غارهای دستکند هنامه میراثی ماندگار در دل کوههای شیروان است

میراث آریا/ براساس آخرین خبرهای منتشر شده، غارهای دستکند هنامه میراثی ماندگار در دل کوههای شیروان است.

غارهای هنامه بر سینه کوهی معروف به گرمه دره در دره باریک و حاصلخیز هنامه که یکی از دره های فرعی دره رود اترک علیا است، قرار گرفته است. غارها در میانه دیواره عمودی جبهه غربی کوه حفر شده و در پای این دامنه رودخانه فصلی هنامه جریان دارد. کوههای مذکور که زاغه های معروف به غارهای هنامه در آن حفر شده رشته های فرعی ارتفاعات کپه داغ بشمار می رود و جنس آنها رسوبی است؛ بدین معنی که جنس کوه ها در اینجا سنگی نیست و بافت گراولی دارد که امکان حفر در آنها نسبتاً آسان است. غارهای هنامه حدود 100 تا 150 متر بالاتر از کف دره حفر شده اند.

با توجه به اینکه زاغه ها/ غارها پلان هندسی منظم و از پیش طراحی شده ندارند، نمیتوان تاریخ دقیقی برای آنها مشخص کرد. ولی با توجه به پیدا شدن قطعاتی از سفال با لعاب سبز و زرد که نقوش شعاعی در آنها نقش شده و برخی سفال های نخودی با نقش کنده مواج که از محوطه پای غارها، میتوان غارها را به قرون 4-6 هجری تاریخ گذاری کرد. نمونه مشابه این گونه معماری دستکند در سایر نقاط ایران بویژه در جنوب کشور که جنس تشکیلات زمین شناسی آنها با منطقه موردبحث شباهت دارد و امکان حفر در سینه کوه وجود دارد مشاهده شده که از جمله آنها میتوان به غارهای خربس در جزیره قشم اشاره کرد.

معروف است که نام هنامه در اصل «هانا می» بوده که در گویش کرمانجی یعنی «می کجاست» و این را به دلیل پیدا شدن کوزه های فراوان در اطراف غارها و محوطه پای غارها به منطقه اطلاق کرده اند. بومیان معتقدند این کوزه های می/شراب قومی بوده که در دوره مغول در منطقه سکونت داشته اند.

غارهای هنامه مجموعه ای از فضاهای دستکند است که در دیواره عمودی کوهی معروف به گرمه دره حفر شده است. با توجه به اینکه جنس تشکیلات زمین شناسی در این کوه ها رسوبی و متشکل از ماسه سنگ و خاک رس است امکان حفر در دل کوه فراهم شده است. این مجموعه معماری دستکند در جبهه غربی کوه و در دیواره پرتگاهی حفر شده که دسترسی به آن از بالای کوه غیرممکن است. در پای کوهی که غارها بر آن سینه حفر شده رودخانه فصلی هنامه جریان دارد که با طبع می توانسته در تأمین آب ساکنان غارها نقش اساسی ایفا کرده باشد. در سالیان گذشته به دلیل فرسایش جوی و موقعیت قرارگیری غارها در دیواره عمودی کوه بخشی از آنها فروریخته و به دامنه در غلتیده است. فضاهای ایجاد شده در سه طبقه/تراز متفاوت یکی بر روی دیگری ایجاد شده و ظاهراً هر طبقه کارکرد متفاوتی داشته است:

طبقه اول که در آن دالان های نسبتاً بزرگ با پیش آمدگی هایی در پای دیوار به شکل آخور دیده می شود احتمالاً مربوط به نگهداری احشام بوده و باید اسطبل بوده باشد. با توجه به اینکه کف فضاها با خاک و آبرفت بالاآمده، ولی هنوز این آخورها حدود 1 متر از کف بالاتر است که نشان می دهد این آخورها برای تغذیه بز سانان مناسب نیست و باید برای قاطر یا اسب ساخته شده باشد. توجه به ارتفاع و شیب بسیار تند دامنه نشان می دهد موقعیت غارها حتی برای حیواناتی مانند گاو نیز قابل دسترسی نیست و معقول است تصور کنیم حیوانات نیرومندی که توانایی صعود به ارتفاعات را داشته اند در این فضاها نگهداری می شده اند.

طبقه دوم فضاهای کوچکتر و تو در توی بیشتری دارد که باتوجه به وجود اجاق های متعدد و دودزدگی سقف آنها باید مربوط به زندگی افراد بوده باشد و در نهایت طبقه سوم با اتاق های نسبتاً بزرگ و کمتر احتمالاً انبار بوده است. تمام طبقات یکی بر روی دیگری ساخته شده و سقف هر فضا کف فضای زیر آن محسوب می شود که اغلب حدود 50 تا 100 سانتیمتر ضخامت دارد. غارهای دستکند هنامه با شماره 22214 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید.