ظرفیت ها و موانع توسعه صنعت گردشگری منطقه اکو

ایرنا/ این خبر پیرامون ظرفیت ها و موانع توسعه صنعت گردشگری منطقه اکو برای شما مخاطبان گرامی نگارش شده است.

36 سال پیش (سال 1985) وقتی سازمان همکاری های اقتصادی (اکو) توسط ایران، پاکستان و ترکیه تاسیس و عملا جانشین سازمان همکاری منطقه ای برای توسعه (RCD) (1964 تا 1979) شد، شاید تصور نمیشد اکو به سازمانی فراگیر در منطقه با 10 عضو تبدیل شود و همکاری های مشترک در آن از حوزه های ارتباطی و حمل ونقل و ترانزیت تا حوزه بیمه و کشاورزی و انرژی گسترش یابد.

8 سال بعد از تاسیس اکو (سال 1992)، پنج جمهوری (قزاقستان، قرقیزستان، ترکمنستان، ازبکستان و تاجیکستان) از آسیای مرکزی، جمهوری آذربایجان از قفقاز جنوبی و همچنین افغانستان به این سازمان ملحق شدند و اکنون این سازمان به یک ظرفیت مهم و یک بازار بزرگ منطقه ای با 500 میلیون نفر جمعیت تبدیل شده است.

منطقه اکو با 8 میلیون کیلومترمربع به عنوان یکی از کهن ترین حوزه های تمدنی معاصر، ظرفیت کم نظیری از مزیت های گردشگری طبیعی، آیینی، فرهنگی، هنری، سلامت، ورزشی، خوراک را در خود جای داده است. اگر فقط یک یا چند عنوان از این مزیت ها در قالب برند گردشگری اکو تبیین و ساختاری مشخص و یکپارچه در مسیری صحیح برای کشورهای عضو ایجاد شود، یکی از شگفت انگیزترین تصاویر گمشده هویت شرقی از قاره کهن را پیش چشم ملت های منطقه و جهان به نمایش می گذارد.

تبدیل گردشگری اکو به نماد گردشگری منطقه نه تنها بهترین مسیر همکاری برای به هم رسیدن مجدد ملت های منطقه است، بلکه رشد فراگیر اقتصاد فرهنگ، تجارت صنایع فرهنگی و توسعه بازارهای مشترک میان همه کشورهای اکو را هم تضمین می کند و عامل و بستری مناسب برای جذب سرمایه و همکاران مشترک المنافع از خارج از این منطقه خواهد بود.

در این میان ایران در قلب منطقه اکو از جایگاه و موقعیت ویژه برخوردار است، جایگاهی به عنوان پل ارتباطی این سازمان و کشورهای عضو آن با مناطق و اتحادیه های پیرامونی که گذرگاه ترانزیتی شرق و غرب و محور مواصلاتی شمال و جنوب را ایجاد، تقویت و تثبیت کرده است.

بی تردید گردشگری عامل تعیین کننده ای در اقتصاد منطقه است، نکته مهم این است که با برگزاری 15 دوره نشست سران اکو و آگاهی از همه ظرفیت های موجود و قابل توسعه، گردشگری هنوز به عنوان یک اولویت در منظومه گفتمانی اعضای این سازمان قرار نگرفته است، زیرا بهره برداری از این فرصت ها و ظرفیت ها به اراده ملی همه اعضای سازمان و عزم مشترک و برنامه ریزی دقیق برای توسعه گردشگری اکو نیاز دارد.

بنا به گزارش دبیرخانه سازمان اکو، در سال 2018 پیش از شیوع همه گیری کرونا در جهان، میزان بازدیدکنندگان از منطقه اکو، 78میلیون نفر بوده که درآمدی بالغ بر 51 میلیارد دلار به همراه داشته است، البته 27میلیون نفر از گردشگران در این دوره از ساکنان داخل منطقه بوده اند که این رقم 34درصد کل بازدیدکنندگان را تشکیل می دهد.

اکو با خانواده ای نیم میلیارد نفری ساکن در عرصه ای بسیار وسیع دارای مظاهر و نمادهای جذاب طبیعی، تمدنی، میراثی، تاریخی، ادبی و هنری است و برگزاری رویدادهای مختلف در این حوزه ها، گسترش تبادلات و تعاملات فرهنگی را منجر می شود که اصل اول توسعه گردشگری در این منطقه غنی است.

با همین رویکرد و بنا به تصمیم نشست وزیران گردشگری کشورهای عضو اکو (پیش از کرونا)، شهر دوشنبه در تاجیکستان برای سال 2020 و 2021 و همچنین شهرهای ساری و اردبیل از ایران برای سال 2022 و 2023 انتخاب شدند. این رویدادها یکی از بهترین فرصت ها برای توسعه فراگیر گردشگری اکو است و انتظار می رود در آینده ای نزدیک با همکاری و باور جمعی، توسعه گردشگری اکو به عنوان گفتمان غالب و اولویت سازمان تبدیل شود.

برگزاری رویداد پایتخت گردشگری اکو می تواند یکی از زیباترین نمادهای گردشگری جهان را در این حوزه تمدنی دیرین که با حوزه نوروز و حوزه فرهنگی و تمدنی ایران هم پوشانی دارد به نمایش گذاشته و هویت شرقی را احیا کند.

وجود پنج راهگذر و مسیر مواصلاتی عمدتا ریلی مشترک «اسلام آباد- تهران- استانبول»، «قطار کانتینری آلماتی- بندرعباس»، «آلماتی- استانبول»، «ایران-افغانستان- تاجیکستان- قرقیزستان- چین و «ایران- ترکمنستان- قزاقستان» نشان می دهد در کنار توجه به بنیان ذاتی توسعه روابط تجاری، اقتصادی، یکی از زیرساخت های اثربخش برای توسعه گردشگری و گسترش رفت وآمدهای درون منطقه ای ساکنان اکو مهیاست.

اگرچه سطح مناسبات سیاسی و مبادلات اقتصادی منطقه تجاری اقتصادی و قرار گرفتن میان چین و اروپا به عنوان دو بازار و غول بزرگ اقتصادی جهانی، عامل اصلی تکاپوی اکو در مناسبات بین المللی منطقه ای شده، اما تنوع اقلیمی، فرهنگی و اجتماعی، دسترسی جغرافیایی و همسایگی، آشنایی منطقه ای، میراث و تاریخ مشترک ملت های منطقه، این روابط را تسهیل کرده است و جای تعجب است که چرا صنعت گردشگری نتوانسته از این ظرفیت بهره برداری کند.

با اینکه در طول این سالها موسسه های فرهنگی، آموزش عالی، بیمه و شرکت بیمه اتکایی، بانک توسعه و تجارت و مجمع اتاق های بازرگانی و صنایع اکو تشکیل و مراکز منطقه ای مدیریت خشک سالی و انتقال تکنولوژی، مبارزه با بلایای طبیعی، کمیسیون دائمی مبارزه با بیماری های دامی تاسیس شده است، اما گردشگری همچنان در یک واحد مدیریتی مشترک با بخش صنعت و کشاورزی قرار دارد.

اکو اگرچه واحدهای مدیریتی در بخش حمل ونقل و ارتباطات، تجارت و سرمایه گذاری، انرژی، معادن و محیط زیست، آمار و تحقیقات اقتصادی، توسعه پایدار و منابع انسانی و سازمانهای تخصصی را ایجاد کرد، اما توسعه گردشگری نه به عنوان صنعتی پیش رو با جایگاه جهانی بلکه فقط در قالب برگزاری رویدادهای فرهنگی و هنری ترویج می شود.

در همین چارچوب با آرش نورآقایی راهنمای گردشگری و مدیرمسئول فصل نامه میراث فرهنگی و گردشگری گیلگمش و ساسان قاسمی، کارشناس صنعت گردشگری و فرح ولی نژاد، کارشناس بازاریابی سازمانهای منطقه ای و بین المللی درباره ظرفیت های درباره فرصت ها و ظرفیت های توسعه گردشگری گفت وگو کردیم.

جاده ابریشم و نوروز

آرش نورآقایی پیرامون ظرفیت ها و موانع توسعه صنعت گردشگری منطقه اکو گفت: اکو به عنوان یک سازمان منطقه ای به مسائل تجاری، علمی، فرهنگی، فنی و حمل ونقل و ارتباطات که زیرساختی است، می پردازد، از همین منظر، گردشگری هم می تواند نمود بارز در اهداف اکو باشد.

