ارائه توضیحاتی درباره طولانی شدن تعیین عرصه و حریم تپه چهک

ایسنا/ براساس آخرین اخبار منتشر شده، ارائه توضیحاتی درباره طولانی شدن تعیین عرصه و حریم تپه چهک صورت گرفت.

«چهک» یکی از تپه های تاریخی استان کهگیلویه و بویراحمد است که در روستای چهاربیشه در شهرستان گچساران واقع شد. این اثر سال 1384 در فهرست میراث ملی کشور ثبت شد اما پس از گذشت 17 سال از ثبت این تپه، حریم و عرصه آن هنوز تعیین وضعیت نشده است. این بلاتکلیفی اعتراض مردم ساکن چهار بیشه را برانگیخته است.

ساکنان این روستا گفته اند چون تپه تاریخی حریم مشخصی ندارد، اجازه ساخت و ساز، تعمیر یا فروش خانه های خود را ندارند. از سوی دیگر، این نگرانی مطرح است که با توجه به سیاست جدید وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی بر کوچک سازی حریم آثار تاریخی، حریم این تپه کوچکتر از حد لازم تعیین شود.

رحیم خردمند، رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان گچساران دلیل معطل ماندن حریم «تپه تاریخی چهک» را کمبود اعتبار اعلام کرده و گفته بود: نیازمند سه میلیارد ریال اعتبار برای تعیین حریم این اثر تاریخی هستیم. پس از تعیین حریم در صورت نیاز برای خریداری خانه های اطراف این اثر تاریخی اقدام می شود. بررسی های میدانی کارشناسان میراث فرهنگی نشان می دهد دست کم 14 واحد مسکونی روستای چهاربیشه در حریم تپه تاریخی چهک قرار دارد. براساس قانون تا تعیین حریم، مالکان این خانه ها حق فروش یا تعمیر و بازسازی خانه های خود را ندارند.

رحیم دادی نژاد، معاون میراث فرهنگی استان کهگیلویه و بویراحمد بتازگی از گمانه زنی برای تعیین عرصه و حریم «تپه تاریخی چهک» خبر داد و گفت: روستایی ها تا سه چهار دهه گذشته اطراف این تپه کشاورزی میکردند اما حالا زمین های آنها در محدوده شهری قرار گرفته و بها و ارزش آن بالا رفته است. از سویی، مردم و ادارات و نهاهای دولتی خواستار آن هستند که در این زمین ها ساخت و ساز کنند و تاریخی بودن این محوطه چالش برانگیز شده است. برای حفاظت از این تپه تاریخی مذاکره ای درباره آغاز گمانه زنی و تعیین حریم و عرصه آن داشته ایم که چند روز آینده انجام می شود.

او پیرامون ارائه توضیحاتی درباره طولانی شدن تعیین عرصه و حریم تپه چهک اظهار کرد: سالهای گذشته با انجام یکسری مطالعات سطحی، حریمی فرضی برای این تپه تاریخی در نظر گرفته شد تا بتوانیم در برابر آسیب ها و چالش های احتمالی از آن محافظت کنیم، اما برای تعیین حق و حقوق مالکان زمین های اطراف آن نیاز است گمانه زنی و مطالعات دقیق انجام شود تا عرصه و حریم اصلی اثر کاملا مشخص شود.

دادی نژاد با بیان اینکه تاکنون کاوشی روی «تپه تاریخی چهک» انجام نشده است، درباره وضعیت حفاظتی این تپه گفت: این تپه تاریخی در میان روستا قرار دارد و مردم همیشه از آن محافظت کرده اند، بنابراین حفاری غیرمجاز در این تپه مشاهده نشده است. چالشی که برای این اثر تاریخی وجود دارد، این است که باید وضعیت مالکان زمین های اطراف آن مشخص شود.

چرا تل خسرو اصلاح حریم شد؟

از دیگر آثار تاریخی استان کهگیلویه و بویراحمد که وضعیت حریم آن چالش برانگیز شده، «تپه تل خسرو» در دشت یاسوج است. این تپه که امروز تنها بخشی از آن باقی مانده است، در سالهایی که به ثبت ملی رسیده بود (از سال 1356 خورشیدی) دارای ضوابط مشخص حریم و عرصه بود، با این وجود از گزند تعرض مردم در امان نماند و بر اثر ساخت و ساز و کشاورزی بخشهای زیادی از آن از بین رفت. در تیر 1399 نیز ضلع جنوبی بدنه تپه و اراضی اطراف طعمه آتش شد.

