معرفی شماری از معروف ترین تاریخ سازان اردبیل
ایرنا/ این خبر به جهت معرفی شماری از معروف ترین تاریخ سازان اردبیل برای شما نگارش شده است.
اردبیل مرکز استان و شهرستان اردبیل است و این شهر در قبل و پس از اسلام، مرکز آذربایجان بوده و در طول تاریخ به نامهای «دارالارشاد»، «دارالملک»، «دارالعرفان»، «دارالامان» ملقب بوده و به علت قرار داشتن در مسیر جاده ابریشم، از رونق اقتصادی بسیار خوبی برخوردار بوده است.
با ظهور شیخ صفی الدین و خاندان صفوی، اردبیل اعتبار ویژه ای در تاریخ یافته و حکومت صفوی بسیاری از هرج و مرج ها را برانداخت و یک حکومت دینی و مذهبی را پایه گذاری کرد که به گفته بسیاری از کارشناسان تاریخ، تشکیل دولت یکی از وقایع تاریخ ایران بشمار می آید.
اردبیل، تمدنی بیش از سه هزار ساله در حاشیه جاده ابریشم دارد که سابقه تاریخی و باستانی آن را کاروانسراهای بی نظیر به جهت نوع معماری و تجمیع هنرهای ظریف ایرانی بیان می کند و این شهر در گذشته گذرگاه کاروان های تجاری و نظامی متعددی بوده و زمینه احداث کاروانسراها را فراهم کرده است.
این شهر از دیرباز مهد پرورش رجال، عرفا، شیوخ، روحانیان و شخصیت های علمی، دینی، سیاسی و اجتماعی بوده و مجسمه ها، عکس ها و تابلوهای خطی نفیس و تاریخی در موزه عمارت شهرداری اردبیل حکایت از ادوار پربار تاریخ این شهر دارد که آمیخته با علم و فرهنگ و معنویت بوده است.
یکی از تندیس هایی که به محض ورود به موزه عمارت شهرداری اردبیل جلب توجه می کند، مجسمه فاخر و باعظمت شاه اسماعیل صفوی است که شرح زندگی و آثار و خدمات او به تنهایی برای شناسایی اردبیل و تحولات سیاسی و اجتماعی ایران آن روزگار کافی است و برای یادآوری این شخصیت ها، به اجمال نگاهی به جایگاه و شرح حال آنها می اندازیم.
شاه اسماعیل صفوی
شاه اسماعیل اول صفوی نخستین پادشاه سلسله صفویه، ملقب به ابوالمظفر بهادر خان حسینی روز سه شنبه 25 رجب سال 892 ق (4 مرداد 866 ش) در اردبیل متولد شده و نسب او با پنج واسطه به شیخ صفی الدین اردبیلی می رسد و مادرش حلیمه بیگم آغا، دختر اوزون حسن آق قویونلو بوده است. به رسمیت یافتن مذهب تشیع در ایران و جنگ چالدران از مهمترین رخدادها در طول پادشاهی او بر سرزمین ایران بوده و سرانجام پس از حدود 23 سال پادشاهی در سن 38 سالگی در روز دوشنبه 19 رجب سال 930ق درگذشت و پیکر او را در بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی به خاک سپردند.
شیخ العرفا ابوسعید اردبیلی
نخستین عارف شناخته شده در اردبیل که از اقدام عرفای معروف دارالإرشاد اردبیل و شاگرد جنید بغدادی بوده و به احتمال قوی در نیمه دوم قرن سوم هجری متولد گردیده و در نیمه اول قرن چهارم هجری وفات یافته است؛ وی عارفی صاحب مقامات و کرامات بوده و در طول قرنهای بعد از وفات، قبر مطهرش مزار مردمان و قبله آمال صاحبدلان بوده است. به تصریح ابن بزاز در صفوه الصفا، حضرت شیخ صفی الدین اردبیلی در ایام جوانی در بقعه شریف شیخ العرفا بیتوته داشته و چله نشینی میکرده است؛ بقعه مبارک ابوسعید اردبیلی تا سال 1348 شمسی پا بر جا بوده ولی با کمال تأسف این گنجینه عظیم معنوی در سال مذکور با بی توجهی مسؤلین وقت توسط عده ای سودجو تخریب شده و اکنون اثری از آن بر جای نمانده است.
