آشنایی کوتاه با گردشگری مذهبی و عوامل موثر بر آن

صنعت گردشگری امروزه به حدی بزرگ و پیشرفته شده که دارای شاخه و زیر مجموعه های مختلف و متعددی است که یکی از آنان گردشگری مذهبی هست. به هر جای دنیا که سفر کنید، با انسانهایی روبرو می شوید که دارای یک آیین و مذهب ویژه هستند؛ مذاهبی که هر کدام برای خود یکسری مکانها، آیین ها و مراسم مختلف شادی و غم دارند و به دلیل جذابیت منحصر بفردشان وارد صنعت توریسم شده اند. در بخش عمده ای از این شاخه صنعت گردشگری این مسلمانها هستند که سهم بیشتری را به خود اختصاص داده و موفق شده اند تا در این صنعت به سود قابل توجهی دست پیدا کنند. با ما در مقاله گردشگری مذهبی چیست همراه شده تا با توسعه گردشگری مذهبی و گردشگری مذهبی و عوامل موثر بر آن بیش از پیش آشنا شوید.

معرفی زیر شاخه ای از صنعت گردشگری

براساس مقاله گردشگری مذهبی چیست و گردشگری مذهبی و عوامل موثر بر آن باید بدانید که گردشگری مذهبی یعنی رفتن و تجربه کردن یک اعتقاد، یک باور و یک معجزه که ریشه در گذشته آن مذهب داشته و دارد. گاهی اوقات برخی از گشت و گذارهای تفریحی ما سمت و سوی خاصی به خود می گیرند و ما را وادار به حضور در برخی جشن ها، مراسم های سوگواری و بارگاه های مقدس می کنند که این همان مفهوم گردشگری مذهبی است. در گردشگری مذهبی لازم نیست به دنبال چیز تازه ای در جهان یا حتی پدید آمدن دین و مذهب جدیدی باشید. در این شاخه بارها و بارها دیده شده که کسانی هستند که در سال سفرهای متعددی برای بازدید از اماکن مذهبی داشته و از تماشای آنها سیر نمی شوند و در مقابل نیز کسانی بوده اند که تنها یک بار به نقاط مختلف مذهبی سفر کرده اند.

در گردشگری مذهبی لازم نیست همه با هم یکسان و برابر باشند یا از خصوصیات اخلاقی مشترک بهره ببرند، چرا که اصلا پایه و اساس شاخه گردشگری مذهبی در صنعت توریسم بر مبنای آشنایی با مردمان سایر مذهب ها بنا شده است.گردشگری مذهبی می تواند همراه شود با زیارت از اماکن مذهبی و مقدس در دین شما اما مطلقا محدود به آن نخواهد بود. در این شاخه گردشگری شما می توانید با نیتهای مختلف راهی مقاصد سفریتان شوید. مثلا، شرکت در همایش مذهبی، کنفرانس دینی و حتی بازدید از اماکن مذهبی دیگر ادیان مثل بازدید یک فرد مسلمان از یک کلیسای مشهور مسیحیت. پس، این را به خاطر داشته باشید که مفهوم گردشگری مذهبی خیلی وسیع تر از انجام اعمالی همچون زیارت و پرداختن به فرایض واجب دینی هست.

درست است که شما باید برای بازدید از چنین اماکن، آیین و مذهب هایی از نوع پوشش و رفتاری خاصی تبعیت کنید اما لزوما مجبور به انجام اعمال دینی آن منطقه و آن گرایش مذهبی نیستید و تنها خواسته اید به عنوان یک فرد خارجی با آن مکان و آیین و رسوم آشنایی کوچکی پیدا نمایید. جالب است بدانید گردشگری مذهبی که در دو موضوع فراگیر زیارتی و غیر زیارتی انجام می گیرد، از جمله سفرها و گشت و گذارهایی بوده که تحت تاثیر شرایط آب و هوایی و اقلیمی مقصدی که شما برای سفر در نظر گرفته اید، قرار نمی گیرند و شاید بیشتر به همین دلیل باشد که ما در تمام ماههای سال چه فصل سرما و چه فصل گرما شاهد حضور تعداد از گردشگران در این شاخه از صنعت توریسم هستیم.

