حناساب خانه 150 ساله کاشان همچنان به حیات خود ادامه می دهد

میراث آریا/ براساس آخرین خبرهای بدست رسیده، حناساب خانه 150 ساله کاشان همچنان به حیات خود ادامه می دهد.

در گذر زمان با رونق هرچه بیشتر بازار کاشان، بر حسب شرایط و نیاز، علاوه بر مغازه ها و حجره های فروش اقلام مورد نیاز مردم، مشاغل مختلفی نیز در این بازار ایجاد میشد که بعضی از آنها تا امروز نیز ادامه داشته و در حال فعالیت هستند.

یکی از این مشاغل، حناسابی بوده که خوشبختانه تا به امروز به دلیل مصرف حنا در بین مردم و حتی صادر کردن این محصول به دیگر شهرها و کشورهای دیگر از محبوبیت زیادی برخوردار بوده و امروزه نیز این محصول مورد نیاز بوده و با احیای روش سنتی حناسابی در حناساب خانه تاریخی بازار مسگرهای کاشان، این هنر سنتی احیا شده است.

وظیفه اصلی حناساب، خرد کردن حنا و تبدیل آن به پودر است که از دیرباز به وسیله اصطحکاک گردش دو سنگ ضخیم و بسیار سنگین ساییده و پودر میشد. از آنجا که حنا علاوه بر خاصیت دارویی در مجالس حنابندان و جشن و عروسی و مناسبت های دیگر فراوان مورد استفاده قرار میگرفته، فرآوری ساییدن و آماده کردن آن همواره مورد توجه بوده و از مشاغل مهم در ادوار مختلف تاریخ در ایران بشمار می رفته است.

همچنین بطور کلی حنا از نوع گیاهان درختچه ای است که تا ارتفاع 7 متر رشد می کند و در فصل تابستان گل هایی به رنگ صورتی بر روی شاخه های این درختچه نمایان می شود. از این درختچه با ارزش، برگهای آن پس از چیدن و خشک شدن می شود. شکل این برگ ها بیضی و نوک تیز بوده و طول آن ها تا 3 و عرض آن تا یک سانتیمتر است. در کل گل های حنا نیز به رنگ سفید یا مایل به صورتی هستند.

حناسابی یکی از مشاغل کهن و سنتی ایران زمین

حنا محصولی است که در دوران مختلف تاریخی به عنوان یک کالا، خرید و فروش آن از رونق زیادی برخوردار بود. به همین علت از ازمنه گذشته تاکنون، کارگاه هایی با عنوان حناساب خانه در بازارهای تاریخی دایر شده که در آنها محصول حنا را می سایند و پودر می کنند. از جمله تنها حناساب خانه باقیمانده در شهر تاریخی کاشان، حناساب خانه بازار مسگرهای کاشان است که همچنان فعال و پررونق است.

آنچه که در راستای فعالیت این حناساب خانه ها قابل توجه است فناوری سنتی و بومی است که در این کارگاه های سنتی در فرآینده تولید حنای با کیفیت کاربرد دارد. ساختمان کارگاه حناساب خانه کاشان در زمره مجموعه ی آثار با ارزش و فرهنگی بازار تاریخی بشمار می رود.

این مجموعه تاریخی، کارگاهی بزرگ با سقف بلند است. در زیر این سقف بلند و در محوطه مرکزی کارگاه، سکویی تعبیه شده که در محور مرکزی آن فرو رفتگی ایجاد شده و سنگی به صورت افقی بر روی آن قرار گرفته، همچنین سنگ گرد و مدور دیگری نیز از ضخامت و پهنا بر روی آن به صورت دورانی حرکت دارد. هنگام کار، دانه های حنا را روی سکو ریخته و با چرخش دورانی آن حنا در زیر سنگ سابیده و پودر می شود. در گذشته برای چرخش سنگ از نیروی کششی حیوانات اهلی همچون شتر استفاده میشد.

بدین صورت که تیری بلند و چوبی را در روزنه وسط سنگ قرار می دادند و انتهای دیگرش را به کمک آلات و ادوات مختلف به حیوان می بستند، و سپس با چرخش به دور سکو و به واسطه نیروی کششی که به تیر متصل به کوهانش وارد می کرد، چرخ را به گردش در می آورد، با این حال امروزه به دلیل نبود امکان نگهداری حیوان و همچنین تسریع در روند کار از موتورهای برقی خودکار استفاده می کنند.

در گذشته علاوه بر حنا، سایر محصولات از جمله پوست انار و پوست گردو نیز در کارگاه های حناسابی خرد و ساییده میشد، لکن چند سالی است کارگاه حناسابی کاشان در تهیه محصولات دیگری همچون خرد کردن. قلم زردچوبه، چوب دارچین و دانه فلفل سیاه نیز کاربرد دارد.

امروزه حناساب خانه کاشان با قدمتی بیش از 150 سال، تنها حناساب خانه این شهر تاریخی است که همچنان به حیات خود ادامه می دهد.

کارکرد این مجموعه تا بیش از سه دهه گذشته با نیروی حیوانات اهلی همچون شتر انجام میگرفت، لکن در دهه های اخیر از نیروی برق برای ادامه فعالیت آن استفاده می شود.

مدیریت این مجموعه که نشانی از سیر تطور تاریخ صنعت در شهر تاریخی کاشان است متعلق به بخش خصوصی است و در سال 1388 خورشیدی به همت محمدمازوچی، از دوستداران میراث فرهنگی کاشان بازسازی و مجدد احیا شده است.