رازهای پنهان در بقعه بی بی مریم قشم

میراث آریا/ این خبر پیرامون رازهای پنهان در بقعه بی بی مریم قشم برای شما مخاطبان گرامی نگارش شده است.

بقعه بی بی مریم (پیر تم سنیتی) در روستای تم سنیتی در جوار منطقه توریان بقعه پیر (زیارت) واقع شده و بنای موجود نیمه مخروبه آن در همین حالت هم زیبا و دلفریب است.

این بقعه از مهم ترین بقاع تاریخی جزیره قشم محسوب می شود. پلان آن چهارضلعی و در فراز آن گنبدی کروی با لاشه سنگ آهکی و مرجانی با ملاط ساروج و گچ ساخته شده است. درون بنا قبری تعبیه شده که مردم آن را پیرتم سنتی یا مقبره بی بی مریم می نامند. شیوه ساخت آن مشابه بقاع متبرکه تاریخی جنوب ایران است و قدمت آن را با توجه به نوع معماری میتوان با مقابر قرن هفتم و هشتم هجری قمری هم دوره دانست. تزئینات گچبری داخلی بنا با کاربندی دقیق مقرنس در نوع خود بسیار باارزش و زیبایی خاصی به این بنا داده است.

بنای موجود با گنبد کروی ضربی که با لاشه سنگ های مرجانی و ملاط ساروج درهم شده اند، در نمای ظاهر نشان از فرم معماری دوره سلجوقیان دارد. داخل مزار هشت گوشه و هر گوشه طاقچه بندی شده است. بنا با مصالح قلوه و لاشه سنگ و ملاط ساروج ساخته شده که شیوه ای پارتی ساسانی است. گرداگرد گلوگاه گنبد گچبری های گوشواره های زیبا از جنس ساروج بچشم می خورد. ورودی مزار، دری کوتاه و تنگ و کوچک است و مرقد پیر در سطح پایین تر از زمین قرارگرفته که نشان دهنده این است که شاید پیش از دوره سلجوقیان و قبل از زمانی که پیر را در آنجا به خاک بسپارند این بنا معبد مهری و محل نیایش بغ مهر یا میترا بوده باشد.

در اطراف بقعه پیر، گورهای فراوانی است که از دوره های مختلف اسلامی بجا مانده اند. روی سنگ گورها انواع خطوط اولیه اسلامی و خطوط دوران پیشرفته و هنری خطوط اسلامی بسیار مرغوب از سده 9 تا 11 هجری بچشم می خورد که اکثراً در اثر خوردگی به وسیله آب باران در حال انهدامند یا منهدم و خراب شده اند.

در کوتاه بقعه پیر رو به گورستانی وسیع و باصفا باز می شود که بر روی مزارهای آن گل کاکتوس کاشته اند. بوته هایی که از حدود آبان تا اردیبهشت هرسال غرق گلهای سرخ رنگ و زیبا هستند. از قرائن معلوم است که در این محل یک شهر پرجمعیت وجود داشته است، زیرا اکثر خاکهای عادی زیر پا پر است از کاشی ها و سفال ها و آثار باستانی خردشده که خود حدس دو بار یا سه بار زلزله خیلی شدید را در این منطقه تأیید می کند و یا اگرنه زلزله که ویرانگری جنگ و کوبیدن آبادی بر سر مردم آن.

براساس مقاله رازهای پنهان در بقعه بی بی مریم قشم باید بدانید که نام تم سینیتی یا طم صنیتی (به روایت بعضی کتب) در حقیقت باید نامی باشد که اسپانیایی ها به بقعه پیر داده و احتمالاً تغییریافته Tomb Saint یا Saint Tomp (مقبره مقدس) است.

مصالح استفاده شده در بنا

سنگ: بیشترین و اساسی ترین مصالح در این بنا سنگ های آهکی (مرجانی) و لاشه سنگ های رودخانه ای هستند. سنگ های مرجانی که در کارخانه ها منظم دریا ساخته شده اند در پی و دیوارها و جرزها و گنبد استفاده شده است.

چوب: از تیرهای چوبی (تنه درخت جنگلی) برای پوشش سقف فضای ورودی و نعل درگاه و در ورودی استفاده شده است.

گچ: نوع گچ نیم کوب و این گچ دارای ویژگی و خواص مقاوم است و رنگ آن زرد کم رنگ و درشت دانه بودن آن در پخت سنتی به صورت نیم کوب یا نیم پز قابلیت آن را دارد که در نما و در معرض تابش آفتاب و وجود رطوبت و بارش مستقیم مقاومت زیادی را دارا است که دراندود تزیینات گچی داخلی و خارجی بنا استفاده شده و همچنین به عنوان ملاط برای ساخت دیوارها و جرزها و طاق گنبد مورداستفاده قرار گرفته است.

ساروج: از ملاط هایی با ترکیب آهک با توجه به شرایط اقلیمی منطقه ترکیب شده و برای ساخت پی این بنا مورد استفاده قرار گرفته است.

گورستان قدیمی و قبور نفیس آن

در پیرامون بنای تاریخی بقعه پیرتم سنتی گورستان قدیمی به صورت پراکنده وجود دارد که بعضی از سنگ قبرهای آن بسیار نفیس و قدیمی است. معماری ساخت سنگ قبرها مطابق سنگ قبرهای تاریخی خاص منطقه جنوب ایران به شکل گهواره ای حجاری شده اند. قدمت بعضی از این سنگ قبرها به قرن 7 و 8 هجری قمری می رسد. خطوط این قبور با خط فارسی معربی و با خط ثلث و نسخ متناسب با معماری ساخت سنگ قبر حجاری و طراحی شده است.

متأسفانه براثر فرسایش و آسیب های شدید شرایط جوی، اکثر این قبور آسیب دیده اند و به سختی خطوط آن خوانده می شود. بر روی اکثر این قبرها آیاتی از سوره بقره نوشته شده و بر سنگ های قائم دو طرف قبر اسم متوفی و تاریخ وفات آنها نوشته شده است. و بعضی از این قبور بطور خاصی آیات دیگر قرآن مجید مانند «و قل الحمدالله الذی لم یتخذله ولد ولم یکن له شریک فی الملک ولم یکن له ولی من ذل و کبره تکبیرا» نوشته شده و در حاشیه آن با کلمات گهربار لااله الاالله و محمد رسول الله تزئین یافته اند.

مردم منطقه توریان قشم و روستاهای پیرامون مجموعه تاریخی بی بی مریم این مکان را بسیار مقدس و برای آن احترام خاصی از نظر جنبه های اعتقادی و مذهبی قائل هستند. مردم منطقه این مکان را زیارتگاه خود می دانند و پیرمردهای این منطقه هرکدام داستانهای اعتقادی جالبی از پدران خود در خصوص این مجموعه مذهبی نقل می کنند.