شناسایی و مستندسازی 120 کتیبه فارسی در بنگلادش

ایلنا/ براساس آخرین خبرهای بدست رسیده، شناسایی و مستندسازی 120 کتیبه فارسی در بنگلادش صورت گرفت.

مرتضی رضوانفر (مجری طرح و عضو هیأت علمی پژوهشگاه) با اشاره به اینکه در دوران اسلامی کتیبه های بنایی از لحاظ کیفی و محتوایی به دلایلی از بسامد بسیار بیشتری نسبت به گذشته در کشورهای شبه قاره برخوردارند، به تشریح مهمترین این دلایل پرداخت.

او گفت: بدون شک قدسی ترین هنر اسلامی، خوشنویسی و کتیبه نگاری است؛ نقشی که شمایل نگاری، نقاشی و مجسمه سازی برای عینیت بخشیدن به کلام الهی در معماری هندویی ایفا می کند، کتیبه و خوشنویسی نیز در معماری اسلامی ایفا می کند، زیرا به دلیل کراهت و منع برخی هنرهای تصویری، در برهه ای از تاریخ دوران اسلامی، خوشنویسی این نقش را برعهده میگیرد و عطف به آن، زمینه پیدایش و تنوع خطوط و هنرهای تزئینی پس از اسلام فراهم می شود.

رضوانفر با بیان اینکه فتوحات اسلامی و ساخت بناهای مختلف مانند مسجد، خانقاه، مقبره، تکایا و مدارس دینی با معماری اسلامی یکی دیگر از دلایل رونق کتیبه در این دوران است افزود: نهایتا دلایل فرهنگی، اجتماعی و سیاسی مانند گسترش عرفان و تصوف اسلامی تاکید بر شناسنامه دار کردن بنا با کتیبه های بلاغی و اخلاقی برای تبلیغ دین با بهره بردن از متن یا ترجمه آیات، روایات، اذکار و اشعار را میتوان یادآور کرد.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری اظهار کرد: هم اکنون هیچ محقق یا سازمانی به مشخصات فنی و محتوایی کتیبه های فارسی در جهان خصوصا بنگلادش دسترسی ندارد و حتی یک فهرست ساده از این مواد پژوهشی موجود نیست، کتیبه ها به دلایل مختلف اقلیمی و حفاظتی در معرض خطر جدی قرار دارند و چه بسا اگر تصویری از آنها تهیه و مشخصاتشان مستند نشود، مانند بسیاری دیگر نابود شوند و هیچ اثری از آنها به آیندگان نرسد.

او با اشاره به اینکه برخی از دستاوردهای این طرح می تواند بعنوان اکتشاف فرهنگی معرفی شود گفت: با توجه به امضای تفاهم نامه میان رایزنی فرهنگی و گروه باستان شناسی دانشگاه جهانگیرنگر، تعداد زیادی از دانشجویان در شهرهای خود، محله به محله به جستجوی کتیبه های عربی، اردو و فارسی پرداخته بودند لذا آدرس های زیادی در اختیار داشتیم و باید اذعان کرد این پروژه یک کار گروهی و حرفه ای تلقی می شود.

این پژوهشگر پیرامون شناسایی و مستندسازی 120 کتیبه فارسی در بنگلادش تصریح کرد: نکته قابل توجه اینکه با توجه به ارائه نشدن گزارش و مقاله درباره کتیبه های فارسی و معماری مشترک در ایران، خوشبختانه تعداد بسیار زیادی کتیبه های فارسی یافت شد که برخی از آنها کشف بسیار با ارزشی محسوب می شود و می تواند زمینه پژوهش های بسیاری در حوزه ایران شناسی در بنگلادش باشد.

او گفت: همچنین ارائه نتایج این پژوهش می تواند بخشی از تاریخ بنگلادش را بعنوان دومین کشور پر جمعیت جهان اسلام روشن و نقش زبان فارسی، عرفان ایرانی و هنرهای ایرانی در شکل گیری تاریخ دوره اسلامی بنگلادش نمایان کند.

رضوانفر افزود: بررسی کتیبه های مستند شده می تواند به روشن شدن برخی موارد تاریک در تاریخ مشترک ایران و بنگلادش نظیر تاریخ و نحوه ورود زبان فارسی و فرهنگ ایرانی به بنگلادش، تحلیل محتوای متون کتیبه ها به منظور تاثیر آرا و افکار عرفای ایرانی، نقش زبان فارسی در گسترش اسلام، طبقه بندی آثار ادبی، مذهبی، عرفانی، اجتماعی و سیاسی و وزن بخشی هر یک از موارد، تحلیل هنری خطوط بکار رفته در کتیبه ها و معماری مشترک و گستردگی و پراکندگی آثار و شیوه زمام داری حکام مسلمان در مناطق مختلف کمک کند.

او با اشاره به فعالیت های صورت گرفته با هماهنگی رایزنی فرهنگی و درخواست گروههای فارسی طی این پژوهش، به سخنرانی در دانشگاه های چیتاگنگ، راجشاهی و برگزاری کارگاه آموزشی در رایزنی فرهنگی- داکا اشاره کرد و گفت: بررسی و مستندنگاری کتیبه های موزه ملی، موزه رانگپور، موزه دانشگاه چیتاگونگ و موزه راجشاهی در این پژوهش انجام شد.

او با اشاره به اینکه در مجموع نزدیک به 120 کتیبه شناسایی و مستند شده، تصریح کرد: شهر داکا و اطراف آن دارای بیشترین کتیبه های فارسی مربوط به دوره گورکانیان و بعد از شهر داکا، شهر راجشاهی و روستاهای اطراف آن، همچنین شهر بندری چیتاگونگ و رانگپور دارای بیشترین کتیبه فارسی است.

او با بیان اینکه مردم بنگلادش خصوصا قشر تحصیلکرده جایگاه مهمی برای فرهنگ و مردم ایران قائل هستند، گفت: همراه با کتیبه ها و معماری مشترک، تعداد بسیار زیادی سکه، سند، نسخه به زبان فارسی در بنگلادش وجود دارد که می تواند زمینه همکاری های مشترک قرار گیرد.

رضوانفر در پایان افزود: جدای از میراث مادی، تعدادی از مواریث ناملموس مشترک نیز در این کشور احصاء شد و هر یک می تواند زمینه تهیه پرونده های ثبت مشترک در یونسکو باشد.