سوآخ یا اندودکاری خانه میراث ناملموس استان کردستان به شمار می رود

ایسنا/ براساس آخرین اخبار بدست رسیده، سوآخ یا اندودکاری خانه میراث ناملموس استان کردستان به شمار می رود.

در گذشته وقتی خانه ای در کردستان ساخته میشد (چه با سنگ یا خشت) دیوارهای داخلی و بیرونی آن را «سوآخ» می دادند. سواخ دادن به این معناست که در گذشته چون گچ نبود، دیوارها را گل اندود می کردند. این سواخ دادنِ دیوارها مزایایی همچون منع نفوذ موش و مار به داخل فضای خالی خشت و سنگ ها، پر کردن ترک های دیوار، یک دست کردن دیوارها و زیبایی ظاهری آن، حفظ دمای خانه در زمستان و تابستان و عایق صوتی داشت.

از طرفی، هم سوآخ دیوارهای داخلی با دیوارهای بیرونی تفاوت داشت؛ برای دیوارهای درونی از کاه ریز استفاده می کردند تا بافت زیبایی داشته باشد.

برای تهیه گل سوآخ به نسبت حجم کار از خاک رس، خاک سیاه، کاه، نمک و سریش استفاده می کنند. ابتدا در حیاط یا بیرون خانه حوضچه ای ساخته و خاک رس و خاک سیاه، کاه و همچنین آب و نمک را با هم در آن حوضچه مخلوط می کنند.

در واقع، کاه به گل نوعی بافت می دهد و نمک نیز به این خاطر استفاده میشد تا اگر احیاناً داخل خاک یا کاه دانه ای وجود داشته باشد رشد نکند و سبز نشود. سپس این مخلوط را خوب هم می زنند و نایلونی روی آن می کشند تا هوا نخورد و تا یک هفته باید به همین شکل بماند. پس از یک هفته، گل سواخ را که بوی ترشیدگی گرفته است، باید دو مرد کاری با پا لگدمال کنند، این کار را تا زمانی ادامه دهند که گل حسابی ورز بیاید و چسبندگی لازم را پیدا کند، همچنین حباب های هوا نباید در آن بماند و کاه کاملا نرم شود؛ سپس با ماله دیوار را سواخ می دهند.

در برخی از مناطق برای دیوارهای درونی از خاک سفید استفاده می شود (گلهسپی). البته این خاک به مانند گچ سفید نیست، بلکه رنگ کرمی خوش رنگی دارد. در این نوع سواخ از کاه استفاده نمی شود و بجای آن از گول نی (گول پنبه) استفاده می کنند. گول نی به جای کاه به گل بافت لازم را می دهد و این نوع سواخ فقط برای داخل منزل و نهایتا ایوان خانه کاربرد دارد.

امیر صادقی، مسئول ثبت میراث ناملموس کردستان میگوید که بافت تاریخی و فرهنگی کردستان نسبت به شهرهای دیگر همچنان حفظ شده است و هنوز هم در بسیاری از روستاهای کردستان مانند بانه و مریوان دیوارهای خانه ها را به این روش گل اندود می کنند و معمولا زمان سوآخ دادن دیوارها در اواخر زمستان هر سال انجام می شود. همچنین برخی از مردم دیوارهای داخلی خود را به دو رنگ سوآخ می دهند تا رنگ و جلوه ای به خانه هایشان بدهند.

این عنصر میراث ناملموس در تاریخ بیست و سوم تیر سال 97 با شماره 1611 به ثبت رسیده است.