وی افزود: گردشگری پایدار به عنوان شعار و هدف اصلی سازمان جهانی گردشگری یا «گردشگری غنا می بخشد» شعار روز جهانی گردشگری (27 سپتامبر 2006) بود، این در حالی است که اکو از همان ابتدای تاسیس افزایش سطح رفاه و زندگی مردم را دنبال می کند که اهداف توسعه گردشگری است.

راهنمای گردشگری با بیان اینکه 10 عضو اکو چندین ویژگی مشترک و مزیت نسبی دارند توضیح داد: همسایگی در عرصه گردشگری بسیار مهم است، در همه جهان کشورهای همجوار و هم مرز بیشینه رفت و آمد را با یکدیگر دارند.

مدیرمسئول فصل نامه گیلگمش پیرامون ظرفیت ها و موانع توسعه صنعت گردشگری منطقه اکو اظهار داشت: جاده ابریشم یک ظرفیت ارزشمند برای تمرکز کشورهای اکو است که در دو دهه اخیر بر همین اساس همکاری های مشترک میان اعضا اکو را افزایش نسبی داده است، جاده ابریشم با همان قدمت تاریخی که دارد می تواند عاملی برای توسعه تجارت و گردشگری در دوران معاصر هم باشد. حتی اگر اقتصادی و بر مبنای همکاری های تجاری به جاده ابریشم نگاه کنیم، این جاده و مسیر نخ تسبیح رونق گردشگری در منطقه اکو و حتی فراتر از اکو است.

نورآقایی با بیان اینکه اکو یک شانزدهم جمعیت جهان را در خود جای داده، گفت: از طرفی آیین نوروز به عنوان میراث جهانی میان 12 کشور جهان در میان بیشتر کشورهای عضو اکو هم یک آیین کهن و زنده است و ملت های این منطقه از آن پاسداری می کنند که با دیپلماسی نوروز میتوان گردشگری فرهنگی را در قلمرو اکو تعمیق بخشید. نوروز بهانه سفر را برای ساکنان این منطقه فراهم کرده است که باید گسترش داده شود.

وی تاکید کرد: کشورهای عضو اکو جدا از مرزهای جغرافیای سیاسی در محدوده ایران فرهنگی هم محسوب می شوند، در جغرافیای ذهنی مولانا و فردوسی هستند؛ بیشتر مردم این منطقه، پیشنیه چند هزار ساله مراودات فرهنگی با یکدیگر داشته و دارند. از طرفی دین و زبان مانند زبان فارسی نقاط مشترک چندین قرنی مردمان سرزمین های عضو اکو است.

نوروز یک زمان مشترک را در اختیار کشورهای اکو قرار می دهد که براساس بعد زمانی در کنار جاده ابریشم به عنوان بعد مکانی، می تواند برای آغاز همکاری های گردشگری اکو، گفتمان سازی کند. نوروز و جاده ابریشم به فعالان و متولیان صنعت گردشگری در منطقه اکو این امکان را می دهد که در زمان و مکان متفاوت رویدادهایی را با محور گردشگری و جذب گردشگر برنامه ریزی و اجرا کنند، همکاری های فرهنگی و اقتصادی خود را توسعه دهند.

توسعه گردشگری در اکو نیازمند سرمایه گذاری است

ساسان قاسمی معتقد است: گردشگری را شاید نتوان به عنوان صنعت اقتصادی مستقل در نظر گرفت، اما قطعا به عنوان موتور محرک و پیشران بسیاری از حوزه ها و صنایع اقتصادی دیگر است.

این فعال گردشگری بیان کرد: اگر به رشد اقتصادی که هدف اکو است می اندیشیم، صرفا گردشگری و پذیرش گردشگری نباید مد نظر باشد، بلکه باید در صنایع وابسته گردشگری یا آنچه که گردشگری باعث رونق آنها می شود مانند صنعت حمل ونقل، فناوری های نوین، هتل سازی و راه سازی، صنعت بیمه که در رشد گردشگری هم موثر هستند سرمایه گذاری انجام شود.

