میراث فرهنگی افغانستان را باید در موزه های غرب مشاهده کرد

خبرگزاری مهر/ براساس آخرین گزارش های بدست رسیده، میراث فرهنگی افغانستان را باید در موزه های غرب مشاهده کرد.

افغانستان موزه ای سرباز برای باستان شناسان است. البته موزه ای که گنجینه های بسیارش در اثر غارت و جنگ به تاراج رفته است.

حالا پس از سی سال جنگ، میراث افغانستان در وضعیت نامناسبی قرار دارد. یا این آثار در موزه های کشورهای دیگر نمایش داده می شوند یا آنچه در این کشور قرار دارد در حال تخریب است یا هرازگاهی غارتگران برای قاچاق این آثار دست درازی می کنند.

افغانستان نمونه بارز و مهمی از تجاوزهای غرب به آثار تاریخی و فرهنگی است. ورق زدن تاریخ چند سال اخیر این کشور نشان می دهد که چه آثاری از افغانستان تخریب، سرقت و به غارت رفته و سر از موزه های غرب درآورده است.

پیش از جنگ های داخلی موزه ملی افغانستان یکی از غنی ترین موزه های منطقه بود. این موزه تا سال 1992 نزدیک به صد هزار آثار باستانی کشور و مجموعه مشهور 35000 سکه را در خود جای داده بود.

در سالهای جنگ تعداد زیادی از گنجینه های آن غارت شد و از راه پاکستان به کشورهای اروپایی منتقل شده و در حراجی های گوناگون خرید و فروش شد.

کشورهای خارجی و در رأس آن انگلیس با استفاده از عوامل داخلی به دنبال تخریب و قاچاق آثار باستانی بامیان هستند. متأسفانه شمار زیادی از آثار باستانی ولایت بامیان در موزه های کشورهای غربی به نمایش گذاشته می شوند و حتی نقاشی های مغاره های بودا که آثار غیر منقول هستند در موزه انگلیس وجود دارد.

پیش از این نیز «راشاتودی» در گزارشی از قاچاق آثار باستانی افغانستان توسط نیروهای خارجی به کشورهای خارجی بویژه انگلیس افشاگری کرده بود.

بیست سال پیش در روز دوازدهم ماه مارس، مجسمه بودای بامیان که 1600 سال پیش در دل کوهی در شمال وادی بامیان ساخته شده بود، توسط گروههای تروریستی منفجر شد.

نگاه های افراطی و دور از واقعیت باعث شده بود افغانستان تعداد زیادی از آثاری را که حتی در فهرست های جهانی ثبت شده بودند را از دست بدهد.

درگیری داخلی موجب غفلت از تاراج آثار می شود

اما در طول سالهای گذشته دستبرد غربی ها به هر بهانه ای موجب می شد تا درگیری های داخلی و عدم حفاظت از آثار باستانی توسط متولیان این کشور موجب شود تا کارشناسان و باستان شناسان غربی از این فرصت استفاده کرده و به تاراج میراث این کشور بپردازند.

زهیر، سرپرست وزارت اطلاعات و فرهنگ پیرامون اینکه میراث فرهنگی افغانستان را باید در موزه های غرب مشاهده کرد، گفت که تجربه در 40 سال گذشته نشان داده که همزمان با تشدید جنگ در کشور، گروه های مافیایی برای تخریب آبدات و دستبرد آثارهای تاریخی فعال تر می شوند.

چهار سال پیش هم احسان الله سروریار، رئیس اطلاعات و فرهنگ ولایت بادغیس با تأکید بر این موضوع که وضعیت آثار تاریخی در این ولایت رضایت بخش نیست، گفت که ناامنی یکی از عمده ترین عواملی است که باعث عدم نظارت دولت بر محوطه های تاریخی این ولایت شده است.

وی گفت که در جنگ های داخلی به صورت خودسرانه مناطقی که انبوهی از آبده های تاریخی است حفاری شده اشیا و عتیقه هایی که دارای ارزش تاریخی بوده با قیمت کم به قاچاقچیان فروخته شده است.

دست درازی غربی ها به میراث افغانستان درست در زمانی که این کشور دیگر مسائل داخلی بوده و هست دارای سند و مدرک است.

سال 90 نامه ای از ناتو منتشر شد که نشان می داد یگان های آمریکایی فرانسوی و آلمانی در چند سال اخیر نقاط شولگره را تحت کنترل گرفته و اشیای عتیقه ای را کشف کرده اند.

آنها پست بازرسی ایجاد کرده و موتورهای عبوری را متوقف می کردند. این نیروها برای پیدا کردن اشیای عتیقه از قلعه تاریخی عصر باختر که در ابتدای ولسوالی شولگره واقع شده دست به این اقدامات زده اند.

غربی ها از این منطقه زیورآلات مربوط به عصر باختر، خشت طلا، ظروف چینی و یک قبرستان کشف کردند.

پس از حاکمیت طالبان بر افغانستان برخلاف اظهار نگرانی های سازمان های جهانی از احتمال آسیب دیدن اثرهای تاریخی و باستانی این کشور طالبان از تلاشش برای رشد گردشگری و نگهداری جدی از آبده های تاریخی و باستانی خبر داد.

پیکرهای آتش دیده صلصال و شمامه، که هنوز در دل صخره کوه های بامیان مورد توجه زیادی از سازمانهای جهانی و گردشگران هستند یادآور خاطرات تلخی از جنایات فرهنگی گروهک های تروریستی تحت حمایت های کشورهای غربی است. این نماد استوار تاریخ کهن افغانستان در سال 2001 طعمه عمدی دود و باروت گروه های تروریستی شد.

تلاش برای برگشت آثار

افغانستان در سال 88 به کنوانسیون بین المللی پاسداری از میراث ناملموس پیوست تا شاید بتواند بخشی از میراث را نگه دارد حتی میراث ناملموس. در کنوانسیون 1970 یونسکو نیز دولت افغانستان یک فهرست سرخ را به تمام بنادر کشورها فرستاد تا اعلام کند اگر این آثار را کشف کردند به دولت افغانستان برگردانند.

طبق اعلام رسانه های این کشور، حدود 11 هزار اثر نیز که به کشورهای دیگر قاچاق شده بودند، به دولت افغانستان دوباره سپرده شدند.

محمد علم ایزدیار، رئیس کمیسیون بین المللی مجلس سنای افغانستان گفت: قرار است 1500 اثر تاریخی و فرهنگی، از چند کشور امریکایی و اروپایی به افغانستان برگردانده شوند، چنانچه قبل از این هم برخی از آثار تاریخی قاچاق شده افغانستان به کشورهای خارجی به افغانستان برگردانده و در حال حاضر در موزه ملی به نمایش گذاشته شده است از نتیجه الحاق افغانستان به همین کنوانسیون ها بوده است.

وی افزود: قسمت عمده ای از آثار تاریخی موزه ملی افغانستان، بعد از کودتای هفت ثور و بروز جنگ های تحمیلی مورد دست برد قرار گرفت و به اکثر نقاط جهان قاچاق شد که در نتیجه الحاق افغانستان به این کنوانسیون ها مجدداً به افغانستان برگردانده می شود.

در سال 91 سفارت بریتانیا در کابل، 843 قلم از آثار قدیمی مربوط به عصر برونز تا دوره اسلامی را به وزارت اطلاعات و فرهنگ افغانستان تحویل داد. «بودای روزه دار» است و مربوط به قرن سوم یا چهارم میلادی است که در کاپیسا کشف شده بوده اما به هنگ کنگ قاچاق شده بود و حالا به افغانستان بازگردانده شده است. البته این آثار برگرداننده شده در مقابل با آنچه به غارت رفته هیچ است.

جلوگیری از قاچاق تا حد توان

این کشور در تلاش است تا میراثش را پس بگیرد. چه از قاچاقچیان خارجی چه داخلی. هر بار خبری اعلام می شود که قاچاقچی خواسته تا آثار کشف شده از این کشور را خارج کند به عنوان مثال در سال 97 دفتر مطبوعاتی مقام ولایت ننگرهار اعلام کرد فردی قصد داشته 25 اثر گران بهای تاریخی را به پاکستان قاچاق کند که دستگیر شد.

