خانه موزه اخوان برای ادامه حیات به مقاوم سازی نیاز دارد

ایسنا/ براساس آخرین خبر و گزارش های بدست آمده، خانه موزه اخوان برای ادامه حیات به مقاوم سازی نیاز دارد.

مهدی اخوان ثالث، شاعر معاصر دهه آخر زندگی خود را در خانه قدیمی دو طبقه ای در خیابان زرتشت غربی در تهران گذراند. خانه بازمانده از پهلوی دوم هرچند قدمت زیادی نداشت، اما به دلیل آنچه از این شاعر به یادگار مانده و بخشی از زندگی او در آن شکل گرفته بود، در سال 1382 به ثبت ملی رسید. روزگار اما پس از درگذشت شاعر، بالا و پایین زیادی را برای این خانه رقم زده است؛ چند سال پس از ثبت، شهرداری تهران آن را خرید و در اوایل دهه 90 در اختیار ستاد گردشگری شهرداری قرار داد. البته در آن زمان به مکانی اداری تبدیل شد که فضای داخلی آن با تغییراتی مواجه شد، حتی در خانه تعویض شد.

در طول این مدت و در حالیکه این خانه دچار فرسودگی شده بود، فعالان میراث فرهنگی، رسانه ها و علاقمندان به اخوان تمام سعی خود را کردند تا این خانه از شکل اداری خارج و در فهرست آثار ملی ثبت شود و به عنوان «خانه موزه اخوان» در اختیار عموم قرار گیرد. سرانجام این پیگیری ها، این خانه سال 1397 در اختیار شرکت توسعه فضاهای فرهنگی شهرداری تهران قرار گرفت و اقدامات مرمت و احیای آن برای تبدیل به خانه موزه شروع شد، تا این که در سال 1399 این خانه به عنوان «خانه موزه اخوان ثالث» افتتاح شد و سعی شد آن را با مرمت و احیا به همان روزهایی که اخوان در آن می زیست، شبیه کنند.

در خیابان زرتشت غربی، وارد کوچه خجسته که شویم باید خوب چشم بچرخانیم تا خانه ای محصور میان دو ساختمان قد بلند را بیابیم، خانه ای با نمایی قدیمی که تابلویی کوچک روی در آن گواهی می دهد که خانه موزه اخوان ثالث اینجاست. در خانه بسته است و روی زنگ آن نوشته شده: «برای بازدید زنگ بزنید». وارد حیاط که می شویم، باغچه سرسبز کوچک حیاط نقلی توجه را جلب می کند؛ اما چندی طول نمیکشد که متوجه سایه ساختمانی بلند قامت اما نیمه کاره در سمت چپ خانه اخوان می شویم و تا برای برانداز کردن نمای خانه سر می چرخانیم، ساختمان دیگری که در سمت راست خانه اخوان قد کشیده، دهن کجی می کند و گویی خودش را، به رخ این خانه کوچک قدیمی می کشد.

اگر از حیاط این خانه بگذریم و زشتی ساختمان های مجاور را هم به روی نیاوریم، اما باز هم نگرانی برای خانه اخوان وجود خواهد دارد؛ این خانه به دلیل ساخت و سازی که بیخ گوشش انجام شده، در خطر است و این خطر در سقف طبقه اول ساختمان مشهود است. وقتی وارد خانه می شویم، در اتاق جلویی که شبیه اتاق پذیرایی است، متوجه ترک هایی روی ستون های سقف می شویم که به گفته گیشه دار بعد از ساخت ساختمان جدید پدید آمده اند و تا قبل از آن خبری از آنها نبوده است.

هرچند که سعی کردند خانه اخوان را با همان حال و هوای قدیمی خودش به نمایش بگذارند و از برخی وسایل قدیمی او مانند کتاب هایش، کتابخانه، تلویزیون قدیمی و... استفاده کردند، اما موضوع مهم درباره خانه اخوان این است که به حفاظت و حریم آن توجه نشده و این، نگرانی هایی را تحمیل خانه شاعر کرده است.

به طبقه دوم که قدم بگذاریم، در اتاق انتهایی که تراس خانه نیز آنجا قرار دارد، به راحتی می توانیم دیوارهای ساختمان تازه علم شده را ببینیم. این ساختمان تازه قد کشیده حتی از خانه اخوان جلوتر رفته و کاملاً عرصه و حریم آن را خدشه دار کرده است.

