بررسی نقش خانواده در میل کودک به موزه ها

ایسنا/ این خبر پیرامون بررسی نقش خانواده در میل کودک به موزه ها برای شما مخاطبان گرامی نگارش شده است.

فریبا نصرتی، راهنمای گردشگری فرهنگی که در حوزه کودک هم فعال است و چند سالی برای کودکان تورهای موزه گردی برگزار کرده، درباره فعالیت های موزه ها در حوزه کودکان و راهکارهای مؤثر در ایجاد علاقه موزه گردی در کودکان، به فضای خشک موزه ها و نقش مهم راهنمایان موزه در ایجاد یک فضای دلنشین در موزه اشاره کرد و گفت: در حال حاضر اگر یک بزرگسال را به موزه ببرید و با بیانی خشک از آثار و فضای موزه برای او تعریف کنید، ممکن است هیچ انگیزه ای برای بازدید از موزه نداشته باشد، اما اگر این روند را تغییر دهیم و با داستان سرایی درباره تاریخ، آثار تاریخی و فضای موزه ها را برای بازدید کننده معرفی کنیم، موزه را برای بزرگسالان جذاب می کنیم چه برسد به کودکان.

او پیرامون بررسی نقش خانواده در میل کودک به موزه ها افزود: وقتی کودکی را به موزه می بریم و می خواهیم ذهن او را از تاریخ و اتفاقات تاریخی پر کنیم، ذهن او خسته می شود و نمی توانیم انتظار داشته باشیم کودک در چنین بازدیدی از موزه گردی لذت ببرد. در بازدید کودکان از موزه ها باید برای آنها خاطره سازی کنیم، حتی با محوطه بیرونی موزه و با درختان آن. بچه وقتی در خاطرات کودکی ، روز لذت بخشی را در یک فضا تجربه کرده باشد به آن فضا علاقمند می شود و در بزرگسالی هم به آن فضا سر می زند.

این راهنمای گردشگری گفت: متأسفانه موزه ها آنقدر دستشان در این موارد باز نیست، در فضای موزه ها به بچه ها مدام اخطار می دهند «بازی نکن، ندو، بلند صحبت نکن، خوراکی نخور» و همین اخطارها بچه ها را از موزه گردی دل زده می کند. باید توجه کنیم بچه هایی را به موزه می بریم که تمام انرژیشان برای دویدن و بازی کردن است و از خوردن خوراکی لذت می برند.

نصرتی با بیان اینکه باید سیستمی را اجرا کنیم که مربی یا راهنمای مخصوص کودکان در موزه ها حاضر باشند و برای بازدید کودکان برنامه ریزی هایی را انجام دهند، افزود: در طول سالهای اخیر موزه ها چنین اقداماتی را در حوزه کودک انجام داده اند، برای مثال موزه سکه که یکی از بروزترین موزه های ایران است از پتانسیل های آموزشی برای کودکان استفاده می کند و چند سال پیش هم برای کودکان اقداماتی همچون بازی، قصه سرایی انجام داده بود و در حین بازدید والدین از موزه، کودکان می توانستند از این اقدامات برای سرگرمی و یادگیری استفاده کنند، مثلا گروهی به نام چرخ گردون در موزه کلاس های آموزشی دایر کرده بودند که مباحث فرهنگی تاریخی را به کودکان یاد می دادند.

او ادامه داد: یک مورد دیگر هم در تخت جمشید دیده بودم که قبل از ورود به محوطه تخت جمشید، برای کودکان بازدید کننده چادرهایی برپا کرده بودند که نقاشی بکشند و داستان تخت جمشید را تعریف می کردند. اقدام جالب دیگری که داده بودند این بود که به بچه ها کارتی با عنوان نگهبان تخت جمشید می دادند و وظیفه بچه ها در طول این بازدید این بود که از تخت جمشید محافظت کنند و به عنوان نگهبان میراث به افراد خطاکار اخطار دهند. در کاخ گلستان نیز به مناسبت های مختلف برای کودکان مراسم اجرا می کردند، بچه ها در حیاط این موزه نقاشی می کردند، کاردستی درست می کردند یا گروهی ورزش می کردند. در این مراسم ها شاید اصلا بچه ها به داخل موزه برده نمیشدند، اما به نوعی با فضای موزه آشنا میشدند. در موزه آبگینه هم مشابه چنین فعالیت هایی برای کودکان انجام میشد.

به گفته این فعال گردشگری، در هر دوره ای موزه ها اقداماتی برای حوزه کودک انجام داده اند، اما این فعالیت ها مستمر نبوده و با تغییر مدیریت ها رها شده است. شیوع ویروس کرونا نیز به این قضیه دامن زده و در چند سال اخیر موزه گردی کودکان به نوعی کمرنگ شده است.