در سال 98 نیز مأموران امنیتی گمرک بیش از 500 اثر تاریخی که شامل تندیس و سکه و انگشتر بوده را به موزه ملی افغانستان سپردند و از قاچاق آن جلوگیری کرد.

مسئولان افغانستانی هر از چندگاهی اطلاع می دهند که کمک کشورهای دیگر را برای حفظ میراث این کشور لازم دارند. سید مخدوم رهین، وزیر اطلاعات و فرهنگ افغانستان گفت که متأسفانه بر اثر حوادث طبیعی، جنگ ها و نابسامانی ها و فقدان امنیت، امروز در سراسر افغانستان، هم در غزنی و هم در سایر ولایات کشور، بیش از 1200 بنای تاریخی که بیشتر آنها مربوط به تمدن و فرهنگ اسلامی می شود، در حال انهدام و نابودی هستند.

از سایر کشورهای جهان می خواهیم برای نجات این بناها، افغانستان را یاری رسانند. مسلماً نابودی بناهای تاریخی، نه تنها مایه سرافکندگی ما بلکه مایه سرافکندگی سراسر جهان متمدن است.

با این حال سفیر وقت ایران در کابل از آمادگی ایران برای بازسازی بناهای تاریخی شهر غزنی افغانستان خبر داده بود. ایتالیا نیز درصدد است تا در نزدیکی مجسمه های بودا در رامیان پارک باستان شناسی ایجاد کند.

درخواست افغانستان برای دریافت کمک از کشورهای دیگر

اینها اتفاقاتی است که می تواند در روند بهبود بخشیدن به آثار باستانی موجود در افغانستان کمک کند اما این کشور همچنان باید بتواند با استفاده از قوانین بین المللی آثار خود را از کشورهای دیگر پس بگیرد.

درحال حاضر مقامات طالبان اعلام کردند وزارت اطلاعات و فرهنگ قرار است در کنار حفاظت از آثار تاریخی، تلاش کند که آثار باستانی قاچاق شده به خارج را دوباره به کشور برگردانند.

محمد رسول باوری، مسئول وزارت اطلاعات و فرهنگ افغانستان معتقد است: از قرن هجدهم میلادی تاکنون کشورهای منطقه و جهان درصدد کشف و به یغما بردن آثار تاریخی افغانستان هستند همچنین نا امنی ها در کشور از دیگر عوامل زمینه ساز حفریات غیرقانونی است.

در این ولایات حاکمیت دولت ضعیف است. شماری از مردم دست به حفر محوطه های تاریخی زده اند. این وزارت تلاش دارد تا آثار دزدی شده کشور را از ممالک دیگر به موزه های ملی برگرداند. بتازگی نیز آثار دزدی شده از هنگ کنگ دوباره به افغانستان بازگردانده شده است.

این وزارت فراخوانی به سازمان یونسکو داده است تا بعد از این آثار تاریخی افغانستان که در کشورهای دیگر شناسایی می شوند، دوباره به افغانستان برگرداند.

گنجینه ای از افغانستان همتای گنجینه مصری ها در آمریکا

حالا میتوان گفت که بخش زیادی از این میراث در موزه های غربی قرار دارد. لیونی شهر بلخ در شمال افغانستان را که در یونان باستان باختر یاد می شد، به عنوان شهری می خواند که در آن مقدار زیادی طلا کشف شد.

گنجینه ای که از بلخ کشف شد، اکثراً با گنجینه ای که در مصر باستان در آرامگاه توت عنخ آمون گذاشته شده بود، مقایسه می شود. اکنون گنجینه کشف شده در بلخ، در شهرهای مختلف دنیا به نمایش گذاشته می شود.

در سال 98 سخنگوی موزه بریتانیا اعلام کرد برای اولین بار بخشی از گنجینه مخفی افغانستان شامل 2600 اثر تاریخی ارزشمند در سال آتی در این موزه به نمایش در می آید.

گنجینه مخفی افغانستان در حال حاضر در اختیار موزه متروپولیتن نیویورک بوده و بنا به گفته آمریکایی ها قرار بود با بهبود شرایط امنیتی افغانستان، در موزه کابل به نمایش درآید.

اتفاقی که هیچ وقت نیفتاد، چون حتما آمریکا نمی خواهد این گنجینه بزرگ را از دست بدهد.