سقاره چندین هرم قابل توجه و مقبره سلطنتی را در برگرفته است

ایسنا/ براساس آخرین خبرهای بدست آمده، سقاره چندین هرم قابل توجه و مقبره سلطنتی را در برگرفته است.

«سقاره» یکی از مهمترین مکانهای باستانی مصر محسوب می شود که در 30 کیلومتری جنوب قاهره امروزی واقع شده و محوطه ای به وسعت 7 کیلومتر در 1.5 کیلومتری را در بر میگیرد.

امروزه، بسیاری از این هرم ها در شرایط نامناسبی قرار دارند و این یعنی «سقاره» همچون «دره پادشاهان» و «اهرام جیزه» شناخته شده نیست.

بیش از 16 پادشاه مصری در «سقاره» هرم بنا کرده اند. در طول زمان، از محبوبیت «سقاره» به عنوان مکانی برای دفن اجساد افراد سلطنتی کاسته شده ولی همچنان برای بیش از سه هزار سال به عنوان محل دفن افراد غیرسطنتی و برگزاری آیین های تشریفاتی مکان مهمی در نظر گرفته میشد.

امروزه، عمده شهرت این مکان بدلیل وجود «هرم جوزر» است. سقاره هم اکنون در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار دارد و «موزه آمنهوتپ» نیز در آن واقع شده است. این موزه دریچه شگفت آوری از زندگی روزمره و فرهنگ مردم مصر باستان را به روی بازدید کنندگان باز می کند.

تاریخچه «سقاره» از عصر برنز و نخستین دودمان مصر باستان آغاز می شود. محققان هنوز بر سر زمان دقیق آغاز دوران نخستین دودمان مصر باستان به توافق نرسیده اند اما گمان می رود در فاصله قرن 30 تا 34 پیش از میلاد آغاز شده باشد. در این دوران، گورستان اصلی سلطنتی در شهر باستانی «ابیدوس» قرار داشت اما «سقاره» نیز به عنوان گورستان اشراف زادگان مهم مورد استفاده قرار میگرفت.

برای مثال، مقبره اصلی فرعون «خسه خموی» (Khasekhemwy) در «ابیدوس» واقع شده بود اما یک بنای خاکسپاری یادبود به نام «جسر المدیر» نیز در سقاره ساخته بودند. «جسر المدیر» یکی از قدیمی ترین سازه های سنگی است که تاکنون در مصر کشف شد. این کار الهام بخش سایر فرعون های نخستین دودمان های مصر باستان شد تا از این روند پیروی کنند و برای خود بناهای یادبود در این مکان بسازند.

هم فرعون «هوتپ سخموی» (Hotepsekhemwy ) و هم «نینت جر» (Nynetjer) مقبره های چشمگیری در سقاره داشتند.

«پادشاهی کهن» (2686 تا 2125 پیش از میلاد) دورانی بود که «سقاره» فراز و نشیب هایی را تجربه کرد. فرعون «جوزر» مجتمع خاکسپاری خودش را در دوران «دودمان سوم مصر باستان» (2670 تا 2650 پیش از میلاد) ساخت ولی تقریبا تمام فرعون های «دودمان چهارم» مکانهای دیگری را برای هرم هایشان انتخاب کردند و شاید قصد نداشتند با «جوزر» رقابت کنند.

در دوران «دودمان پنجم» و «دودمان ششم» مصر باستان، گورستان «سقاره» بار دیگر به مکان محبوب سلطنتی ها برای خاکسپاری تبدیل شد. البته سازه های فرعون های دودمان های جدید به شکوه سازه های قبلی این مکان نمی رسید.

هرم های واقع در «سقاره» قدیمی ترین نمونه از هرم نوشته ها را شامل می شوند؛ نوشته هایی که به عنوان دستورالعمل های پس از مرگ روی دیوارهای مقبره های مهم نوشته می شدند. مقبره «اوناس» آخرین فرعون «دودمان پنجم» نخستین بنایی بود که چنین نوشته هایی روی دیوار آن نقش بست.

هرم پلکانی جوزر

مهمترین بنای یادبود واقع در سقاره احتمالا «هرم جوزر» است. این هرم شش طبقه چهار وجهی، در طول قرن 27 پیش از میلاد و توسط معماری به نام «ایمهوتپ» ساخته شد. گمان می رود ارتفاع این هرم در ابتدا 62 متر بوده و با سنگ مرمر صیقلی تزئین شده باشد. این هرم الهام بخش فرعون های بعدی شد. برای مثال فرعون های بعدی با توجه به این هرم به ساخت بناهای یادبود عظیم روی آوردند.

پیش از «هرم جوزر» هیچ بنای مشابهی ساخته نشده بود. اینکه «جوزر» موفق شده بود چنین هرمی را بنا کند به این نکته اشاره دارد که مصریان در آن دوره از تاریخ به قدرت قابل توجهی دست پیدا کرده بودند؛ روند ساخت این هرم، اندازه ای از کارگر و منابع را می طلبید که فرعون های معدودی قبل از «جوزر» توانایی تامین آن را داشتند.

