رود که اگر بشود چند تا سفارش کار بگیرد و در کشور خودش بتواند چند نفر را تحت پوشش قرار دهد. سفارت باید ضامن و معرف ما باشد. یک سوم صنایع دستی جهان در اصفهان است، ولی خروجی ما چه چیزی بوده است؟ اینکه تعداد زیادی کارگاه های صنایع دستی اعلام ورشکستگی کنند و تعطیل شوند؟!

8 سال قبل در جلسه ای که با حضور اعضای شورای شهر و شهرداری برگزار شد به آنها گفتم که اصفهان لقبی به نام نصف جهان دارد و این شهر را با این عنوان می شناسند، فکر می کنید چرا به این عنوان می شناسند؟ به خاطر کارخانه ذوب آهن و فولاد مبارکه؟ یا بخاطر پادشاهان؟ یا چهار فصل بودن و میوه جاتش؟ خیر به دلیل هنرمندان این شهر و هنرشان بوده است که میدان نقش جهان را ساختند و شد میدان نقش جهان و سی و سه پل و پل خواجو و... و اگر اصفهان در جهان اعتبار و آبرویی دارد از پرتو هنرمندانی بوده که اینجا ماندند و این میدان را ساختند که شما هم خواستید بسازید و ارگ جهان نما ساختید و بزرگترین فاجعه معماری را رقم زدید.

شما چه کار کردید؟ در چه زمینه از هنرمندان استفاده کردید؟ مترو ساختید و آن را از میان چهار باغ و کنار سی و سه پل حرکت دادید! آیا در ایستگاه های مترو مثل متروی روسیه از هنر هنرمندان استفاده کردید که در آینده موزه داشته باشید؟! متأسفانه بودجه هایی که می آید باید بین یکسری افراد خاص تقسیم شود! و این مشکل از سیاست کلان مسئولان ما است که هیچ استفاده ای از هنر نمی شود! در کدام المان های شهری از هنر هنرمندان صنایع دستی استفاده کرده اند؟! در کدام رشته؟! هر جا هم استفاده شده به غیراز ضرر برای هنرمندان چیزی نداشته است.

مسئولان درک نمی کنند که هنرمندان با نیامدن توریست نابود شده اند. هنرمندان گره چین اصفهان شاید به تعداد انگشتان یک دست هستند و آنها هم براساس عقبه ای که داشتند کارگاه های خود را نگه داشته اند. وقتی توریست نباشد اقامتگاهی مثل خانه حیدر میرزا ساخته نمی شود وقتی چنین اقامتگاهی ساخته نشود چنین دره و پنجره هایی روی آن کار نمی شود و سفارش کار داده نمی شود. وقتی توریست بیاید به دنبال خودش دلار می آورد، سرمایه می آورد و شغل ایجاد می کند.

زمانی یک توریست به کارگاه آمده و من را در حال کار دیده که از اره استفاده می کنم و چوب و شیشه می برم، بعد به من گفته است که «من تا قبل از اینکه بیایم به ایران فکر می کردم شما تروریست هستید، چون به ما گفته بودند به ایران نیایید، احتمال اینکه خودتان بروید و سرتان برنگردد وجود دارد و در ایران سرتان بریده می شود.» من به او گفتم شما خودتان چطور فکر می کنید؟ او جواب داد که «من دارم می بینم دستی که چوب و شیشه را می برد و چنین در و پنجره های زیبایی را میسازد اسلحه در دستانش نمیگیرد که آدم بکشد.»

یادم است که سال 1384 در سرای بدیعی کار می کردیم و یک توریست هلندی به تنهایی آمده بود و خیلی از او استقبال کردیم. او به ما گفت که همسرش به او گفته «اگر به ایران رفتی خونت پای خودت!» اما سال بعد همسرش هم آمد، اما با این حال حتی بچه هایشان را نیاوردند چون همسرش میخواست مطمئن شود؛ اما سال سوم همراه با بچه هایشان آمدند و همسرش گفت «هرچه دولت به ما گفت نروید ایران امنیت ندارد و تروریست هستند اما من به همه آشنایانم گفتم که همه این حرف ها دروغ است و بیایید.» چه تبلیغی بهتر از این! یک توریست از ایران برود و اینطور تبلیغ کند به اندازه ده تا شبکه تلویزیونی و ماهواره مبلغ است؛ ضمن اینکه دلار می آورد و خرید می کند و اقامتگاه ها رونق می گیرد. الان سه سال است کار اقامتگاه حیدر میرزا تمام شده و اما خانه اموات است! چون توریست نیست.