حجت الحق حکیم الهی اردبیلی
جلال الدین حسین بن شرف الدین عبدالحق اردبیلی متخلص به الهی، شاعر متصوف، متکلم، فقیه و ریاضیدان (د 950 ق/ 1543 م) و لقب او کمال الدین بوده و پدرش خواجه عبدالحق، ظاهرا از دیوانیان سد 9 ق/ 15 م بوده و از پدر او با القابی چون الصاحب المعظم و الصدر المکرم ذکر شده است. براساس مقاله معرفی شماری از معروف ترین تاریخ سازان اردبیل باید بدانید که الهی تمام 23 سال سلطنت شاه اسماعیل صفوی و 20 سال از دوران حکومت شاه طهماسب اول را درک کرد و از چگونگی پیوند او با این دو سلطان اطلاع دقیقی در دست نیست اما وجود او در روضه جد صفویه و آثاری که به نام آن دو تألیف کرده، گویای عظمت این مرد عالی جاه است.
آیت الله مجتهد اردبیلی
آیت الله حاج میرزا یوسف آقا مجتهد پنجمین فرزند ذکور مرحوم آقای حاج میرزا محسن اردبیلی در تاریخ هفدهم جمادی الاولی سال 1271 ق در اردبیل متولد شده و تحصیلات را در اردبیل نزد اساتید زمان خود فرا گرفته و با برادران ارشد خود در محضر درس پدر و مرحوم آقای حاج سید صالح انواری حاضر شده است. در کتاب حاج میرزا محسن آقا مجتهد اردبیلی، نزدیک به صد کتاب و رساله از این عالم نام برده شده که بیشتر در فقه و اصول و تصحیح کتب علمای گذشته چون جواهر الکلام است و در گالری مشاهیر و مفاخر موزه عمارت شهرداری اردبیل صفحه اول کتاب خطی رساله فارسی زکات و خمس مرحوم فخرالمجتهدین حاج میرزا محسن مجتهد اردبیلی نیز قاب شده و در منظر عموم قرار گرفته است.
آیت الله مقدس اردبیل
احمد اردبیلی فرزند محمد در قرن 10 ق در اردبیل زاده شد و معاصر شیخ بهایی و شاه عباس اول بود و علوم نقلی و فقه را نزد سید علی صائغ و دیگر استادان حوزه علمیه نجف فرا گرفت و مدتی به شیراز مهاجرت کرد و نزد جمال الدین محمود علوم عقلی را فراگرفت. وی در اواخر عمر در نجف از تدریس علوم عقلی سر باز زد و تا زنده بود به تدریس علوم نقلی پرداخت و به حوزه علمیه نجف در دوران ریاست خود رونقی تازه بخشید و به محقق اردبیلی معروف شد و مورد تجلیل علما و فقهای شیعه قرار گرفت. این عارف بزرگ در موضوعات کلام، فقه، اصول، عقاید و سیره اهل بیت (ع) آثاری نگاشته و در شهریور سال 1375 کنگره بزرگداشتی از سوی حوزه علمیه قم برای محقق اردبیلی برگزار شد و در نهایت در صفر 993 ق درگذشت و در ایوان طلای حرم امام علی (ع) به خاک سپرده شده شد.
آیت الله سید عبدالکریم اردبیلی
سید عبدالکریم موسوی اردبیلی (1304 –1395ش) از مراجع تقلید شیعه در قم و از مبارزان علیه حکومت پهلوی و از یاران امام خمینی (ره) و بنیانگذار موسساتی مانند مکتب امیرالمؤمنین، مکتب توحید و مدارس مفید بوده و بعد از انقلاب، دانشگاه مفید را در قم تأسیس کرده است.
عضویت در شورای انقلاب، مجلس خبرگان قانون اساسی و مجمع تشخیص مصلحت نظام، نمایندگی دوره اول مجلس خبرگان رهبری، امام جمعه موقت تهران، دادستانی کل کشور، ریاست دیوان عالی کشور، عضویت در شورای عالی قضایی و شورای بازنگری قانون اساسی و مسئولیت اجرای فرمان شش ماده ای امام خمینی (ره) از جمله سمتهای او بود.