براساس مقاله گردشگری مذهبی چیست و گردشگری مذهبی و عوامل موثر بر آن باید بدانید که این مخاطبان شاخه گردشگری مذهبی هستند که برای رسیدن به مقصود خود حاضرند از هر شرایط سخت و غیر ممکنی عبور کنند و خود را به نقطه ای که اعتقاد قلبی و باور ذهنی به آن دارند، برسانند. همچنین این را نیز باید افزود که عموما اینگونه از سفرها از زمان و مدت اقامتی مشخصی از سوی فرد گردشگر برخوردار نیست و وی زمانی حاضر به ترک مقصد انتخابی خود می شود که به آنچه طلب کرده، رسیده باشد. امکانات رفاهی و خدمات در نظر گرفته شده برای طرفداران این شاخه گردشگری همچون کلیات ابعاد سفر دارای تفاوت های کوچ و بزرگ بسیاری است.

خصوصیات و ویژگی های نهفته در گردشگری مذهبی

• براساس مقاله گردشگری مذهبی چیست و گردشگری مذهبی و عوامل موثر بر آن باید بدانید که گردشگری مذهبی دارای مخاطبانی است اغلب آرام و صلح جو و صلح طلب.
• براساس مقاله توسعه گردشگری مذهبی باید بدانید که گردشگران علاقمند به این دسته از صنعت توریسم کاملا قانون مدار تلقی می شوند.
• براساس مقاله گردشگری مذهبی چیست و گردشگری مذهبی و عوامل موثر بر آن باید بدانید که گردشگری مذهبی سبب ایجاد ارتباط و همبستگی میان ملل مختلف جهانی می گردد.
• این شاخه گردشگری از آمار خرابی و تخریب محیط زیست کمتری نسبت به دیگر شاخه های گردشگری برخوردار است.
• براساس مقاله توسعه گردشگری مذهبی باید بدانید که بخش زیادی از سفرها به اماکن مذهبی به صورت جمعی اجتماعی و همچنین در شرایط منظمی انجام می شوند همچون مراسم حج، عتبات عالیات و زیارت از بارگاه های مقدس اسلامی و غیر اسلامی.
• براساس مقاله گردشگری مذهبی چیست، باید بدانید که یکی دیگر از خصوصیات بارز افرادی که تمایل به انجام این دسته از سفرها دارند، ساده زیستی و ساده نگاه کردن به همه چیز از سوی آنان است، چرا که اغلب به دنبال چیز دیگر در سفر خود هستند به جز ریخت و پاش.
• با اینکه شرایط آب و هوایی در انجام این گونه سفرها هیچ نقشی ندارند اما به دلیل روزشمار تاریخی، این سفرها در ایام خاصی از سال برگزار می شوند، همچون مراسم تاسوعا و عاشورای سید و سالار شهیدان.
• از آنجایی که گردشگری مذهبی مدت زمان زیادی است تحت لوای سیاست قرار گرفته و بسیاری آن را گردشگری سیاسی مذهبی می خوانند، بسیاری از جاذبه های گردشگری آن به عنوان جاذبه های ملی آن کشور تلقی می شوند و تقریبا در تمامی جشن ها و مراسم های گوناگون از این اماکن استفاده می کنند.
• براساس مقاله گردشگری مذهبی چیست، باید بدانید که معمولا در کنار جاذبه های گردشگری مذهبی یکسری غرفه و بازارچه به چشم می خورند که در حال ارائه محصولات دستی و محلی آن منطقه هستند.
• یکی از ویژگی های حائز اهمیت در گردشگری مذهبی، وجود نوعی اجبار در برخی از موارد آن هست. مثلا، حتما شما خوانده اید کسی که از توان مالی مطلوبی برخوردار باشد و در طول عمرش حتی یک بار هم به سفر حج و تمتع نرود، مستطیع از دنیا نمی رود و در سرای آخرت به سختی متضرر خواهد شد. البته، این اجبار تنها در دین اسلام نیست و در برخی دیگر از ادیان مختلف جهانی هم به وفور میتوان موارد مشابه متعددی را پیدا نمود که پیروان دینی آن مذهب بایستی در طول عمرشان حداقل یک مرتبه آن فرضیه و دستور دینی را انجام دهند و به تکلیف شرعی خود عمل کنند.

