خوشا حافظیه و شعر و شیراز و وضع بی مثالش

شیراز، شهر شعر و عشق و هنر با دنیایی از آثار کهن و باستانی ایران، در میان خود مقبره ای دارد که بی هیچ تردیدی عزیزترین شاعر ایران زمین است. حافظیه در شیراز، مجل دفن لسان الغیبی است که در غزلی برای شهرش دعا کرده و سروده است: «خوشا شیراز و وضع بی مثالش / خداوندا نگه دار از زوالش». دیوان حافظ روی تاقچه خانه اغلب ایرانیان یافت می شود و با این اوصاف می توان پی به ارزش مدفن او، حافظیه در شیراز پی برد. پس در ادامه با ما در مجله گردشگری همگردی همراه باشید برای اطلاعات بیشتر از معماری حافظیه شیراز...

خوش برانیم جهان در نظر راهروان /  فکر اسب سیه و زین مغرق نکنیم

خواجه حافظ شیرازی یکی از بزرگترین شعرای ایرانی است که در قرن هشتم می زیسته است. غزل های این بزرگ مرد ایرانی، ورد زبان پیر و جوان است و مقبره اش با نام حافظیه شیراز شناخته می شود. حافظ که با نام لسان الغیب مشهور است دارای دیوانی است مشتمل بر اشعارش که به بیش از ده زبان ترجمه شده و به فروش می رسد. گوته نابغه ادبیات آلمان در مدح حضرت حافظ چنین نگاشته است که: «حافظا، در غزل هایت می شنوم که شاعران را بزرگ داشته ای. بنگر که اینک پاسخی فراخورت می دهم: بزرگ اویی است که این سپاس به بزرگ داشتِ اوست.»حافظ پژوهان بسیاری از شرق و غرب جهان درباره حافظ نوشته اند و گفته اند. همین قدر که این ادیب غزلسرای قرن هشتم، بعد از گذر قرن ها همچنان محبوب و همدم مردم کوچه و بازار است بس است.
ای فروغ ماه حُسن از روی رخشان شما
آب روی خوبی از چاه ز نخدان شما
عزم دیدار تو دارد جانِ بر لب آمده
باز گردد یا برآید، چیست فرمانِ شما؟

زاهد و عجب و نماز و من و مستی و نیاز / تا تو را خود ز میان با که عنایت باشد

طبق اسناد و مدارک موجود در سال 865 هجری قمری مطابق با 1452 میلادی اولین بار بنایی گنبدی شکل بر مزار حافظ شیرازی ساخته شد. این مقبره تقریبا 65 سال پس از فوت لسان الغیب به دستور وزیر میرزا ابوالقاسم بابر گورگانی، شمس الدین محمد یغمایی بنا شد. جلو این مقبره گنبدی شکل حوضچه ای نیز ساختند و به احترام غزلی از پیر شیرازی که فرموده بود: «بده ساقی می باقی که در جنت نخواهی یافت / کنار آب رکن آباد و گلگشت مصلا را» آن را با آب رکناباد پر کردند. مقبره این شاعر افسونگر یا همان حافظیه در شیراز دوبار دیگر در زمان شاه عباس صفوی و نادر شاه افشار مرمت شد و همه این ها نشان دهنده اهمیت و ماندگاری این شاعر بزرگ فارسی زبان است. اما در سال 1187ر هجری قمری و در زمان پادشاهی کریم خان زند دچار تغییرات اساسی شد. در این زمان به سبک بناهای دوره زندیه روی مقبره حافظ شیرازی تالاری با چهار ستون یک پارچه سنگی ساخته شد و باغ بزرگی که هم اکنون نیز جلوی حافظیه است یادگار همان دوران است. برای اولین بار نیز سنگی از جنس مرمر بر مقبره این عارف پاک سرشت نهادند که این سنگ نیز هنوز پا بر جا است. ابوالفتح میرزا موید حاکم وقت فارس در سال 1235 و فرهاد میرزا معتمد الدوله فرمانراوای بعدی در سال 1257 مرمت هایی صورت دارند که معتمد الدوله دور تا دور مقبره لسان الغیب را مزین به کوشک چوبی نمود. زردشتی یزدی نیز در سال 1278 هجری شمسی بر فراز حافظیه کوشکی جدید بنا کرد که سید علی اکبر فال اسیری به دلیل زرتشتی بودن سازنده کوشک، آن را ویران کرد. این ویرانه را در سال 1280 شمسی با ساخت کوشکی آهنین و کتیبه ای جدید مجدد ساختند و این تصمیم به همت علی اکبر مزین الدوله (نقاش باشی) و به دستور شاهزاده ملک منصور معروف به شعاع السلطنه رخ داد. آبادی نارنجستان مقبره حافظیه شیرازی و سر در زیبای سنگی آن توسط دبیر اعظم بهرامی، استاندار فارس در سال 1310 هجری شمسی اتفاق افتاد و علی اصغر حکمت با در نظر گرفتن معماری دوران زندیه و با نظارت علی سامی در سال 1315 بنای کنونی را به یادگار گذاشتند. طراح این بنا آندره گدار فرانسوی بود. آخرین ترمیم و بارسازی نیز در سال 1386 رخ داد و مقبره ها و باغ های اطراف به حافظیه در شیراز، محل دفن حافظ شیرازی اضافه گردید.

بیا که بلبل مطبوع خاطر حافظ / به بوی گلبن وصل تو می سراید باز

مقبره غزل سرای بزرگ ایرانی به غیر از این که محل دفن یکی از بزرگترین شعرای ایرانی است و جنبه ای عرفانی و معنوی دارد دارای معماری و خصوصیات بسیاری است که بسیاری از گردشگران را مجذوب خود می نماید. حافظیه شیراز با مساحت دو هکتاری خود دارای دو صحن در شمال و جنوب است که چهار در ورودی نیز دارد. این دو صحن را تالاری دیدنی به یادگار از دوره زندیه از هم جدا می کند. تالاری با عرض 8 متر و طول 56 متر که 20 ستون سنگی 5 متری آن را نگه داشته اند. بر روی دیوارهای شمالی مقبره حافظ شیرازی به خط امیر الکتاب حاج میرزا عبدالحمید ملک الکلامی کردستانی غزل هایی از لسان الغیب بر روی سنگ مرمر و کاشی نوشته اند و در محوطه شمالی مقبره حافظ دو حوض مستطیلی میان درخت های نارنج قرار دارد و کتابخانه ده هزار جلدی حافظ شناسی نیز با مساحت 440 متر مربع در آن جا واقع است. سنگ مزار مقبره حافظ شیرازی در ارتفاع یک متری با پنج ردیف پلکان احاطه شده است. گنبدی بسیار زیبا از جنس مس، الهام گرفته از کلاه دراویش که با هشت ستون مهار شده است نیز بر روی مقبره حافظ قرار دارد که از داخل با کاشی هفت رنگ، معرق کاری شده اند.

ای نسیم سحر آرامگه یار کجاست/  منزل آن مه عاشق کش عیار کجاست

برای رسیدن به حافظیه در شیراز باید خود را به حدفاصل دو چهار راه با نام های حافظیه و ادبیات برسانید. روبروی حافظیه شیراز مجتمع ورزشی به همین نام وجود دارد. البته اگر خود را به فلکه گاز شهر شیراز برسانید تاکسی های فراوانی منتظر هستند تا شما را به حافظیه برسانند و بتوانید در کنار مقبره حافظ، غم از دل بزدائید. با نشستن در کنار مزار حافظ، بر روی سنگ قبر آن دو غزل می بینید که به خط نستعلیق و هنر حاجی آقاسی بیک افشار آذربایجانی حکاکی شده اند. مطلع این دو غزل زیبا عبارتند از:
1 – مژده وصل تو کو، کز سر و جان برخیزم     طایر قدسم و از دام جهان بر خیزم
2 – ای دل غلام شاه جهان باش و شاه باش      پیوسته در حمایت لطف الله باش

حافظ سخن بگوی که بر صفحه جهان / این نقش ماند از قلمت یادگار عمر

بسیاری از ما در مناسبت های ملی با به حافظ تفالی زده ایم و حالی کرده ایم. دیدار با مقبره لسان الغیب در حافظیه شیراز، محلی آکنده از عطر بهار نارنج و بوی شعر، در کنار معماری و بنای آن، چنان آرامشی به جان آدمی می بخشد که تا ساعت ها نمی تواند از حافظیه شیراز و مهری که در فضایش موج می زند دل بکند. شاعری که در طی قرون متمادی مورد تکریم و احترام همگان بوده است و ترمیم و بازسازی مداوم مقبره اش در زمامداری هر پادشاهی که به حکومت رسیده است گواه این ادعا است.
در نمازم خم ابروی تو با یاد آمد / حالتی رفت که محراب به فریاد آمد
از من اکنون طمع صبر و دل و هوش مدار / کآن تحمّل که تو دیدی همه بر باد آمد
باده صافی شد و مرغان چمن مست شدند / موسم عاشقی و کار به بنیاد آمد