نوروز رجبی، سرپرست هیأت باستان شناسی محوطه تاریخی تل خسرو سال 1399 درباره راهکارهایی برای حفظ این تپه تاریخی گفته بود: کاوش های اخیر «تل خسرو» نشان داد برخلاف تصورهای اولیه، گستره عرصه تپه بیش از هشت هکتار است و برنامه حفاظتی ارائه شده قادر خواهد بود تا از تخریب و آسیب بیشتر به حدود عرصه تپه توسط کشاورزان یا فعالیت های عمرانی و توسعه ای جلوگیری کند و چارچوب مناسبی برای حریم آن در نظر گرفته شود.

اکنون میراث فرهنگی کهگیلویه و بویراحمد به بهانه حفظ این اثر تاریخی تصمیم گرفته است حریم و عرصه این تپه را اصلاح کند تا شاید این چالش ها را پشت سر بگذارد.

دادی نژاد، معاون میراث فرهنگی استان کهگیلویه و بویراحمد گفت: «تل خسرو» جز مناطق سردسیر و خوش نشین است و همه امکانات برای استقرار انسانها را داشت، بنابراین از گذشته تاکنون مورد توجه اقوام مختلف بوده است. تقریبا از هزاره چهارم قبل از میلاد استقرار در این تپه شروع شده و تا پایان پهلوی اول این استقرارها ادامه داشته است. در نظامات ایلی زمانی هم مرکز کهگیلویه و بویراحمد بوده است.

او درباره آخرین کاوش باستان شناسی که روی این تپه تاریخی انجام شده، گفت: در سالهای گذشته (1387) لایه نگاری بر بدنه تپه توسط هیأتی به سرپرستی مهندس رجبی انجام شده است.

دادی نژاد در پاسخ به این پرسش که چرا حریم تل خسرو اصلاح شده است؟ اظهار کرد: با توجه به اهمیت زیاد «تپه تل خسرو»، مطالعات و گمانه زنی ها باید دقیق تر انجام میشد و از طرفی چالش هایی با مالکان خصوصی داشتیم و باید ضمن حفظ مناطق تاریخی، حقوق این مالکان رعایت میشد. بنابراین سال گذشته با مطالعات دقیق تر، پرونده اصلاح حریم آن را آماده کردیم که به تایید وزارتخانه هم رسید. این اصلاح حریم به این معنا نیست که حریم این تپه کوچک شده است، بلکه فقط در برخی نقاط این حریم، کوچک و در برخی دیگر اضافه شده و عرصه آن هم گسترش پیدا کرده است.

معاون میراث فرهنگی کهگیلویه و بویراحمد افزود: این تپه در میان زمین های کشاورزی قرار دارد که بسیار برای کشت های آبی مناسب است و همین بهانه ای شده تا کشاورزان از این زمین محافظت کنند، اما بعضی مواقع ناآگاهی کشاورزان نسبت به عرصه و حریم اثر موجب شده است، به بدنه تپه و سازه ای در محدوده اثر آسیب هایی وارد کنند. معمولا تپه ها و محوطه هایی که در کنار روستاها و شهرها قرار دارد از نظر حفاری های غیرمجاز مشکلی ندارند و این معضل بیشتر در روستاهای دورافتاده رخ می دهد.

بازنگری حریم بافت تاریخی دهدشت

معاون میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان کهگیلویه و بویراحمد همچنین درباره بازنگری حریم بافت تاریخی «دهدشت» توضیح داد: در سالهای گذشته حریم و عرصه ای که برای بافت تاریخی دهدشت تعیین شده بود، براساس مطالعات سطحی بوده و نیاز بود مطالعات در حرایم آن دقیق تر انجام شود. این مطالعات سال گذشته انجام شد و با توجه به اینکه بافت تاریخی نسبت به شهر دهدشت برجسته تر و بزرگتر است، باید بخش هایی از حریم آن تغییر میکرد. پیشنهادهای کارشناسی برای اصلاح حریم آن آماده است و باید به شورای تعیین حریم برای بازبینی ارسال شود.

بافت تاریخی «دهدشت» با قدمتی از دوران ساسانی در سال 1364 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. این بافت تاریخی که برج و باروی گرداگرد شهر، ارگ قدیمی، مساجد، حمام ها، کاروانسرا و زیارتگاه ها را در بر میگیرد، در دوران صفویه و قاجار به اوج شکوه خود می رسد. این در حالی است که بناهای تاریخی آن در سالهای گذشته دچار بی مهری های زیاد شد و همین بی توجهی ها تخریب بخشهایی از این بافت تاریخی را سبب شد.

در سال 1398 میراث فرهنگی کهگیلویه و بویراحمد از اختصاص اعتباری برای مرمت و حفاظت از این بافت تاریخی خبر داد. بر این اساس، در چند سال گذشته بخشهای از بازار این بافت تاریخی مرمت شد و بازنگری حریم آن نیز هم اکنون در دست اقدام است.