پایان کابوس برای بافت تاریخی شرق میدان نقش جهان اصفهان

ایرنا/ این خبر پیرامون پایان کابوس برای بافت تاریخی شرق میدان نقش جهان اصفهان برای شما نگارش شده است.

نتیجه آن همه تکاپو از سال 80 به این سو برای عبور گذر «آقا نجفی» از بافت تاریخی شرق میدان نقش جهان تخریب 12 خانه تاریخی، بریدن یکی از دست نخورده ترین بافت های تاریخی شهر و ایجاد نارضایتی برای ساکنان این بافت شد. حالا بعد از آن همه سال و بلاتکلیفی و تخریب انگار آن کابوس با همه حال خرابی که برای بافت تاریخی و یگانه شهر در جوار میدان جهانی نقش جهان ایجاد کرد، رو به پایان است.

دو سال و سه ماه پیش ، مهر 1399 شورای عالی شهرسازی و معماری ایران تکلیف را برای شهرداری اصفهان روشن کرد، اینکه با مخدوش شدن یکپارچگی و انسجام بافت فرهنگی تاریخی شهر اصفهان، بی توجهی به اثر جهانی میدان نقش جهان، عدم لزوم ایجاد پیاده راه با توجه به فاصله اندک با پیاده راه پیرامون میدان، اثرات تخریب بناها و رهاسازی فضاهای بوجود آمده بر کیفیت خدمات و زندگی ساکنان و نارضایتی های آنها، مخالف هرگونه تخریب و تملک بنا برای احداث یا امتداد گذر آقا نجفی است و شهرداری فرصت دارد ظرف مدت یک ماه، طرح ساماندهی با تاکید بر ایجاد و احیای فضاهای شهری پشتیبان محله و میدان نقش جهان و توجه به احیای بناها و فضاهای ارزشمند فرهنگی را پس از تصویب در کمیسیون ماده 5 به دبیرخانه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران ارائه کند.

در این مصوبه صریح و روشن شورای عالی معماری و شهرسازی ایران، بر حفظ پلاکهای باقیمانده در بدنه خیابان حافظ، ساباط و پلاکهای مجاور تاکید کرده بود. این یعنی اینکه نباید بدنه حافظ در انتهای گذری که میخواست، آن را بازگشایی کند، تخریبی اتفاق بیفتد. با این وجود اما به گفته فعالان میراث فرهنگی، آنچه شهرداری اصفهان در قالب طرح ساماندهی ارائه میداد، بدنه حافظ تخریب و باز میشد؛ اتفاقی که یکی از دلایل آن پیش بینی و ساخت پارکینگ حوزه علمیه و یک مجموعه تجاری در گذر آقا نجفی بود که پیشتر مجوزهایش را شهرداری داده بود.

به هر روی به رغم تایید رویکرد مرمت شهری در کمیته تخصصی معماری، طراحی شهری و بافت های واجد ارزش (کمیته فنی 3) وزارت راه و شهرسازی، همچنان در طرح های شهرداری پیشین اصفهان بر بازگشایی بدنه حافظ اصرار میشد اما عاقبت کمیسون ماده 5 طرح شهرداری فعلی با رویکرد کف سازی و بدنه سازی و البته با یک محل اختلاف در تعریف یک ساباط و ایجاد دسترسی در بدنه حافظ تصویب کرد. کمیسیون ماده 5 تخریب بدنه حافظ و اجازه دسترسی ماشین به بافت را نداده و این مصوبه برای اجرا به سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان ابلاغ شده است.

یا باید از همان روز اول این اجازه را نمی دادند یا حالا که اتفاق افتاده است باید بافت را احیا کنیم

معاون امور هماهنگی عمرانی استانداری اصفهان گفت: طرح سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان به کمیسون ماده 5 آمد، اما این طرح یک اختلاف با مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران داشت و آن درخواست ایجاد یک ساباط بود که به خیابان حافظ دسترسی میداد، این تقاضا برای سرمایه گذارانی بود که در آنجا ساخت و ساز کرده بودند اما این اجازه داده نشد.

