اشرافی ترین سوغاتی شمال چیست؟

میراث آریا/ بدنبال آخرین خبرهای بدست رسیده، این پرسش مطرح می شود که اشرافی ترین سوغاتی شمال چیست؟

«اوزون برون»، نوعی ماهی خاویاری است که اگر به سن و سال من و اهل شمال باشید، هر آینه اسمش را در کودکی شنیده اید و طعم آن را چشیده اید. چند سال پیش؟ قریب به 40 سال. نه! حدستان درباره لاکچری بودن ما اشتباه است. چرا؟ چون آن موقع خوردن ماهی های خاویاری چیز عجیب و غریبی نبود. دریای خزر دست و دلباز بود و مردم ساکن مازندران خیلی خوش روزی تر از حالا.

اصلا شمال بود و دریا و ماهی. با اهل این خطه که آشنا باشید می دانید، ماهی از دورترها تا همین اکنون یکی از غذاهای اصلی مردم این ناحیه و حتی قوت لایموت تعدادی از ساکنان کرانه خزر بود و صیادی شغل پدران و همسران بسیاری از مازندرانی ها.

براساس مقاله اشرافی ترین سوغاتی شمال چیست؟ باید بدانید که هستند نسلی که به صیاد بودنشان در جوانی و نوجوانی افتخار کنند؛ «عبدالله موحد» پرافتخارترین کشتی گیر مازندرانی یکی از آنهاست. صید البته هنوز در مازندران رونقی دارد، اما از آن ماهیان خاویاری بی نظیر دریایی کمتر خبری هست!

با اعتقاد بر اینکه توسعه گردشگری بر معرفی و برنامه ریزی برای آنچه داریم استوار است، شاید نوشتن درباره خاویار که دسترسی به آن همگانی نیست، چندان جالب و حتی پسندیده نباشد. اما با در نظر گرفتن اینکه انواع ماهی از ارزان ترین تا گران ترین و پرفایده ترین آنها هواخواه خودش را دارد و با رواج ایجاد مزارع و استخرهای تولید و تکثیر ماهیان خاویاری پرورشی، بازار این قسم از موجودات ارزشمند از کسادی درآمده و بعضی از این مزارع اعتبار نام خاویار ایرانی را افزایش داده اند، عنایت به خاویار عزیز خالی از لطف نیست.

این نوشته با توجه به نوستالژی خاویار در شمال و به بهانع روز ملی «خاویار»، تنها یادآوری کوچکی است از ظرفیت بی مانند ماهیان خاویاری که هم تولید آن بسیار اقتصادی است و احتمالا برنامه ریزی پیرامون گنجاندن آن در گردشگری مزرعه و کشاورزی، مشتاقان خاص خودش را خواهد داشت.

براساس مقاله اشرافی ترین سوغاتی شمال چیست؟ باید بدانید که ماهیان خاویاری یا استورژون، از خانواده تاس ماهیان، جز گونه های آبزی منحصر بفرد با قدمت چند صد میلیون ساله و عصر ژوراسیک هستند که از آنها به عنوان فسیل های زنده جهان نام می برند. دریای خزر محل ذخیره 93 درصد خاویار و ماهیان خاویاری دنیاست و 5 گونه از ماهیان خاویاری ممتاز جهان نیز در این دریا زندگی می کنند که به ترتیب کیفیت عبارتند از «فیل ماهی»، «قره برون یا ماهی خاویاری ایران»، «گلد (چالباش) یا روس»، «ماهی شیپ» و «اوزون برون»

ارزش اصلی ماهیان خاویاری نه فقط بخاطر گوشت، برای تخمشان است که به «مروارید سیاه» شهرت دارد. هر چقدر بیشتر جستجو کردیم کمتر از تاریخ و گذشته خاویار ایران سند و گواهی یافتیم. «هرودوت» تاریخ نگار یونانی در نوشته های خود به خاویار دریای خزر اشاره کرده و چینی ها از قرن دهم میلادی وارد این صنعت شدند و ماهی را در رودخانه یانگ تسه پرورش می دادند. برخی مدارک نشان می دهند ماهیان خاویاری را پس از شور کردن، به اکباتانه محل فروانروایی مادها می بردند. برای روس ها نیز خاویار از ارزش بالایی برخوردار بود تا جایی که تصویر تاس ماهی را بر روی سکه های مسی ضرب کرده بودند.