ایجاد و توسعه بسیاری از صنایع مرتبط و موثر گردشگری به سرمایه گذاری نیاز دارند، اگر زیرساخت حداکثری و با کیفیت و دارای استاندارد وجود نداشته باشد نباید افزایش گردشگر و رونق گردشگری را هم انتظار داشته باشیم، حتی اگر هم سفری صورت بگیرد جذب حداکثری گردشگر و گردشگری با کیفیت محقق نخواهد شد.

این فعال گردشگری اظهار داشت: اکنون شاید یک تکاپوی گردشگری را با همین میزان سرمایه گذاری و تبلیغات شاهد باشیم، اما آن گردشگری که بتواند محرک اقتصادی جوامع عضو اکو که رویکردی مبنایی در توسعه پایدار اقتصادی دارند، رخ نمی دهد.

قاسمی با تاکید بر ضرورت مهیا کردن زیرساخت ظرفیت جذب گردشگر افزود: برای اکو باید سقف گردشگری را هم در نظر گرفت، نباید هدف صرفا گردشگری انبوه باشد، زیرا این سقف خارج ظرفیت و بدون برنامه، علاوه بر آسیب فرهنگی و اجتماعی، به اقتصاد و حتی محیط زیست هم آسیب می زند.

رویداد «ساری 2022» و «اردبیل 2023» سهم بازار گردشگری ایران را افزایش می دهد

فرح ولی نژاد درباره اقدامات انجام شده درباره همکاری با اکو در وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گفت: افزایش همکاری های بین المللی همواره در دستور کار وزارتخانه و پیش از این در سازمان میراث فرهنگی بوده است و در دولت سیزدهم شتاب بیشتری هم خواهد گرفت.

کارشناس بازاریابی سازمان های منطقه ای و بین المللی بیان کرد: تعاملات گسترده ای در سال های اخیر با سازمان اکو انجام شده است. از سال 1394 تا 1398 پنج جشنواره خوراک اکو-جاده ابریشم و در حاشیه آن 4 دوره کارگاه آموزشی گردشگری آشپزی در حاشیه جشنواره خوراک برگزار شده است. همچنین دو دوره گردشگری سلامت اولین دوره در رامسر در سال 1393 و دومیین در اردبیل در سال 1398 با حضور همه فعالان گردشگری سلامت کشورهای عضو درقالب کنفرانس و نمایشگاه و نشست های تخصصی B2B برگزار شد.

وی با اشاره به برگزاری نمایشگاه صنایع دستی اکو از سال 1395 تا 1398 در ایران گفت: در همه این سالها برای حضور در نمایشگاه گردشگری و صنایع وابسته در تهران از هنرمندان و فعالان کشورهای اکو دعوت شده است، البته این رویدادها به دلیل شیوع همه گیری کرونا کمرنگ یا متوقف شد که قطعا با عبور از این بحران مجدد از سر گرفته می شود.

پیشنهاد انتخاب پایتخت گردشگری به همراه سازو کار انتخاب را از سوی معاونت گردشگری وزارت میراث فرهنگی در قالب یک طرح به دبیرخانه اکو - که محل دبیرخانه دائمی آن در تهران است- ارائه کردیم و مورد استقبال همه کشورهای عضو قرار گرفت. سال 2019 در نشست وزیران گردشگری در خجند تاجیکستان، شهرهای دوشنبه برای 2020 و 2021 و ساری و اردبیل به دلیل رویداد برگزاری گردشگری سلامت برای سالهای 2022 و 2023 از همین فرایند به عنوان پایتخت گردشگری اکو انتخاب شدند که اقدامات لازم برای میزبانی انجام شده است.

کارشناس بازاریابی سازمان های منطقه ای و بین المللی معتقد است: برگزاری رویدادهای پایتخت گردشگری باعث افزایش سهم بازار گردشگری ایران و استان مازندران و اردبیل و برندسازی شهرها و استانهای میزبان و معرفی آن به عنوان مقاصد گردشگری می شود. همچنین این رویدادها، افزایش تبادلات تجاری با رویکرد محصولات و صنایع فرهنگی با توجه مشترکات و همچنین شناسایی و معرفی ظرفیت های دیگر استانها برای ترغیب سرمایه گذاران بین المللی در صنعت گردشگری را به همراه خواهد داشت.