مهران زینلیان پیرامون پایان کابوس برای بافت تاریخی شرق میدان نقش جهان اصفهان افزود: بنابراین برای دسترسی ماشین رو مجوز ندادیم ولی برای ساماندهی داخلی با کف سازی و بدنه سازی و تاکید بر حفظ بافت تاریخی مجوز داده شد.

معاون عمرانی استانداری اصفهان که پیشتر در جلسه معارفه مدیرکل میراث فرهنگی اصفهان گفته بود که «میراث فرهنگی اصفهان راه جدیدی برای تعامل با دیگر دستگاه ها پیش بگیرد و نمی شود یک بافت تاریخی را قفل کرد» در پاسخ به انتقاد خبرنگار از موضع گیری وی نسبت به آنچه به گفته کارشناسان شهرسازی و مرمت شهری، دخالت کالبدی سنگین در بافت تاریخی شرقی میدان نقش جهان خوانده میشود، گفت: تعدی به بافت تاریخی در چند سال پیش اتفاق افتاده بود، وسط کار آنهایی که باید هشیار می شدند، هشیار شده بودند و از آن به بعد کار قفل شده بود؛ در زمانی میراث فرهنگی وقت مجوز ورود به این محوطه را داده و حالا گفته می شود اینجا میراثی است و حق نداشتید به آن ورود کنید، من با این موضوع مشکل دارم؛ یا باید از همان روز اول این اجازه را نمی دادند یا حالا که اتفاق افتاده است باید بافت را احیا کنیم.

وی در ادامه افزود: نتیجه این شده که بافتی تخریب و به تلی از خاک تبدیل شده و مناظر زشت ایجاد کرده است؛ منطقه جرم خیز شده و در بافت های تاریخی راههایی باز شده که معتادان در گوشه گوشه های آن مشکلات ایجاد کرده اند و مردم هم بسیار ناراحت هستند. در آن جلسه، منظور نظر من، تعامل برای تمام شدن این شرایط برای بافتی است که به این شرایط دچار شده بود.

زینلیان گفت: چه معنی دارد که خرابه ای را به همین شکل چند سال نگه داریم و مردم ساکن آن منطقه را عذاب بدهیم. ما با اینجای کار مشکل داشتیم. این موضوع حالا در استانداری اصفهان تعیین تکلیف شده و قرار است با تاکید برحفظ بافت تاریخی، این منطقه ساماندهی شود.

نشانه ها و عناصر بافت تاریخی شرق میدان نقش جهان در قالب فضای شهری بازنمایی می شوند

مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان با اعلام این خبر که کف سازی و بدنه سازی بافت شرق میدان نقش جهان از اواخر تابستان شروع شده و در نوروز 1401 به اتمام می رسد، گفت: بافت شرق میدان به صورت مجموعه ای از فضاهای شهری که نشان ها و نمادهایی از خانه های بافت تاریخی این منطقه بوده است، احیا می شود تا شهروندان به عنوان محل مکث از آن استفاده کنند.

«شناسنامه ها و روایت های تاریخی محله «پشت گنبد» در این منطقه نصب می شود تا هویت تاریخی محله را نشان بدهد.» محمد علی ایزدخواستی با بیان این گفته ها افزود: مصوبه کمیسون ماده 5 اواخر تابستان به شهرداری ابلاغ که بلافاصله یک هفته بعد عملیات عمرانی شروع شد. حدود سه ماه است که عملیات عمرانی شروع شده و تا نوروز به اتمام می رسد.

وی در رابطه با جزئیات طرح سازمان متبوعش در ساماندهی بافت شرقی میدان نقش جهان گفت: این طرح یک نوع مرمت شهری است؛ البته نظرات مختلفی راجع به مرمت شهری وجود دارد اما اساس این طرح که توسط سازمان نوسازی و بهسازی طراحی شده براساس نشانه ها و عناصر ابنیه ای که در این مکان وجود داشته قرار داده شده است و اینکه این نشانه ها و عناصر در قالب فضای شهری بازنمایی شوند.