انواع سفرهای گردشگری مذهبی

سفر به اماکن مذهبی وابسته به مدت زمان اقامت

سفر به اماکن مذهبی بنابر شرایط زمانی که به آنان اختصاص داده شده، تقسیم می شوند به سفرهای بلند مدت و کوتاه مدت. سفرهای بلند مدت به سفرهای گفته می شود که چندین و چند روز به طول می انجامد و صرفا هدف از انجام آن بازدید از یکسری مکانهای مقدس و ارزشی یا شرکت در کنفرانس های چند مرحله ای و زنجیره هست. سفرهای کوتاه مدت نیز در واقع یک گشت و گذار کوچک بوده که ممکن است حتی در این دسته از سفرها نیاز به پیدا کردن محلی مناسب برای اقامت شبانه هم نداشته باشید. در سفرهای کوتاه مدتی که در این نوع از سفرهای مذهبی قرار می گیرند، شما تنها برای بازدید از یک مکان یا شرکت در یک فستیوال و کنفرانس بخصوص رهسپار می شوید و میتوانید سفر خود را از صبح زود آغاز کرده و در پایان روز آن را به اتمام برسانید.

سفر به اماکن مذهبی وابسته به اهداف و انگیزه های گوناگون

براساس مقاله گردشگری مذهبی چیست، باید بدانید که خیلی ها با مقاصد گوناگون گردشگری مذهبی را شکل می دهند. برخی برای زیارت و عبادت راهی اماکن مذهبی و ارزشمند دینی خود چه در داخل کشورشان و چه در خارج از آن می شوند و تنها به دنبال رسیدن به مقصود و به قولی دیدار با معبود خود می گردند که البته در این بین هستند کسانی که برای تبلیغ دین خود به این سو و آن سو سفر می کنند و قصدشان ترویج آیین و مذهب خود هست. برخی دیگر صرفا برای حضور و شرکت در یک مجمع رسمی مذهبی یا کنفرانس ها به سراغ سفرهای مختلف مذهبی می روند و بسیاری دیگر نیز از مخاطبین این دسته به قصد و نیت بازدید از اماکن مذهبی و مقدس کل دنیا تصمیم به آغاز اینگونه سفرها می گیرند.

انسجام و وجود نظم و ترتیب در سفر مذهبی

براساس مقاله توسعه گردشگری مذهبی باید بدانید که از این حیث میتوان سفرها را به 2 دسته سفرهای نامنظم انفرادی و سفرهای منظم جمعی تقسیم کرد. در سفرهایی که بصورت انفرادی انجام می شوند، شما مختار هستید هر وقت که تمایل داشتید به این طرف و آن طرف رفته و از جاذبه های موجود دیدن نمایید. اما در سفرهای دسته جمعی همچون سفر حج شما باید در کنار جمعی هم عقیده و هم دین سفر خود را رقم بزنید. برای سفرهای منظم و جمعی چه در دین ما و چه در دین سایر ملتها زمانهای انحصاری خاصی وجود داشته که شما تنها باید در آن زمانها اقدام به انجام سفر خود کنید و در صورت عدم انجام آن، باید منتظر شوید تا سال دیگر دوباره نوبت به شما برسد.