براساس مقاله معرفی شماری از معروف ترین تاریخ سازان اردبیل باید بدانید که کتابهای متعدد فقهی به زبان عربی مانند فقه القضاء، فقه الحدود والتعزیرات، فقه الدیات، فقه القصاص، فقه الشرکة والتأمین، فقه المضاربة و فقه الشهادات از آثار اوست و در سوم آذر 1395 ش درگذشت و در حرم حضرت معصومه دفن شد.
آیت الله سید محمد مفتی الشیعه
حضرت آیت الله سید محمد مفتی الشیعه در دهم ماه رجب سال 1347 هـ. ق (سال 1307 هـ. ش) در شهر اردبیل دیده به جهان گشود و مجموعه کاملی در فقه و اصول از تقریرات اساتید بزرگ خود را که در درس آنها شرکت کرده بودند، جمع آوری نموده و مورد تقدیر و ستایش اساتید و بزرگان اهل فن حوزه علمیه قرار گرفته است.
آیت الله مروج اردبیلی
حاج شیخ بیوک خلیل زاده مروج، از اعاظم علمای اردبیل و نماینده ولی فقیه در استان و امام جمعه اردبیل بود و به همراه علمای شهر به فعالیت علیه رژیم پهلوی پرداخت و با پخش اعلامیه های امام و سخنرانی های آتشین عرصه را بر رژیم استبدادی تنگ کرده بود و به همین دلیل ایشان در سالهای دهه 1350 ش ممنوع المنبر شد و پس از پیروزی انقلاب اسلامی از سوی امام (ره) به عنوان امام جمعه اردبیل برگزیده و از سوی مردم اردبیل در چند دوره به نمایندگی مجلس خبرگان رهبری انتخاب شد.
آیت الله احمد پایانی اردبیلی
احمد پایانی اردبیلی (1306-1375 ش) از علمای شیعه و از مدرسین حوزه علمیه قم و عضو جامعه مدرسین حوزه در سده چهاردهم شمسی بود و در اردبیل و قم تحصیلات علوم دینی را نزد آیت الله مرعشی نجفی ، سید محمد کوه کمری ، آیت الله بروجردی ، سید محمد محقق داماد، امام (ره)، آیت الله گلپایگانی و اساتید دیگر فرا گرفت و به درجه اجتهاد رسید.
وی از اساتید مطرح حوزه علمیه قم بود که نزدیک به پنجاه سال به تدریس کتابهای مهم فقه و اصول اشتغال داشت و جز قدیمی ترین عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم بود و از ایشان تالیفات بسیاری بر جای مانده است .
آیت الله محمد اردبیلی
محمد بن علی اردبیلی معروف به حاج محمد اردبیلی از عالمان نیمه دوم قرن یازدهم قمری است و از تاریخ و مکان ولادت او اطلاعاتی در درست نیست و با این حال براساس تاریخ تألیف یکی از کتابهایش، تا سال 1100 ق زنده بوده است و در برخی منابع، اردبیلی را غروی حائری نیز خوانده اند. براساس مقاله معرفی شماری از معروف ترین تاریخ سازان اردبیل باید بدانید که محمد اردبیلی در اصفهان، نجف و پس از آن در کربلا ساکن بوده و به گمان سید حسن صدر، شرح حال نویس در کربلا درگذشته و از تاریخ دقیق درگذشت او اطلاعاتی در دست نیست.
بیضا اردبیلی
میرزا صادق متخلص به بیضا از شاعران معاصر اردبیل در سال 1226 شمسی در اردبیل متولد شده و شغل تجارت داشته و به واردات و صادرات پوست اشتغال داشته است و اشعارش غالباً به زبان ترکی آذری و در مدایح و مرثیه اهل بیت (ع) بوده است. ذوق عرفانی زیادی در آثار این شاعر نامی بچشم میخورد و به گفته یکی از نوادگانش، بیضا در ایام بیماری مشرف به موتش سروده هایش را که با مرکب نوشته شده بوده در ظرف آبی ریخته و شسته است.
آیت الله سید عبدالعظیم صدوقی
عبدالعظیم صدوقی اردبیلی (1295-1381ق) معروف به شیخ العلماء اردبیلی و شیخ العلماء صدوقی، نویسنده، مفسر، متکلم، از نوادگان شیخ صدوق و از شاگردان ملا قربانعلی زنجانی بوده و مهمات الأصول و مهمات الفروع از جمله آثار اوست.