هرم پلکانی سخم خت

ساخت اهرام زمان زیادی می برد و روند ساخت و ساز آنها اغلب تا پیش از درگذشت صاحب آنها کامل نمیشد. با اینکه بیشتر فرعون های بعد از «جوزر» دوست داشتند با هرم پلکانی او رقابت کنند اما همه آنها در این کار موفق نبودند. هرم پلکانی «سخم خت» (Sekhemkhet) هیچ گاه تکمیل نشد، در حقیقت سازندگان هیچ گاه از طبقه نخست آن فراتر نرفتند.

این هرم در سال 1951 میلادی کشف شد. تا آن زمان حتی نام «سخم خت» جانشین «جوزر» شناخته نشده بود. روی درپوش ظرف هایی که در این مکان کشف شده بود نام «سخم خت» نوشته شده بود. با اینکه این هرم هرگز تکمیل نشد اما باستان شناسان معتقدند در صورت تکمیل آن، هرم پلکانی «سخم خت» به یک بنای مجلل و باشکوه تبدیل میشد.

براساس مقاله سقاره چندین هرم قابل توجه و مقبره سلطنتی را در برگرفته است، گمان می رود که همچون هرم «جوزر» معمار این هرم نیز «ایمهوتپ» بوده است. باستان شناسان معتقدند «ایمهوتپ» قصد داشت با هرم «سخم خت» بنایی باشکوه تر از هرم پلکانی «جوزر» بسازد اما هدف بسیار جاه طلبانه انتخاب کرده بود.

هرم اوسرکاف

هرم «اسرکاف» از آن دسته هرم هایی است که در مرکز آن انبوهی از خرده سنگ قرار گرفته است. این هرم که در شمال هرم پلکانی جوزر واقع شده است، امروزه بیشتر شبیه یک تپه است تا یک هرم.

در طراحی این هرم تغییرات متعددی به نسبت هرم های قبلی ایجاد شده بود. برای مثال، این هرم در مقایسه با سایرین کوچکتر بود و 50 متر ارتفاع داشت.

هرم اوناس

درست مانند هرم اوسرکاف، هرم اوناس آنقدرها هم چشمگیر نیست که امروزه بتوان از بیرون آن را تشخیص داد. این هرم نیز بیشتر به یک تپه شباهت دارد تا یک مقبره سلطنتی زیبا. با این حال، درون آن قضیه متفاوت است. هنگامی که باستان شناسان برای نخستین بار در سال 1881 میلادی وارد هرم شدند، مشخص شد که هرم اوناس یک اکتشاف قابل توجه است.

نخستین فردی که وارد این هرم شد مجموعه ای از نوشته ها را کشف کرد که روی دیوار آن نقش بسته بودند و درون تالار خاکسپاری نیز بقایای یک مومیایی کشف شد. باتوجه به وضعیت این مومیایی نمیتوان با اطمینان گفت که جسد فرعون «اوناس» است.

هرم تتی

در دوران حکمرانی فرعون «تتی» مقامات مصر روند ساخت بناهای یادبود مخصوص خاکسپاری را آغاز کردند که بناهای یادبود فرعون ها را به چالش می کشیدند. برای مثال، مشاور «تتی» بنای عظیمی را ساخت که 32 اتاق مجلل را شامل میشد.

امروزه، چیز زیادی از هرم تتی باقی نمانده است و بیشتر شبیه یک تپه کوچک به نظر می رسد. با این حال همچون سایر هرم ها وضعیت فضای داخلی آن امیدوار کننده تر است و راهروهای پر نقش و نگار آن دریچه ای از گذشته مصر را به روی مورخان گشوده است.

هرم پپی دوم

سلطنت پپی دوم طولانی بود و این در مجموعه هرمی او نیز منعکس شده است. هرم او در مقایسه با هرم های پیشینیانش نسبتا متواضع تر است. در زمان ساخت، ارتفاع آن حدود 78 متر بود اما به دلیل ساخت و ساز ضعیف اکنون فقط 50 متر ارتفاع دارد.

هرم پپی فقط بخشی از یک مجموعه خاکسپاری بزرگ است که به دستور این فرعون ساخته شده است. هرم او با هرم سه همسر او محصور شده است.

نمای بیرونی این هرم نیز اکنون تعریف چندانی ندارد اما پپی هم همچون فرعون های قبلی تصمیم گرفت بر نمای داخلی هرم تمرکز داشته باشد. سقف تالار خاکسپاری او با شکل ستاره تزئین شده و روی دیوارهای آن نیز هرم نوشته نقش بسته است. این نوشته ها با هدف حفاظت از فرد متوفی روی دیوار نقش می بستند، با این حال تابوت دان سیاهی که در سال 1926 میلادی در مرکز تالار خاکسپاری کشف شد، خالی بود.

باستان شناسان حتی در قرن بیست و یکم نیز همچنان به اکتشافات جدیدی در «سقاره» دست یافته اند.