براساس مقاله گردشگری مذهبی چیست، باید بدانید که در این دسته از سفرهای جمعی مذهبی تهیه و مهیا کردن شرایط حمل و نقل برای متقاضیان و همچنین ایجاد بستری مناسب برای راحتی و رفاه حال آنان از اهمیت زیادی برخوردار است و در این بین باید توجهات مخصوصی همچون توجه به سن، جنس، موقعیت اجتماعی و...صورت پذیرد.

فواید و مضرات گردشگری مذهبی

جنبه های فرهنگی، اجتماعی

اثرات منفی

• سبب نابودی شرایط زندگی و محیطی گیاهان و جانوران بومی آن منطقه می شود.
• سلب آسایش و آرامش برای افراد محلی و مردم بومی آن منطقه که به دلیل حضور گردشگران متعدد هست.
• براساس مقاله توسعه گردشگری مذهبی باید بدانید که موجب تشدید حضور گردشگران بصورت مستمر و در نتیجه تخریب تدریجی جاذبه های گردشگری می شود.
• براساس مقاله توسعه گردشگری مذهبی باید بدانید که موجب پدید آوردن موج جدیدی از آلودگی های صوتی، اقلیمی، طبیعتی و غیره می گردد.
• ایجاد بناهایی با بافت جدید و قطعا ناسازگار با شرایط محیطی که سبب دو دسته شدن معماری محل مربوطه می گردد.

اثرات مثبت

• سبب توسعه یافتن زمینه های تفریحی و رفاهی آن منطقه می شود.
• سبب توسعه یافتن زیرساختهای بهداشتی و خدمات درمانی محیطی می شود.
• نوعی تلاش است برای نشان دادن ارزشهای جاذبه های گردشگری و کمک به ماندگاری آنان
• ایجاد حس احترام مضاعف در بین گردشگران و بازدید کنندگان
• به انتقال مفاهیم فرهنگی و اجتماعی دیگر ملتها نیز کمک می کند و سبب کم کردن تنش های مرزی و سیاسی در جهان می شود.
• سبب ایجاد غرور و افتخار در میان مردمان محلی و بومی اطراف آن جاذبه می گردد.

جنبه اقتصادی

اثرات منفی

• ایجاد شغل های فصلی و متناسب با فصل های گردشگر پذیر و ایجاد بیکاری شدید در دیگر ایام سال
• ایجاد قیمت های حبابی با میزان درصد افزایش تورم برای گردشگران
• تقسیم کردن منطقه به دو قسمت غنی و فقیر
• استفاده بیش از حد از منابع خدماتی و رفاهی خارجی و کم کردن قدرت خدمات داخلی
• افزایش قیمت ملک و زمین توام با ایجاد تغییرات کاربری برای آنها

اثرات مثبت

• ایجاد رونق در صنایع دستی منطقه
• تلاش برای فاصله گرفتن و بی نیاز شدن از قتصاد وابسته به صادرات نفتی
• ایجاد تغییراتی سودمند و پیشرفته در زیرساختهای کلان کشوری
• ایجاد جنب و جوش در میزان سرمایه های درون مرزی
• اشتغال زایی و ایجاد فرصتهای مطلوب شغلی برای افراد بومی منطقه
• ورود ارز به کشورهای صاحب جاذبه و صنعت گردشگری
• ارتقا سطح درآمدی و معیشتی مردمان محلی
• تلاش برای جلب نظر سرمایه گذاران خارجی و داخلی
• پیشرفت و همگام سازی شرایط کشوری برای رسیدن به استانداردهای روز صنعت گردشگری جهان

اهمیت سفر از منظر قرآن کریم

براساس مقاله گردشگری مذهبی چیست، باید بدانید که در کتاب آسمانی ما مسلمانان بارها و بارها به انجام سفر و به تعویق نیانداختن آن سفارش شده است. در بسیاری از آیه های سوره های منسجم قرآن کریم به شکل مستقیم به سفر کردن انسانها بر روی زمین و بازدید نزدیک آنان از جاذبه های مختلفی که پدید آورنده هر کدام از آنها پروردگار حق تعالی بوده، اشاره شده است که برخی از این آیات عبارتند از:

