رویشگاه ارس آرچلی گنجینه درختان کهنسال خراسان شمالی است

میراث آریا/ براساس اخبار و گزارش های منتشر شده، رویشگاه ارس آرچلی گنجینه درختان کهنسال خراسان شمالی است.

این رویشگاه شامل چهار درخت ارس است که در میان دو تپه و بر روی شیب یکی از این تپه ها واقع شده اند. اطراف این توده و در ضلع شرقی، باغات میوه وجود دارد. فاصله میان دو تپه توسط مسیل جدا می شود. چشمه ای در سمت شمال شرق این درختان وجود دارد که آب آن توسط لوله تا فاصله 50 متری درختان کشیده شده است. بیشتر در فصول بارندگی یعنی در اواخر زمستان و اوایل پاییز آب داخل مسیل جریان دارد.

مسن ترین این توده بسیار تنومند است و بقیه قطر کمتر از یک متر را دارند. پایه اول، دوم و چهارم دارای یک تنه هستند ولی پایه سوم از این مجموعه از محل بن سه شاخه شده که یکی از شاخه های آن در اثر وزش طوفان شکسته و به سمت شیب دامنه روی زمین قرار گرفته است.

اولین پایه که از دیگران مسن تر بوده و دارای قطر بیشتری است، اولین درختی است که به لحاظ بزرگی توجهات را به خود جلب می کند. قطر این پایه حدود 160 سانتیمتر است. شاخه های بزرگ آن به اطراف منشعب شده و در قسمت های بالای تپه روی زمین افتاده است. آثار کهنسالی به خوبی بر روی آن مشخص است طوریکه حفره ای در داخل تنه ایجاد شده که از سمت غرب درخت قابل مشاهده است. این پایه از کم آبی رنج می برد و نشانه های آن سرشاخه های خشک موجود بر روی شاخه های اصلی است. همچنین به علت کهولت سن این پایه دارای بذرهای کمتری نسبت به سایر پایه هاست.

در فاصله شش متری شرق این درخت، مسیل آبی کم عمق وجود دارد که آثار ریشه های این پایه بر روی دیوار مسیل مشخص است. بقیه پایه ها در سمت شمال و شمال غرب پایه اول قرار گرفته اند. قطر این پایه ها زیر یک متر است، همگی سالم و شاداب هستند، ولی به سبب قرارگرفتن در کنار پایه ای کهنسال و ارزشمند می توانند به عنوان یک رویشگاه مورد توجه قرار بگیرند و نمونه ای مناسب برای مطالعات باشند.

درخت ارس یکی از گونه هایی است که می تواند در مکان هایی که سایر گونه ها به دلیل شرایط سخت اقلیمی و خاک نمی توانند زندگی کنند رشد کند. این درخت باتوجه به شرایط ژنتیک و فیزیولوژیک آن و رشد در مناطق سخت دارای طول دوره رویشی کوتاهی در سال بوده و بدین لحاظ میزان متوسط رشد سالیانه آن بسیار کوتاه است. همانطور که اشاره شد، این گونه بدلیل اینکه می تواند شرایط سخت را به خوبی تحمل کند، از نهال های آن در جهت ایجاد فضای سبز در کوهستان ها استفاده می شود. این گونه در صورت ایجاد قرق برای حفاظت از آن به راحتی می تواند بصورت طبیعی تکثیر شود.

با توجه به شناسایی پایه های کهنسال آن در منطقه میتوان ادعا کرد که این گونه برای این منطقه یک گونه بومی محسوب می شود که با اقلیم و شرایط رویشی آن به خوبی سازگار شده است. بنابراین اگر از این گونه جهت ایجاد فضای سبز برای کوهستان های این منطقه استفاده شود و مراقبت های لازم صورت گیرد می تواند برای چندین هزار سال زندگی کند و موجب سرسبزی محیط و طبیعت اطراف خود شود.

همانطور که اشاره شد به منطقه ای که این درختان در آن رشد کرده اند، نظرگاه آرچلی می گویند و علت آن این است که درختان برای مردم منطقه دارای احترام بوده و در باورهای محلی به آنها اعتقاد دارند. آثار بسته شدن دخیل به صورت انواع تکه پارچه های رنگی روی قطورترین پایه این مجموعه دیده می شود.

طبق تحقیقات محلی این مجموعه برای مردم روستا بسیار اهمیت دارد و به آن نظرگاه می گویند. قطورترین درخت این مجموعه که کهنسال ترین آنها نیز است به نام پیر شناخته شده و مردم به آن دخیل می بندند.

این مجموعه کهنسال با توجه به قدمتی که دارد، توانسته با آب و هوای منطقه به خوبی سازگاری پیدا کند؛ بنابراین می تواند برای تحقیقات مربوط به تکثیر و اصلاح برای تولید نهال از این گونه پیشنهاد شود.

تشکیلات این ناحیه مربوط به دوران زمین شناسی سنوزوئیک، کواترنری و دوره هولوسن است که متشکل از واریزه ها و نهشته های آبرفتی جوان است. تشکیلات کواترنری به ترتیب شامل پوشش های لسی، تراس و مخروط افکنه ها و مواد آبرفتی می شود. آبرفت های جوان، مواد رسوبی است که قسمت های جنوبی دشت بجنورد را پوشانده و شهر بجنورد بر روی همین آبرفت بنا شده است.

طبق تحقیقات انجام شده به علت نوع اقلیم و شرایط کوهستانی بودن منطقه، از گذشته پوشش گیاهی خاصی در آن وجود نداشته و فقط تک پایه های درخت ارس در فواصل دور از هم دیده می شود که گونه خاص این مناطق است. تپه ماهور بودن منطقه باعث می شود تا کشاورزی نیز به صورت دیمی باشد. مهمترین عامل تغییر زیستی برای توده فوق کهنسالی یکی از پایه ها و ایجاد درون پوسیدگی در بخش تنه چوبی آن است. سایر پایه ها سالم هستند و در سن های متفاوتی بین 300 تا 1200 سال قرار دارند.

این مجموعه اثر طبیعی جز درختان کهنسال باارزش است که با توجه قدمت آن و این که خود را با شرایط منطقه به خوبی وفق داده اند، جز درختان بومی منطقه محسوب می شوند که با شماره 230 در فهرست آثار ملی به ثبت رسید.