چطور باید هنر را به مسئولان شناساند؟

من با یک دکتر مشاوره صحبت می کردم که چه کار کنم تا فرزندم همانی بشود که دلم می خواهد یعنی خوب بار بیاید. او گفت «هر کاری که می خواهی او انجام ندهد را نکن و هر کاری که می خواهی او انجام دهد را انجام بده» و من دقیقاً همین کار را کردم و نتیجه را دیدم. منظورم این است که اگر دولت می خواهد بقیه به کاری ترغیب شود باید آن کار را انجام دهد و اگر بخواهد مردم آن کار را نکنند باید خودش انجام ندهد. وقتی شما چند مجموعه می سازید که از هنر هنرمندان صنایع دستی استفاده نمی کنید دیگران هم ترغیب نمی شوند.

یک زمانی شهرداری و میراث باهم اختلاف داشتند و بناهای زیادی را تخریب کرد که نمونه آنها حمام خسرو آقا بود؛ اما بعد اعلام کرد که دیگر خانه ها تخریب نشده، بلکه به اقامتگاه تبدیل شود یعنی وقتی که این دو نهاد باهم تعامل کردند خانه ای که مخروبه بود بجای تبدیل به ساختمان های مدرن و چندطبقه، احیا و به اقامتگاه هایی تبدیل شدند که سالها می مانند؛ بنابراین وقتی شهرداری و میراث و سایر نهادهای مرتبط با یکدیگر تعامل و توافق داشته باشند به نتیجه می رسیم و هر وقت نداشته باشند ما به نتیجه نمی رسیم.

حضور توریست یک موضوع حیاتی برای صنایع دستی است. عموم مردم ما توانایی خرید صنایع دستی ندارند پس توریست لازم است که متأسفانه به کشور ما وارد نمی شود. همه چیز به هم گره خورده و درهم تنیده شده است، گرهی ایجاد شده که از دست من هم که گره چین هستم کاری بر نمی آید.

به من می گویند ما می خواهیم تو را به فلان کشور بفرستیم که در و پنجره بسازید، قطعاً من هم برای آنها دری میسازم که دنیا نتواند روی آن ایراد بگیرد، ولی اینکه چطور برویم این تخصص من نیست، بلکه تخصص دولتمردان است و متأسفانه این رشته هم کم کم مثل بسیاری از رشته در حال منسوخ شدن است.

دنبال دریافت درجه هنری بودید؟

خیر فرصت نکردم پیگیری کنم.

و در آخر...

فعلاً یک درد مشترک در بین همه هنرمندان وجود دارد و آن هم عدم رسیدگی به هنر و هنرمند است. وضعیت بازار خراب است و همگی در آن دست و پا می زنیم. این وضعیت اگر خوب شود هنرمندان هیچ وقت نیازی به کسی نخواهند داشت، بلکه بقیه به هنرمند نیاز دارند. من امیدوارم آدمها سر جای خودشان باشند که متأسفانه الان نیستند و آنها برای مسئولیت ها براساس توانایی انتخاب نمی شوند و همین باعث می شود همه امروز با مشکل مواجه شوند.

من یک نمایشگاه در یکی از مناطق شهر دبی حضور داشتم و از آنها درباره مکانهای سنتی پرسیدم، یک خانه کاه گلی را به من نشان دادند و پرسیدم که داستان این خانه چیست؟ گفتند ایرانی هایی که برای کار از بوشهر به اینجا آمدند، چون به چادر عادت نداشتند خاک و کاه گل آوردند و این خانه را ساختند که حالا موزه شده است. همان جا یک بلم خیلی قشنگ دیدم و پرسیدیم داستان این بلم چیست؟ گفتند ایرانی ها 70 سال پیش با این بلم به اینجا آمدند. بعد گفتیم همه اش ایرانی شد خود اعراب اینجا چه چیزی دارند؟ یک چادر را به من نشان دادند که چادرهای عشایری ما از آن بسیار زیباتر بود، درون این چادر چهار مخده بود و وسط آن هم یک قلیان 5 شعله گذاشته بودند و بازدید کنندگان دو درهم می دادند و عکس می گرفتند! کشوری که هیچ عقبه و تاریخی ندارد باید آن باشد و کشور ما با این عقبه و تاریخ، حال و روزش چنین است!

من به هیچ عنوان کسی را به سمت هنر توصیه نمی کنم و حتی اجازه نمی دهم دخترم به این هنر وارد شود، چون برای تنها چیزی که در کشور ما ارزش قائل نیستند هنر است و برخی مسئولان بدلیل اشتباه هایی که مرتکب شدند، به مردم مدیون هستند.