مهدی درخواه، مدیر خانه موزه اخوان ثالث ماجرای ساختمان تازه ساخته شده در کنار خانه اخوان را اینطور روایت می کند: زمانی که قرار بود خانه اخوان احیا شود و درهای آن به روی بازدیدکنندگان باز شود، آقای محیط طباطبایی (رئیس کمیته ملی موزه ها) در جلساتی که برای مرمت و احیای خانه اخوان برگزار شد، گفتند که اگر خانه کناری (خانه تازه ساخته شده) که سازه و ساختمانی شبیه خانه اخوان داشت، حفظ شود، خانه اخوان دیگر به مقاوم سازی نیاز نخواهد داشت. آن زمان قرار بر این شد (در دوره قبلی شهرداری) آقای حق شناس که رئیس کمیسیون فرهنگی بودند، خانه همسایه را خریداری کنند، اما آن خانه خریداری نشد و من هم اطلاعی ندارم که چرا این اتفاق نیفتاد. اردیبهشت سال 1399 خانه موزه تعیین حریم شد، در حالی که ساختمان کناری تیر سال 1400 مجوز ساخت پنج طبقه گرفت.

او اضافه می کند: با میراث فرهنگی نامه نگاری هم کردیم، ولی پاسخ درستی ندادند، به اعتقاد من به نوعی از این اتفاق شانه خالی کردند و در واقع تصمیم گیری را بر عهده شهرداری گذاشتند. شهرداری منطقه 6 هم در پی این اتفاق اعلام کرد که براساس قوانینی که دارد، نمی تواند پروانه ساخت را باطل کند، اما میراث فرهنگی طبق آیین نامه و ضوابطش می تواند به شهرداری نامه بزند تا براساس آن پروانه ساخت پنج طبقه را باطل کند و تنها مجوز احداث ساختمانی دو طبقه صادر شود تا هم سطح با خانه اخوان شود، اما اداره میراث فرهنگی تهران چنین کاری را انجام نداد و از اسفند 1400 تخریب ساختمان کناری آغاز شد، در طول 10 روز خانه را تخریب کردند و از 15 فروردین 1401 و ظرف مدت 5 ماه این ساختمان 5 طبقه را بالا بردند.

درخواهی پیرامون اینکه خانه موزه اخوان برای ادامه حیات به مقاوم سازی نیاز دارد، ادامه می دهد: ما اگر بخواهیم چنین خانه هایی را حفظ نکنیم، هویت فرهنگی و هویت شهریمان را از دست می دهیم. این اتفاق برای خانه اخوان در حالی رخ داد که صاحب خانه مجاور به فروش آن به شهرداری راضی بود و تعلل در خرید این خانه موجب چنین اتفاقاتی شد. تنها اقدامی که میراث فرهنگی برای خانه موزه اخوان انجام داد، این بود که در سال 1398 به شهرداری نامه ای زد مبنی بر اینکه خانه اخوان در فهرست آثار ملی ثبت شده و ارزش ملی دارد و فقط برای ساخت و ساز اطراف آن هشدار داد.

مدیر خانه موزه اخوان ثالث معتقد است: در حق این خانه کوتاهی شده است و شهرداری می توانست در سالهای گذشته با مبلغ کمتری خانه همسایه را بخرد و به یک مکان فرهنگی تبدیل کند؛ چرا که با این اقدام حریم و حیات خانه اخوان حفظ میشد.

او درباره خانه سمت راستی نیز میگوید: این ساختمان در همان سال 1382 که خانه اخوان درگیر ثبت شدن بود، مجوز گرفت و ساخته شد و کسی هم به آن توجهی نکرد، اما این بنای جدید زمانی قد علم کرد که خانه اخوان علاوه بر ثبت، تعیین حریم شده و به عنوان خانه موزه افتتاح شده بود.

اخوان در طول سالهای 1357 تا 1369 در این خانه کوچه خجسته زندگی کرد. این خانه دارای همکف و یک طبقه بالای آن است که هر دو طبقه، نقشه ای یکسان دارند؛ نشیمن، پذیرایی رو به جنوب، اتاقی شمالی، راهرویی که در ضلع شرقی واقع است و در انتها، پلکانی که دسترسی به طبقات را فراهم می کند. طبقه اول مخصوص خانواده بوده و از اتاق کار آقای شاعر در طبقه همکف جدا بوده است، همین تفکیک بندی را در طبقه دوم خانه نیز میتوان دید.

خانه اخوان ثالت پس از تملک شهرداری در جریان بازسازی ها دچار تغییراتی شد که انتقادهایی را نسبت به نوسازی و دگرگونی ماهیت ابتدایی و اصالت آن برانگیخت، بطوریکه فرزند این شاعر فقید به آن تغییرات واکنش نشان داده و گفته بود: بطور قطع شمایلی که برای خانه درست کرده اند، سلیقه مقاطعه کار آن است، نه آنچه من از خانه پدری به یاد دارم. چیزی که الان به اسم خانه اخوان درست کرده اند، سرهم بندی است.