استاد بابا صفری
بابا صفری (1299 خورشیدی در اردبیل و متوفی به سال 1382) مولف و تاریخ نگار ایرانی بوده و کتاب اردبیل در گذرگاه تاریخ را نگاشته و به پدر تاریخ اردبیل شهرت یافته است؛ او در سال 1299 خورشیدی در شهر اردبیل به دنیا آمد و تحصیلات ابتدایی و دوره اول دبیرستان را در زادگاه خود و دوره دوم را در تبریز گذرانده است. تحصیلات عالی او در رشته قضایی در دانشکده حقوق و در رشته فلسفه و روانشناسی و علوم تربیتی در دانشسرای عالی تهران بوده و دوره کارشناسی ارشد علوم اداری را در شعبه دانشگاه کالیفرنیای آمریکا در دانشگاه تهران طی کرده است.
استاد سلیم موذن زاده
فخرالذاکرین و سرآمد مداحان و بلبلان خوش الحان آستان مقدس اهل بیت (ع) میرسلیم مؤذن زاده اردبیلی از مداحان مشهور ایرانی به زبان های ترکی، فارسی و عربی بود که در سال 1315 خورشیدی در محله تازه شهر اردبیل زاده شد و پدرش میرعبدالکریم مؤذن اردبیلی نخستین مؤذن رادیوی ایران بوده و برادرش میررحیم مؤذن زاده اردبیلی نیز از مؤذنان شهیر اسلامی بوده است.
مؤذن زاده سالهای جوانی و میانسالی را در ایام دهه محرم بیشتر در مساجد و حسینیه های شهرهای اردبیل، گرمی (مغان)، تبریز و در دهه های آخر عمر در مساجد تهران به مداحی و نوحه خوانی پرداخت و وی در هشتاد سالگی درگذشت.
استاد مرثیه و مداحی بطور متوسط روزانه پنج ساعت از عمر خود را صرف مداحی کرده بود و بیش از دو هزار عنوان نوار کاست مربوط به برنامه های او از زمان پیدایش ضبط صوت تاکنون به زبانهای ترکی، فارسی و عربی از وی به یادگار مانده است و صدای خوب، بلند و ملیح، ادای کلام و تحریرهای مناسب و قدرت بالای تاثیرگذاری از ویژگی های مداحی او بود.
از آثار او مشهور استاد سلیم میتوان به مداحی "زینب زینب" و "ماه رمضان" و "اکبره باخ اکبره باخ" اشاره کرد؛ در تیر 1398 شیوه مداحی، نوحه خوانی، مولودی خوانی و مناجات خوانی سلیم مؤذن زاده اردبیلی در فهرست آثار ناملموس کشور به شماره 1830 به ثبت رسید.
برخی نامداران دیگر
در گالری مشاهیر و مفاخر موزه عمارت شهرداری اردبیل علاوه بر موارد یاد شده، تصاویر و شرح احوال برخی دیگر از بزرگان و نامداران اردبیل نیز مشاهده می شود؛ از آن جمله میرفتاح خادم باشی نواده دختری صدرالممالک اردبیلی که تولیت بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی را بر عهده داشته و به سال 1290 شمسی فوت و در کربلا دفن شده است.
براساس مقاله معرفی شماری از معروف ترین تاریخ سازان اردبیل باید بدانید که سردیس های مردان بزرگی نیز در گالری مشاهیر موزه شهرداری اردبیل مشهود است از جمله:
- حاج باباخان مجاهد مبارز دوره مشروطه در اردبیل
- سردیس حاج اژدر محمدی دوست جانباز نامدار
- شهید داور یسری
- سردیس حاج لطیف نباتی مقدم معتمد و خیر شهیر اردبیلی
- دکتر یوسف معماری چشم پزشک، شاعر و خیر نام آشنا
- عاصم کفاش شاعری که منظومه عاشقانه سوری با عنوان "جهننمده بیتن گول" اثر جاودانه اوست
- عسگر شاهی زاده متخلص به شاهی از شاعران نامدار و صاحب اثر اردبیل
- منعم اردبیلی شاعر عاشورایی که عصا، عینک، ساعت و برخی وسایل شخصی او نیز موجود است
- اشیا و آثار شخصی باقیمانده از تاج الشعرا یحیوی
- نایاب ترین عکس از شاه اسماعیل صفوی
- تابلوهای عکس شخصیت های فعال دوره مشروطه
- بهنام تشکر بازیگر، دوبلور و صداپیشه که در بهمن 1355 در غازیان بندرانزلی بدنیا آمد اما اصالتا آذری و اهل اردبیل است
همچنین تصاویری از روحانیان نام آشنای معاصر و ائمه جمعه اردبیل دیده می شود، مثل:
- آثار شخصی آیت الله سید ابراهیم حاتمی از سادات و علمای جلیل القدر، برجسته و انقلابی استان اردبیل که بیش از 90 سال از عمر با برکت خود را در راه ترویج آموزه های دین اسلام و تحقق اهداف انقلاب اسلامی صرف کرد و نمایندگی دو دوره مجلس خبرگان رهبری و ریاست حوزه علمیه اردبیل از سال 1342 از سوابق او بود.
- تصاویری از زنده یاد خلبان غفور جدی از شاهدان دفاع مقدس
- مقصود بایرامی فوتبالیست خوشنام و پرآوازه
- غلامعلی پیرایرانی مجری و گزارشگر با سابقه صدا و سیما
- شهرام رضایی متولد 1357 روستای مردان اردبیل، دکتری هنر، طراح، نقاش و کارتونیست و برنده 200 جایزه ملی و بین المللی از کشورهای مختلف
- ودود موذن زاده خواننده، آهنگساز، مجسمه ساز و نقاش
- تصاویر و لباسهای ورزشی استاد عوض خوشروزی بنیانگذار تکواندو در اردبیل
- عکسهایی از آئین کلنگ زنی مدرسه ملا ابراهیم
- مجموعه ای از عکسهای اکبر عبدی بازیگر اردبیلی سینما و تلویزیون
16 گالری یا غرفه در موزه عمارت شهرداری اردبیل دایر است
به قول معروف "زلیخا گفتن و یوسف شنیدن / شنیدن کی بود مانند دیدن" باید به موزه عمارت شهرداری اردبیل رفت و دید که این شهر چه پیشینه غنی و ارزشمندی داشته و هر یک از مجسمه ها، عکس ها و اقلام موجود در گالری های موزه، چه حرف ها و حدیث هایی دارد و چه حکایت هایی را در گوش جان نجوا می کند.
بهنام فتحی، رئیس موزه عمارت شهرداری اردبیل می گوید: در این موزه باشکوه 16 غرفه یا گالری در موضوعات و شاخه های مختلف و متنوع دایر است و مردم در ساعات اداری و بجز در روزهای تعطیل از آن بازدید می کنند و حدود 95 درصد اشیا، اقلام و آثار کل موزه با تلاش عوامل موزه از مردم جمع آوری شده و اهالی خوشفکر اردبیل در رونق این موزه نقش مهمی دارند.
وی افزود: علاوه بر اقشار مختلف مردم، دانش آموزان و دانشجویان از بازدیدکنندگان دائمی موزه عمارت شهرداری اردبیل هستند و در این راستا بین موزه و آموزش و پرورش و دانشگاه های اردبیل همکاری خوبی برقرار است.
وی یادآور شد موزه عمارت شهرداری اردبیل از نظر مرمت و بازسازی بنا، جایزه خشت طلایی را اخذ کرده و طی چهار سال گذشته در آیین انتخاب موزه های برتر کشور (ایکوم) در شاخص های مختلف موزه برتر کشور انتخاب شده است.
اکنون شهر اردبیل مرکز استان اربیل با جاذبه های طبیعی، تاریخی، اقتصادی و مذهبی از مقاصد اصلی گردشگران داخلی و خارجی است و همچنان در دامان پاک و عطرآگین این دیار سبلان، گلهای زندگی شکوفا می شوند که همچون فرزانگان و بزرگان دیروز، فرداهای روشنی را برای استان رقم خواهند زد و در سپهر این استان مرزی خواهند درخشید.
گزارش از عیسی پاشاپور
ورود به همگردی