• آیه 42 سوره روم
• آیه 69 سوره نمل
• آیه 11 سوره انعام
• آیه 137 سوره آل عمران
• آیه 20 سوره عنکبوت
• آیه 36 سوره نحل

البته آیات دیگری هم در قرآن به چشم می خورند که بصورت غیر مستقیم مومنان و تمام مخلوقات جهان هستی را به سفر کردن و هجرت به اقصی نقاط جهان تشویق نموده که از جمله آنان میتوان از آیات 9 سوره روم، 109 سوره یوسف، 44 سوره فاطر، 10 سوره محمد و همچنین 21 سوره غافر نام برد. قرآن کریم در جای جای سوره های خود انسانهای اهل معرفت را به سفر کردن و آشنا شدن با تاریخچه نیاکان خود دعوت کرده و از آنان صراحتا خواسته که در خصوص رمز و راز این جهان آفرینش تجسس و جستجو کنند.

در سفرهای خود به تجارت و خرید و فروش بپردازند و تا سبب گردش اموال در کل جهان گردد. سعی کنند در هر سفری چیزی بیاموزند و در صورت امکان چیزی را به دیگران آموزش دهند و به این ترتیب، سبب انتقال دانش و تمدن در تمام این کره خاکی شوند.

کشورهای اسلامی و سفرهای مذهبی

اگر یکی از طرفداران گردشگری مذهبی در جهان باشید، قطعا برای انتخاب مقاصد سفری خود با گزینه های زیادی روبرو می شوید که این نشان از وجود اماکن مذهبی و جاذبه های گردشگری مذهبی فراوان در جهان دارد. هر ملتی با هر نوع دین و مذهبی که داشته، صاحب یکسری جاذبه ها و مکانهای ارزشمند دینی و اعتقادی است که بازدید از آنها حتما جذاب هست. در بین تمامی ادیان موجود در جهان این مسلمانان هستند که از جاذبه های مذهبی و گردشگری مربوطه بیشتری برخوردار بوده که گل سرسبد این جاذبه ها، کعبه و انجام مراسم حج تمتع در ماه ذی الحجه است.

مکه از گذشته های بسیار دور یا بهتر است بگوییم از همان سالهای صدر اسلام برجسته ترین شهر گردشگری مسلمانان در جهان بود و امروزه نیز بسیاری از طرفداران این دین همه ساله و با فرا رسیدن زمان مشخص طواف، در صورت داشتن شرایط مالی مناسب خود را به این مکان مقدس می رسانند. پس از عربستان، کشورهای ایران، سوریه و عراق در جایگاه های بعدی قرار می گیرند که همه ساله با استقبال زیادی از سوی عاشقان خاندان پیامبر گرامی اسلام مواجه می شوند. طبق آخرین آمارهای موجود، در حدود 55 کشور اسلامی در کل این کره خاکی وجود داشته که برخی از آنها دارای بارگاه و محل دفن نزدیکان پیامبران و برخی دیگر نیز همچون یمن و مصر دارای مکانهای مذهبی تاریخی و قدیمی همچون مسجدهای اعظم هست.

طبق همین آمار، سه کشور مصر، مراکش و عربستان بصورت مشترک در صدر جدول کشورهای اسلامی فعال در حوزه گردشگری معرفی شدند و با توجه به ورق خوردن تاریخ و خرابی های زیادی که در کشور مصر به دلایل زیادی در این چند سال اخیر بوجود آمده، باید نام این کشور را تا احیای کامل دوباره آن از این جدول خط زد. براساس مقاله گردشگری مذهبی چیست، باید بدانید که اغلب کشورهای اسلامی حائز اهمیت در صنعت توریسم مذهبی در منطقه خاورمیانه آسیا و قاره آفریقا واقع شده اند که برخی از آنها به دلیل نبود امکانات مساعد سفر نمی توانند خیلی گزینه های قابل تاملی قلمداد شوند.