نصرتی در ادامه به فعالیت های خود در حوزه کودک اشاره کرد و گفت: چند سال پیش با همکاری گروهی برای بازدید کودکان از موزه ها برنامه ریزی هایی انجام می دادیم، به عنوان مثال اگر می خواستیم از موزه آبگینه بازدید کنیم، قبل از ورود به فضای موزه بازی هایی مانند نقشه گنج، کاردستی و... برای بچه ها برنامه ریزی می کردیم و نتیجه این بازی مربوط به آثار موزه میشد و بعد از آن، بچه ها را داخل موزه می بردیم تا با اثری که موضوع بازی بوده، آشنا شوند. همین بازی باعث میشد کودک به موزه و فضای آن علاقمند شود و حتی دفعات بعدی خانواده اش را مجبور کند او را به همان مکان ببرند.

او اضافه کرد: این نوعی ثبت خاطره در ذهن کودک است که فضای موزه را از خشکی و اخطاری، به یک فضای دلنشین برای کودک تبدیل می کند. در آن دوران گروه ما «هواداران میراث» برای برگزاری چنین رویدادهایی با خانه کودک سعدآباد همکاری می کرد و برای شناس عناصر تاریخی و طبیعی در حوزه کودک برنامه هایی داشتیم که اتفاقا کودکان از این برنامه ها لذت می بردند، اما با تغییر مدیریت از آن حمایت نشد و این گروه و خانه کودک این موزه منحل شد.

به گفته این راهنمای گردشگری، تمام موزه ها نمی توانند برای حوزه کودک برنامه ریزی کنند، اما با فراهم کردن محیط کودک در برخی موزه ها میتوان علاقه در موزه گردی را ایجاد کرد و همان موزه هایی که در کودکی برای بچه ها هدف بازدید قرار نمیگیرند در بزرگسالی این بچه ها دیده می شوند.

نصرتی در ادامه به نقش خانواده ها در ایجاد علاقه به مسائل فرهنگی تاریخی اشاره کرد و افزود: هزینه های فرهنگی برای خانواده ها چشمگیر است و همیشه آموزش و پرورش را در این موارد مورد شماتت قرار می دهیم، اما خانواده ها را نمی بینیم. بارها شاهد بوده ام که والدین حاضرند برای جشن هالووین و عکس های کودکشان در این جشن هزینه های زیادی را بپردازند، اما حاضر نیستند برای کودکانشان در فعالیت های فرهنگی و تاریخی هزینه کنند. بیشتر خانواده ها به این فعالیت ها علاقه ای ندارند و هزینه های آن را بیهوده می دانند. به نظرم ریشه این بی علاقگی در کودکان به خانواده ها مربوط می شود و باید این موضوع فرهنگسازی شود.

او درباره اجرای اردوهای دانش آموزی در موزه ها گفت: در آموزش و پرورش هم اردوهای مدارس به عنوان سرگرمی برای بچه های در نظر گرفته می شود و فضای فعلی موزه ها برای چنین اردوهایی بازخورد ندارد. از طرفی، به بهانه هزینه، هم خانواده و هم مدارس از چنین فعالیت های فرهنگی چشم پوشی می کنند، در حالیکه هزینه یک روز موزه گردی برابر یا کمتر از هزینه خوراکی بچه هاست و هزینه زیاد موزه ها فقط بهانه ای از سوی خانواده ها و آموزش و پرورش است. در عین حال اگر موزه گردی با برنامه ریزی دقیق و به شکل صحیح اجرا شود که هدفی را دنبال کند، هزینه هایی دارد که با همکاری موزه ها و آموزش و پرورش میتوان آن را برای کودکان پرداخت کرد. خانواده ها و آموزش و پرورش باید برای بازدید علمی و هدفمند کودکان از موزه ها برنامه ریزی و هزینه کنند و میراث فرهنگی و موزه ها نیز باید زمینه این بازدید را فرهم کنند.

این کارشناس گردشگری کودک اظهار کرد: کودکان باید از سنین کم، هدف موزه گردی قرار گیرند؛ چرا که شکل گیری علاقه به تاریخ و فرهنگ در همین سن شکل میگیرد. شهرداری تهران مدتی برنامه ریزی کرده بود گشت های مدارس باید حتما با راهنما انجام شود، آن موقع راهنمای چند تا از گروه های دبیرستانی در موزه ملی بودم، راهنمایی بچه های دبیرستانی خیلی سخت است، چون در سنی هستند که نمی دانند چه می خواهند و باید آنها را ساعتی در موزه نگهداشت. برای کودکان کوچکتر که به راحتی میتوان این فضا را برای آنها آماده کرد. در این گشت ها مقاصدی چون شهربازی در نظر گرفته میشد. مقوله فرهنگی که باید از کودکی به آن رسیدگی شود در این مورد هم کنار گذاشته شده بود.

نصرتی درباره راه اندازی موزه ویژه کودک نیز گفت: نمونه شاخص موزه کودک در تهران موزه عروسک های ملل و فرهنگ است که با نمایش های عروسکی کودکان را با فرهنگ های بومی مناطق مختلف آشنا می کند، اما ندیدم که در حوزه تاریخ کار شود و بیشتر در موزه های کودک به مسائل فرهنگی می پردازند و باید به این موضوع توجه بیشتری شود.