به گفته ایزدخواستی، طرح سازمان وی یک فضای باز شهری است که این بافت بوسیله مجموعه پاتوق هایی احیا می شود. طرحی که در آن نشانه ها و عناصری چون حیاط خانه هایی که در بافت تخریب شده اند، باغچه ها به همراه ساخت ها در قالب مجموعه های «پر و خالی » بازسازی خواهند شد.

با کلیات طرح موافقم

مدیرکل میراث فرهنگی اصفهان با انتقاد از آنچه که در سالهای گذشته بر بافت شرقی میدان نقش جهان گذشته است، گفت: اتفاقی که برای احداث گذر آقا نجفی در شرق میدان نقش جهان افتاد، اتفاق خوبی نبود. باید بدانیم رفتار ما در بافت برچه مدار و محوری باشد اما به هرحال این اتفاق افتاده است وبا توجه به پیگیری هایی که در یک سال اخیر انجام دادیم، قرار بر این شد که طرح مناسبی که شانیت بافت را رعایت کند و به فضاسازی، ایجاد میدانچه ها یا آنچه در حوزه توسعه گردشگری نقش آفرینی کند، ایجاد شود.

علیرضا ایزدی با تاکید بر اینکه به هیچ وجه مسیر نباید ماشین رو شود، افزود: بحث ما بر این بود که به هیچ وجه تخریب وجود نداشته باشد اما جداره سازی و کف سازی انجام شود. آنچه که برای ما مهم است اینکه اتصال این منطقه را با خیابان قبول نداریم و در کمیسون ماده 5 هم معاون عمرانی استانداری بر این موضوع صحه گذاشتند.

وی ابراز امیدواری کرد که با عملیاتی شدن این طرح که با نگاه میراث فرهنگی همسوتر بوده است، وضعیت آشفته ای که برای بافت تاریخی شرق میدان نقش جهان رقم خورده است، تمام شود: من از کلیات این طرح استقبال می کنم؛ فضایی است که می تواند به عنوان فضاهای تفریحی در قالب مسائل اقتصاد گردشگری هم مطرح باشد و به نظرم در بلند مدت اتفاق خوبی است.

ایزدی پیرامون پایان کابوس برای بافت تاریخی شرق میدان نقش جهان اصفهان تاکید کرد: قرار است طرح ساماندهی با مصالح بومی و محلی نسبت به کف سازی و جدارسازی اقدام کند و صرفا یک مسیر پیاده راه برای اتصال به خیابان نباشد.

طرح بدی نیست اما با بدنه سازی و کف سازی صرف، سایه تخریب همچنان وجود دارد

اما در پایان به سراغ دبیر پویش مردمی «نه به گذر آقا نجفی» رفتیم، پویشی که در تمام سالهای گذشته صدای فعالان و کارشناسان میراث فرهنگی و البته مردم را به شورای عالی شهرسازی و معماری ایران رساند تا مصوبه تاریخ بیستم مهر شورای عالی شهرسازی و معماری ایران مبنی بر توقف تخریب ها و جمع شدن ماجرای ایجاد دسترسی زیرعنوان آقا نجفی در بافت و حریم شرقی میدان جهانی نقش جهان اعلام و سرلوحه امور قرار گیرد.

محمد مهدی کلانتری گفت: صرفا محوطه سازی و بدنه سازی مرمت شهری بحساب نمی آید ولی بطور قطع باید این منطقه ساماندهی شود و آن شرایطی که 15 سال مردم آن منطقه تحمل کردند تمام شود. از این لحاظ اجرای این طرح خوب است اما از جانب دیگر ممکن است همچنان سایه تخریب و گذراندن خیابان باقی بماند و و هر لحظه با عوض شدن تیم شهرداری ورق برگردد.