گردشگری مذهبی در ایران

در کشور ما سالانه گردشگران زیادی برای بازدید از اماکن و جاذبه های مختلف مذهبی از جمله بارگاه امام رضا (ع) مراجعه می کنند و همین امر سبب گشته تا مشهد به عنوان پایتخت جاذبه گردشگری مذهبی در کل دنیا معرفی شود. براساس مقاله توسعه گردشگری مذهبی باید بدانید که به غیر از مشهد در شهرهای دیگر ایران هم مکان های مذهبی متعدد وجود دارند که هر کدام با توجه به جذابیتهای نهفته در خود با استقبال باشکوهی از سوی گردشگران مواجه می شوند. اهمیت جاذبه های دینی و اماکن مذهبی در ایران به قدری زیاد بوده که به جرات میتوان گفت بسیاری از شهرهای کشور ما از جمله مشهد بزرگی نام خود را مدیون وجود مقبره ضامن آهو در خود هست.

براساس مقاله توسعه گردشگری مذهبی باید بدانید که تا امروز در حدود 10 هزار و 615 مقبره و مدفن مرتبط با امامان و امامزاده ها در ایران شناسایی شده که شاید این آمار با توجه به حفاری ها و تجسس های که در حال حاضر در بخشهای مختلفی از کشور در حال انجام بوده، بیشتر نیز بشود. شناخته شده ترین و معروف ترین مقبره موجود در شیراز متعلق است به شاهچراغ که در حال حاضر یکی از اصلی ترین جاذبه های گردشگری استان نیز به حساب می آید و میتوان گفت شاهچراغ از اهمیت زیادی برای شیراز برخوردار است. به جز مقبره های مقدس در کشور ما، آیین و رسوم های مختلف و برجسته ای نیز وجود دارند که در جهان اسلام غیر قابل قیاس بوده و تنها منحصر هستند به ملت اسلامی و مسلمان ایران.

از جمله این مراسم ها میتوان به قالیشویی مشهد اردهال و یا مراسم های گوناگون عزاداری در نقاط مختلف کشور همچون زنجیر زنی، سینه زنی، مرثیه خوانی، تعزیه خوانی اشاره کرد و این را نیز افزود که هر کدام از این مراسم ها به موقع برگزاری خود با استقبال زیادی از سوی گردشگران داخلی و خارجی مواجه می شوند. ضمن اینکه باید به تمامی این جاذبه ها برگزاری نمایشگاه بین المللی قران کریم را نیز اضافه کرد که اصلا بعید نیست خیلی زود این رویداد بزرگ مذهبی به عنوان یکی از شاخص های اصلی جهان اسلام مطرح شود و حضور در آن برای بسیاری از طرفداران این شاخه گردشگری جالب و جذاب باشد. براساس مقاله توسعه گردشگری مذهبی باید بدانید که این نمایشگاه هر ساله با آغاز ماه مبارک رمضان در ایران برگزار می شود.

براساس مقاله توسعه گردشگری مذهبی باید بدانید که ما در ایران نه تنها از تعداد بیشماری جاذبه گردشگری برای مسلمانان برخورداریم بلکه از اماکن مذهبی متعدد دیگری نیز برای پیروان سایر ادیان مذهبی و دینی برخوردار هستیم. مثلا، برای کسانی که مسیحی هستند قطعا بازدید از زیارتگاه چک چک در استان یزد، قره کلیسا در آذربایجان غربی و کلیسای وانک در استان اصفهان می تواند قابل توجه باشد. براساس مقاله توسعه گردشگری مذهبی باید بدانید که برای یهودیان و پاسداران آیین زرتشتی نیز میتوان از جاذبه های برجسته زیادی از جمله آرامگاه کوروش در پاسارگاد، آتشکده های یزد و همچنین استر و مردخای در استان همدان نام برد.