فنون ریسمان بافی از هنرهای سنتی و شاخص استان لرستان است

میراث آریا/ براساس آخرین خبرهای بدست آمده، فنون ریسمان بافی از هنرهای سنتی و شاخص استان لرستان است.

در گذشته، ریسمان ها اکثرا برای استفاده در زندگی روزمره و نقش کاربردی آن بافته میشدند و به ندرت جنبه تزیینی داشتند. ارزش ریسمان ها به اندازه ای بود که مادران برای تهیه جهیزیه دختران حتما ریسمانی را در نظر می گرفتند یا از ریسمان های سیاه و سفید به عنوان نمادی از پاکی و بدی استفاده میشد، بگونه ای که در زمان زایمان زنان آن را دور تا دور رختخواب زن باردار حلقه میکردند تا ریسمان او را از آسیب و بدی دور نگه دارد. در حال حاضر نیز ریسمان ها هم به عنوان نمادی از سنت گذشتگان و هم به عنوان نقش کاربردی خود در مناطق عشایری و روستایی استفاده می شوند و در منازل روستایی و عشایری حتما ریسمانی وجود دارد که به میخ آویزان شده است. امروزه به دلیل جنبه های زیبایی شناسی هنرهای دستی از ریسمان ها با طرح های مختلف در تزئینات منازل استفاده می شود.

در لرستان، ریسمان ها بیشتر با نقش های ساده و هندسی و با رشته هایی از موی بز و گاهی میش و پشم دست ریس و عموما به رنگ سیاه و سفید و معمولا با قطر 2 الی 5 سانتیمتر و طول 1.5 تا 10 متر و گاهی بیشتر بافته می شوند. ریسمان ها به اندازه ای مستحکم بافته می شوند که توانایی تحمل وزن و فشارهای بسیار زیاد را داشته باشند. روش ها و فنون بافت آنها به صورت سینه به سینه و تا به امروز ادامه یافته است.

ریسمان ها کاربردهای متفاوتی دارند، گاهی در زندگی روزمره، به عنوان نوارهای مخصوص حمل بار (مال بند)، برپایی سیاه چادرها، تاب بازی، جمع آوری محصولات کشاورزی، جمع آوری هیزم، نگهداری از حیوانات، کاربرد دارند و گاهی جنبه تزیینی داشته و به عنوان آویزه ای مخصوص سرحیوانات و تزیین سیاه چادرها استفاده می شوند. نقوش ریسمان ها براساس تکنیک بافت آنها تغییر می کند. هر ریسمان بنا بر استحکامی که دارد در موارد مختلف استفاده می شود. تکنیک بافت، قطر نخ ها و تعداد نخ هایی که در ریسمان بافی مورد استفاده قرار می گیرند، در استحکام، مقاومت و ضخامت آن نقش اساسی دارد. تعداد الیاف بکار رفته از 4 لا (4 رشته) تا 20 لا (20 رشته) متغیر است. البته نباید کمتر از 4 لا نباید باشد. فنون ریسمان بافی در لرستان تنوع بسیاری دارد از آن جمله میتوان به دو گونه بافت گیس چن و گیس چن-لاچن اشاره کرد.

ریسمان گیس چن

روش بافت این نوع از ریسمان در لرستان به این گونه است: ابتدا بافنده، طول ریسمان را در نظر گرفته و به همان اندازه الیاف را میبرد و سپس کلاف می کند. تنها ابزار بکار رفته در بافت ریسمان، نخ ها و ذوق خلاق و سر انگشتان توانای بافنده است. در بعضی از انواع بافت، بافنده ابتدا برای شروع کار، باید گوشه را ببافد. گوشه در واقع مهار کننده تارهای ریسمان است تا بعد از بافت از یکدیگر جدا نشوند. گوشه کاربرد دیگری نیز دارد و آن این است که بعد از خاتمه بافت ریسمان و در موقع استفاده از آن به عنوان یک قفل عمل می کند. در واقع گوشه حلقه ای است برای اتصال ریسمان و آویزان کردن آن.

در گذشته ریسمانی که گوشه نداشت از ارزش کمتری برخوردار بود، زیرا حلقه ای برای اتصال و آویزان کردن نداشت. معمولا برای بافت گوشه از مدل گیس چن (گیس بافت) استفاده می شود، زیرا بافت ساده و راحتی نسبت به دیگر بافت ها دارد. بافت گوشه به این صورت است که بافنده وسط تارها را مشخص و آنها را به دو قسمت چپ و راست تقسیم کرده و سپس از مرکز مشخص شده به سمت چپ و یا راست، شروع به بافت می کند، بعد از بافت حدود چند سانتیمتر گیس چن آن را برگردانده و به صورت یک حلقه بر روی نخ های روبرو گذاشته و با استفاده از نخ های چپ و راست شروع به بافت طرح اصلی ریسمان می کند. بعد از بافت گوشه تعداد نخ ها دو برابر می شود.

ریسمان گیس چن-لاچن

لاچن گونه ای از بافت گیس چن است، که در آن رشته های سیاه یک طرف (لا) و رشته های سفید رنگ در طرف (لا) دیگر بافت قرار می گیرند. ابتدا دو رشته سفید در دست چپ و دو رشته سیاه در دست راست قرار گرفته و سپس بافت آغاز می شود. رشته های سفید رنگ با هم و رشته های سیاه رنگ با هم بافته می شوند و در نهایت سفیدها و سیاه ها در هنگام بافت از همدیگر جدا می شوند در هر رج یک بار سفید و یک بار سیاه بافته می شود در این روشِ بافتِ ریسمان از 4.6- 8 -12 رشته میتوان استفاده کرد. این ریسمان در اندازه ها و در موارد مختلف کاربرد دارد. این نوع بافت نیاز به گوشه ندارد، در واقع برای بافت گوشه از همین نوع ریسمان استفاده می شود.