ایران در استفاده از روشهای نوین مرمتی از دنیا عقب است

ایلنا/ براساس آخرین خبر و گزارش های بدست رسیده، ایران در استفاده از روشهای نوین مرمتی از دنیا عقب است.

شیبا خدیر (مسئول بخش مطالعات لیزر پژوهشکده حفاظت و مرمت پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری) با اشاره به آنکه این روزها با توسعه تکنولوژی شاهد ورود روشهای جدیدی برای مرمت و پاکسازی اشیای تاریخی هستیم، گفت: از لیزر برای پاکسازی اشیا استفاده می کنیم. این یکی از روش های نوینی است که چند سالی است در دنیا مورد استفاده قرار گرفته و حدود 5 سال است که با کمک مراکز علمی مانند دانشگاه شهید بهشتی و انرژی اتمی از این روش برای حفاظت بهتر آثار استفاده می کنیم. روش پلاسما نیز از دیگر روش های جدید مرمت اشیای تاریخی است که چندی است توسط مرمتگران مورد استفاده قرار گرفته تا بتوان از تکنولوژی های نو برای ارتقای روش های مرمتی و ترمیم آثار تاریخی و باستانی استفاده کرد.

به گفته او، از لیزر برای پاکسازی آثاری مانند سنگ و فلزات استفاده شد. درحال حاضر با وجود آنکه لیزر کارآیی های متعددی دارد اما بیشتر برای تمیزکاری آثار بکار می رود. در زمینه فلز، رسوبات سخت و ضخیمی که بر اثر تغییرات محیط بر روی فلز بوجود آمده اند توسط لیزر به راحتی پاک می شود. استفاده از لیزر بخصوص در آثاری که شکننده هستند و انجام مرمت با روش های مکانیکی می تواند سبب شکستن آنها شود یا در شرایطی که استفاده از روش های شیمیایی برای پاکسازی می تواند مضر باشد، بسیار کارآمد است.

خدیر تاکید کرد: استفاده از لیزر نیازمند مطالعات و تخصصی است و کسی که با این روش کار می کند باید علاوه بر شناخت ساختار و مواد شی باستانی که قرار است با آن کار کند، به علم استفاده از لیزر و طول موج آن نیز مسلط باشد. لیزر طول موج، دامنه و البته دستگاه های مختلفی دارد که استفاده از هر کدام از آنها برای آثار متفاوت، فرق دارد. نباید فراموش کرد که دستگاه های لیزر بسیار گران هستند و مرمت از این طریق یک روش گران محسوب می شود.

مسئول بخش مطالعات لیزر پژوهشکده مرمت پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری در پاسخ به این سئوال که آیا این امکان وجود دارد که استفاده از لیزر برای مرمت آثار تاریخی، در دراز مدت آسیب رسان باشد، گفت: این مهم سالهاست مورد مطالعه است و ما همچنان درحال مطالعه هستیم. ضمن آنکه در حال حاضر از لیزر فقط برای سطح آثار استفاده می شود و خاصیت این دستگاه ها آن است که قابل کنترل است و لایه هایی که مد نظرمان است حذف می شود. بطور مثال چندی پیش تعدادی از ظروف نقره ای را پاکسازی کردیم و فقط رسوبی که مدنظر بود، پاکسازی شد و با توجه به آنکه طول موج لیزر درست انتخاب شده بود، وقتی به سطح نقره می رسید بدون آنکه به فلز آسیب برساند، منعکس میشد.

از آنجایی که هنوز در فاز مطالعاتی قرار داریم، هنوز استفاده از لیزر در تمام بخش های مرمتی کشور باب نشده و به گفته خدیر، تاکنون از این روش برای پاکسازی چند سکه، قطعه ای از آثار بم، چند کاشی که از جمله آثار مطالعاتی محسوب می شدند، مورد استفاده قرار گرفت.

هرچند استفاده از لیزر برای مرمت آثار باستانی از دهه 70 میلادی مورد استفاده است اما حدود 5 سال است که ایران از این تکنولوژی استفاده می کند و میتوان گفت سالها از تکنولوژی های روز دنیا در عرصه مرمت عقب هستیم.

مسئول بخش مطالعات لیزر پژوهشکده مرمت پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری درخصوص استفاده از این تکنولوژی برای آثاری که در فضای باز قرار دارند، گفت: با گروهی از مرمتگران خارجی در تخت جمشید این کار را انجام دادیم که به منظور بدست آوردن لایه رنگی بود که روی سنگ های تخت جمشید قرار دارد. این کار بسیار موفق بود و میتوان گفت شاید تنها روشی است که میتوان از طریق آن لایه ها را شناسایی کرد. این روش برای زدودن لایه های سطحی و رسیدن به رنگ سنگ موثر بود.

به گفته او، لیزرهایی وجوددارند که از طریق آنها میتوان جنس و مواد اشیای باستانی را بدون آنکه آسیبی متوجه آنها شود، شناسایی کرد. چنانکه به صورت آنی میتوان این کار را انجام داد اما از آنجایی که این دستگاه ها بسیار گران هستند بیشتر در مراکز علمی و تحقیقاتی مورد استفاده قرار میگیرند و استفاده از آنها در مراکز مرمتی نیازمند حمایت دولت است.

مسئول بخش مطالعات لیزر پژوهشکده مرمت پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری درخصوص روشهای نوینی که برای مرمت بکار گرفته می شوند، گفت: علاوه بر لیزر و پلاسما، از نانو و روش های آنالیزی متفاوتی در دنیا مورد استفاده قرار میگیرد که ما هنوز در ایران از این امکانات بی بهره هستیم.