چالش تصاحب مفاخر ایرانی در اکسپو دبی

ایسنا/ این خبر پیرامون چالش تصاحب مفاخر ایرانی در اکسپو دبی برای شما مخاطبان گرامی نگارش شده است.

افغانستانی ها، ازبکستانی ها، ترکیه ای ها، ایرانی ها و حتی عرب ها درباره ملیت ابوعلی سینا، ابوریحان بیرونی، خوارزمی و دیگر دانشمندان برخاسته از جغرافیای ایران کهن همواره اختلاف دارند که دامنه آن به اکسپو دبی هم کشیده شده است.

در تالار تاریخ ازبکستان یا «کشف گذشته ازبکستان» در اکسپو 2020 دبی که تا کمی بیشتر از 20 روز دیگر به کار خود پایان می دهد، پنج قاب تصویر بزرگ خودنمایی می کند که متعلق به «ابوریحان بیرونی»، «محمود کاشغری»، «محمد خوارزمی»، «ابوعلی سینا» و «الغ بیگ» با بیان توضیحاتی درباره آنهاست. در واقع ازبکستان که زمانی جزئی از جغرافیای ایران کهن بوده، به این شکل گذشته و تاریخ خود را با این دانشمندان و حکما پیوند زنده است.

ادعا درباره ملیت این دانشمندان، پیشتر نیز توسط کشورهایی چون ترکیه، افغانستان و تاجیکستان مطرح شده بود و حتی دامنه آن تا یونسکو هم کشیده شد تا شاید نام این دانشمندان ایرانی تبار در شناسنامه این کشورها در وسعتی جهانی ثبت و معرفی شود.

دانشمندانی که سهم آنها از پاویون پرحاشیه و بحث برانگیز ایران در اکسپو 2020 دبی چند قاب کوچک روی یک دیوار کم توجه است، در اتاق گردشگری، جایی که باید تاریخ و ارزش های فرهنگی و جغرافیایی، طبیعت و میراث معنوی و ناملموس سرزمین ایران را نشان دهد. در سمتی از این اتاق، درحالی که بازدیدکنندگان را به بخش دیگری از پاویون ایران هدایت می کند، روی دیوار در کنار لوگو تبلیغاتی شرکتی که مجری اتاق گردشگری پاویون ایران بوده است، چند قاب کوچک از تصاویر مینیاتوری «شمس تبریزی»، «زکریای رازی»، «ابوعلی سینا» و «ابوالقاسم فردوسی» نیز دیده می شود که با فونت بسیار کوچکی اسامی این دانشمندان در پایین تصویر نوشته شده است و براساس مشاهدات، توجه زیادی را جلب نمی کند و راهنمایان گردشگری حاضر در پاویون ایران هم توضیحاتی درباره آن نمی دهند.

البته پایین این قاب ها، یک قاب دیگر نصب شده که QR code سایت “ویزیت ایران” متعلق به وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی روی آن قرار دارد اما به دلیل محل انتخاب شده برای این قاب ها که در مسیر تردد و عبور بازدیدکنندگان قرار دارد، کمتر بازدیدکننده ای از این کد برای دریافت اطلاعات استفاده می کند. از طرفی، با توجه به وسعت اکسپو و تعداد پاویون ها و کشورهای شرکت کننده، زمان بقدری ارزشمند است که بسیاری از کشورها سعی کرده اند با جذابیت های دیگری، همچون نور، تصاویر متحرک، صدا و یا با استفاده از فناوری واقعیت افزوده (AR) و فناوری واقعیت مجازی (VR) توجه بیشتر بازدیدکنندگان و مخاطبان را جلب و مدت زمان توقف آنها را بیشتر کنند.

براساس مقاله چالش تصاحب مفاخر ایرانی در اکسپو دبی باید بدانید که ادعا بر سر مالکیت این دانشمندان نیز از آنجا نشأت میگیرد که طبق جغرافیای سیاسی امروز، محل تولد، زیست و یا فوت آنها در محدوده ایران کنونی قرار ندارد و در ارتباط با افغانستان، ازبکستان و یا تاجیکستان است، مثلا بوعلی سینا که بارها ترکیه، افغانستان و ازبکستان مدعی آن بوده اند، در روستایی در بخارا زاده شده که آن زمان، پایتخت سامانیان بوده و امروز در خاک ازبکستان است. از سویی، شمار زیادی از کتابهای ابن سینا به عربی نوشته شده که از این رو میل عرب ها را برای مصادره کردن این دانشمند ایرانی تبار برانگیخته است. آرامگاه بوعلی سینا اکنون در شهر همدان ایران قرار دارد.

یا ابوریحان بیرونی که ترکیه نیز برای مصادره او اقدام کرده است، ریاضیدان، انسان شناس، منجم و همه چیز دانی بود که یک سیارک هم نام او را گرفته است، در خوارزم زاده شد، سرزمینی که در لغت نامه دهخدا از آن به «مهد قوم آریا» یاد شد، اما اکنون در ازبکستان و ترکمنستان کنونی قرار دارد. آرامگاه حکیم بیرونی در شهر غزنی افغانستان واقع شده که سال گذشته ایران برای بازسازی آن که در وضعیت وخیمی بسر میبرد، به افغانستان پیشنهاد همکاری داد.

یا حتی الغ بیگ که اینک ازبکستان او را به نام خود مصادره کرده است، شاه ستاره شناس و ریاضیدانی بود که در سلطانیه زنجان زاده شد. او نوه تیمور بود و گوهرشادبیگم همان که مسجد گوهرشاد در مشهد را بنا کرد، مادرش بود. او بیشتر اوقاتش را در سمرقند سپری کرد که آن دوره جزئی از جغرافیای ایران بود و امروز در خاک ازبکستان قرار دارد. الغ بیگ در سمرقند مدرسه علمی و رصدخانه بنا کرد و عمر خود را در این شهر گذراند.

ادعای مالکیت و مصادره کردن شخصیت های دیگری همچون مولوی، نظامی گنجوی، فارابی، فردوسی، ملانصرالدین، بیهقی و ... به بهانه زادگاه و محل درگذشت و زبان استفاده شده در آثار از سوی کشورهایی که زمانی در حوزه تمدنی ایران فرهنگی بوده اند، به انگیزه تاریخ سازی، تقویت حس ملی گرایی و هویت بخشی به سرزمینشان بارها اتفاق افتاده و رویدادهای بین المللی نیز معمولا بهترین میدان برای تاکید و به کرسی نشاندن این ادعا است، آن هم درحالیکه معمولا مواضع ایران در چنین مواقعی نه تنها سکوت بوده که اجرای نمایش ضعیف، همانند آنچه در پاویون ایران در اکسپو دبی اتفاق افتاده انگیزه کشورها را در طرح آن ادعاها که هر بار شکل و سهم بزرگتری پیدا می کند، تقویت کرده است.