این پژوهشگر دکتری مرمت و احیا بناها و بافت های تاریخی در ادامه گفت: بحث کف سازی و بدنه سازی، ساده ترین کاری است که می شود برای آن بافت انجام داد؛ عکسهای هوایی بناهای تاریخی که در این مسیر تخریب شده اند موجود است، پیشنهاد این بود که طبق فضاهای پر و خالی عکسهای هوایی، بناهایی را به صورت پرو خالی بسازیم؛ این پیشنهاد برای این بود سایه تخریب برای همیشه از بین برود. از سویی مرمت و رفوی شهری رویکردی بود که کمیته تخصصی معماری، طراحی شهری و بافت های واجد ارزش (کمیته فنی 3) نسبت به هرگونه اقدام در این بافت تایید کرد.

وی تصریح کرد: وقتی فقط کف سازی کنید، این سایه تخریب همیشه باقی می ماند و ممکن است 10 سال دیگر بار دیگر گروهی بر سر کار بیاید که دوباره بخواهد کل خیابان را بازگشایی کند. گیر کشیدن این خیابان به 10 یا 12 پلاک و بقیه آن تخریب شده است و بنابراین میتوان گفت همچنان سایه تخریب و تهدید بر سر این بافت باقی می ماند.

کلانتری با تاکید بر اینکه باید مرمت و رفویی شهری اتفاق بیفتد، افزود: مثل یک فرش که تار و پود آن از بین رفته باشد، برای رفوی مجدد آن باید تار و پود را به هم وصل کنید. بنابراین بناهای تخریب شده باید با بناهایی مجددا دوخت و دوز و به هم وصل شود که سایه تخریب از بین برود و احتمال اینکه در دوره دیگر شهرداری مجددا آن10 یا 12 پلاک را تملک و تخریب کند، وجود نداشته باشد.

به گفته این فعال میراث فرهنگی، پارکینگ حوزه علمیه و مجتمع تجاری موسوم به نام «سرای شیخ لطف الله» در گذری که قرار بود کشیده شود، پیش بینی شده بود، از این رو شهرداری بنا داشت با بازگشایی بدنه حافظ، به پارکینگ های ساخت و سازهایی که مجوزش را داده بود، دسترسی بدهد.

وی در این رابطه افزود: به خاطر همین پارکینگ ها شاید می خواستند دو غرفه از مغازه های بدنه حافظ را تخریب کنند و به صورت سرپوشیده مثل ساباط، ورودی ایجاد کنند تا برای دسترسی به پارکینگ ها مسیر ایجاد شود که به این قسمت از طرح سازمان نوسازی و بهسازی مجوز نداده اند؛ با این تفسیر مصوبه کمیسون ماده 5 برای وضعیت فعلی بافت شرقی میدان بد نیست.

دبیر پویش «نه به گذر آقا نجفی» گفت: بطور قطع بین اینکه وضعیت همین طور باقی بماند و هیچ اتفاقی نیفتد تا اینکه حداقل یک بدنه سازی و کف سازی صورت بگیرد که بافت از آن وضعیت آشفته بیرون بیاید، گزینه بهتری است اما گزینه خیلی بهتر، مرمت شهری است که بناهایی در این مسیر با فضاهای پر و خالی براساس عکس هوایی سال 1335 با کاربری فرهنگی ساخته شوند که به این واسطه باعث رونق بافت شود.

بنابراین باید منتظر ماند و دید که تا نوروز چگونه تخریب هایی که در همه سالهای گذشته بافت شرق میدان نقش جهان را آرام آرام خورده و از دم تیغ تخریب گذرانده، در مدت 6 ماه می تواند بافت را احیا کند و اینکه باید بیشتر صبر کرد و دید تا چه اندازه مدیران شهری سالهای بعد در اصفهان به مصوبه مورخ بیستم مهر 1399 مبنی بر عدم تخریب بدنه حافظ پایبند خواهند بود!