بهانه های واهی موسسه شرق شناسی شیکاگو مانع ارسال تمام الواح هخامنشی به ایران شد

ایلنا/ براساس گزارشات منتشر شده، بهانه های واهی موسسه شرق شناسی شیکاگو مانع ارسال تمام الواح هخامنشی به ایران شد.

شاید بازگشت بخشی از الواح هخامنشی در سال 1398 یکی از مهمترین استردادهای اشیای تاریخی ایران طی چند سال گذشته باشد. اما ماجرای بازگشت سایر الواح که همچنان در موسسه شرق شناسی شیکاگو مانده اند، هنوز در ابهام باقی مانده و مسئولان هر بار که پرسشی درباره سرنوشت دیگر الواح در آمریکا مواجه می شوند، تنها به بیان چند جمله سربسته با این رویکرد که "بزودی اخبار خوبی از بازگشت الواح خواهیم شنید"، بسنده می کنند.

بخشی از الواح هخامنشی که روزگاری برای مطالعه و بررسی به دانشگاه شیکاگو امانت داده و صراحتا مطرح شده بود که «ایران لوح هایی گلی را برای رمزگشایی و خواندن به امانت به دانشگاه شیکاگو که مشغول کاوش در تخت جمشید (پارسه، پرسپولیس) بود، می سپارد و مؤسسه شرقی دانشگاه موظف است دو نسخه از مستندات خود را به دولت ایران بدهد.» تاکنون در چهار مرحله به ایران برگردانده شده است؛ سال 1327 شمسی (179 قطعه)، سال 1331 شمسی (37هزار خرده قطعه)، سال 1383 شمسی (300 قطعه) و سال 1398 شمسی (1783 قطعه) و همچنان حدود 17 هزار گل نبشته سالم و شکسته از الواح هخامنشی در اختیار موسسه شرقی شیکاگو قرار دارد و همچنان این شائبه بدون پاسخ باقی مانده است که "چرا همه الواح همان سال 1398 به ایران بازگردانده نشدند؟"

عبدالمجید ارفعی (پژوهشگر و متخصص زبان های باستانی اکدی و ایلامی) یکی از افرادی است که با طرح این سوال مسئولان میراث فرهنگی کشور را خطاب قرار داده و پرسیده است: چرا در سال 1398 هنگامی که بخش دیگری از الواح با موافقت های صورت گرفته از موسسه شرقی شیکاگو باز پس فرستاده شد، کسی نپرسید چرا فقط 1783 قطعه بازگردانده شد؟ چرا مسئولان ایرانی نخواستند همه الواح بازگردد؟ چرا به مؤسسه شرقی گفته شد که خزانه داری تنها برای خروج 1783 مجوز صادر کرد؟

مجوز خروج این تعداد لوح توسط خرانه داری آمریکا صادر شده بود یا مسئولان مؤسسه شرقی درخواست خروج این تعداد لوح را داده بودند؟ خزانه داری آمریکا نمی تواند در مقابل رای دیوان عالی این کشور ایستادگی کند و وقتی دیوان عالی رای به خروج تمام الواح و بازپس دادن آنها به ایران داده، پس چرا این همه تعلل از سوی مسئولان مؤسسه شرقی و ما صورت میگیرد؟ آیا مسئولان مؤسسه شرقی، خزانه داری آمریکا را بهانه کرده اند؟

هیچکس این سوالات را نپرسید و همه به به و چه چه کردند. آنها با سربلندی 1783 لوح را تحویل دادند و ما هم متاسفانه با سربلندی 1783 را تحویل گرفتیم درحالیکه باید هر 17 هزار لوح را تحویل می گرفتیم. اگر مؤسسه شرقی مستندسازی و عکسبرداری را بهانه می کنند – و حاضر نشدند و نیستند تا مستندات انجام شده پس از درگذشت هلک را در اختیار پژوهشگاه میراث فرهنگی بگذارند – یا نمی توانستند این کار را در ایران انجام دهند. شاید هم ما نمی خواستیم دل نازکی را به درد آوریم.

محمدحسن طالبیان (معاون سابق میراث فرهنگی کشور) که یکی از بانیان بازگرداندن الواح هخامنشی در سال 1398 بوده است، به چرایی عدم بازگشت تمام الواح هخامنشی آنهم به یکبار تا روندی که تاکنون طی شده است، گفت: در آن زمان که درصدد بازگرداندن الواح هخامنشی بودیم و موسسه شرق شناسی شیکاگو نیز درصدد انجام بسته بندی الواح بود، با وجود تاکیدی که ما برای بازگرداندن تمام الواح داشتیم اما موسسه مطرح کرد بهتر است در آن زمان آنچه تا آن موقع بسته بندی شده است را ارسال کند و سایر الواح را چند ماه بعد به ایران بفرستد.

او ادامه داد: آنها 1783 قطعه را برای ارسال بسته بندی کرده بودند و همان ها را هم ارسال کردند وگرنه ما خواهان ارسال تمام الواح بودیم. ما به تصمیم موسسه اعتراض هم کردیم اما آنها گفتند بهتر است در همان مرحله همان تعداد لوح که بسته بندی و آماده شده است و خزانه داری اجازه خروج آنها را داده است، ارسال شود. تا آنها درصدد بسته بندی کردن سایر الواح برآیند.

طالبیان درخصوص چرایی عدم تحقق وعده های موسسه شرق شناسی شیگاکو مبنی بر ارسال سایر الواح طی چند ماه بعد از ارسال 1783 قطعه نیز گفت: آنها باید اجازه خزانه داری آمریکا را برای خروج سایر الواح می گرفتند اما به دلایل واهی این امر را طول دادند. تمام سیستمی که در آن زمان در آن موسسه فعال بود چنین نظری داشتند و با وجود نامه های متعدد ما درخصوص ارسال تمام الواح، هنوز این امر محقق نشده است. می توانم بگویم که حداقل 6 نامه به موسسه شرق شناسی فرستادیم و خواستار ارسال تمام الواح شدیم. حتی گفتیم که خودمان متخصص و نماینده می فرستیم و کارها را انجام می دهیم. اینکه بیمه و تحریم و ... را از دلایل دیرکرد برای ارسال الواح مطرح می کنند هم بهانه است. حتی اعلام نمیکردند که اوپک را گرفته اند یا خیر.

معاون سابق میراث فرهنگی کشور و مشاور وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در پاسخ به این سوال که باتوجه به آنکه بیشتر الواحی که اکنون در موسسه شرق شناسی شیکاگو نگهداری می شود و وعده بازگشت آنها به ایران داه می شود تاکنون خوانش نشده اند از این رو نیاز است پس از بازگردادن به ایران توسط متخصصان خط میخی و ایلامی خوانش شوند، از این رو آیا ما در ایران چنین متخصصانی جز عبدالمجید ارفعی داریم یا خیر گفت: دکتر ارفعی به تعدادی شاگرد آموزش داده است و آنها می توانند این کار را انجام دهند. البته متخصصان دیگری هم داریم که تا حدودی به این حوزه اشراف دارند و می توانند این خوانش را انجام دهند. ما حتی هخامنشی شناسانی داریم که می توانند کار خوانش الواح را انجام دهند.