در دوران قاجار و عهدنامه ترکمنچای در سال 1828، روس ها بر سواحل جنوبی دریای خزر مسلط و صنعت خاویار ایران را صاحب شدند. این امر تا سال 1306 تداوم داشت. پس از تغییر حکومت روسیه تزاری، پیمان دوستی بین دو کشور بسته شد که طبق آن پیمان، تا 25 سال سواحل دریای خزر و رودخانه های مهم داخلی به این شرکت واگذار شد و تا سال 1331 معتبر بود. در این سال شیلات ایران نیز ملی اعلام شده بود.

براساس مقاله اشرافی ترین سوغاتی شمال چیست؟ باید بدانید که به دلایل مختلف از جمله سالها دخالت روسیه در دریای خزر با صید بی رویه در سواحل جنوبی، نسل بسیاری از ماهیان کاهش یافت. علت اصلی مهاجرت ماهیان به جنوب دریای خزر در گذشته را وضعیت مناسب برای مهاجرت، تخم ریزی و فرار از سرمای شدید زمستانی، عمق کم نواحی شمالی دریای خزر، احداث سدهای بزرگ بر روی روخانه ها و آلودگی ناشی از فعالیت کارخانه ها و کشتی ها عنوان کرده و به همین دلیل ماهیان خاویاری عمدتا در سواحل جنوبی زندگی می کنند.

بواسطه صید غیرمجاز و برداشت های بی رویه، از سال 2010 ممنوعیت صید خاویار رقم خورد و این موضوع، علت افزایش سرمایه گذاری برای پرورش ماهیان خاویاری در مازندران شد. اکنون اندک مایه سرور است که تولیدات استخرهای تولید خاویار پرورشی به کشورهای اتحادیه اروپا صادر می شوند، اتفاقی که نشان دهنده کیفیت مطلوب و موردپسند خاویار تولیدی این منطقه است. چین، امارات و کشورهای آسیای شرقی نیز مشتری خاویار پرورشی مازندران هستند. در حال حاضر 18 مزرعه پرورش ماهیان خاویاری با ظرفیت تولید سالانه دو هزار و 500 تن گوشت در مازندران و عمدتا در شهرهای ساری، جویبار، قائمشهر، بابل و بابلسر وجود دارد.

از خاویار به عنوان اشرافی ترین صبحانه دنیا نام می برند و معمولا به شکل خام یا پیاز سرو می شود. گاهی هم به اندازه نوک قاشقی از آن با سبزیجات معطر یا قطعه کوچکی از نان و کره می خورند. بعضی علاقمندان، خاویار (منظور تخم پرخاصیت ماهی است) را سرد و بدون نان دوست دارند. خاویار سیاه در ایران و جنوب روسیه و خاویار سرخ در سیبری و خاور دور طرفدار دارد. خاویار سرخ از خاویار سیاه ارزان تر است اما طعم و ارش غذایی آن چیزی از خاویار سیاه کم ندارد.

طبق مطالعات انجام شده، از ارزش غذایی خاویار هر چقدر بگوییم کم گفته ایم. تا پرونده خاویار را نبسته ایم؛ وقتی قوطی خاویار را باز کردید، قبل از 5 روز تا طعم خاویار تغییر نکرده، باید آن را مصرف کنید. سوغات؟ بله می توانید از مازندران خاویار سوغات ببرید ولی شرایط نگهداری آن متفاوت از دیگر اقلام سوغاتی است و اگر تمایل داشتید ماهی خاویاری میل کنید باید به خیابان شریعتی شهر بابلسر، پارکینگ شماره 9 و رستوران شیلات بروید.

نویسنده: زهرا اسلامی | روزنامه نگار حوزه گردشگری